استفاده اردوغان از نیاز اروپاییان به عنوان یک برگ انتخاباتی
اردشیر زارعی قنواتی
نشست سران اتحادیه اروپایی در آخرین ساعات روز پنجشنبه ۱۵ اکتبر یک سند همکاری با ترکیه در خصوص مهاجرت از این کشور به مرزهای اروپایی را مورد تایید قرار داد. در این سند ضمن تاکید بر لزوم همکاری بروکسل – آنکارا برای مهار و مدیریت بحران پناهجویان در قبال پذیرش تعهداتی از سوی ترکیه، این اتحادیه نیز متعهد به افزایش کمک های نقدی به میزان حدود سه میلیارد یورو، تسهیل صدور ویزا برای اتباع ترکیه و هم چنین تسریع در روند پیوستن این کشور به اتحادیه اروپایی گنجانیده شده است. در کمتر از یک روز بعد از این تصمیم سران اتحادیه اروپایی مقامات ترک و به خصوص “رجب طیب اردوغان” رئیس جمهوری اسلامگرای این کشور ضمن انتقاد از رویکرد اروپاییان در مورد جایگاه ترکیه و مشکل پناهجویان واکنش نشان دادند. در عکس العمل رهبران ترکیه هر چند که تلویحا یک خشنودی نسبت به تصمیم اتحادیه اروپایی مشاهده می شود اما به موازات آن به نظر می رسد که آنان سعی در چانه زنی سیاسی – اقتصادی نسبت به پذیرش بیشتر نقش دولت آنکارا در خصوص معضل پناهجویان و به طورکلی موقعیت ژئوپلتیک این کشور و بالا بردن نرخ معامله دارند. چنانچه اردوغان بلافاصله با اظهار اینکه اروپاییان خیلی دیر به نقش ترکیه و مشکل پناهجویان پی بردند، بیش از هر چیزی بر مخارج حدود هشت میلیارد دلاری این پناهجویان بر اقتصاد کشور تاکید کرده و به نوعی میزان پولی پیشنهادی اتحادیه اروپایی را ناکافی دانسته است. از طرف دیگر اردوغان که در فاصله دو هفته به برگزاری انتخابات سرنوشت ساز پارلمانی اول نوامبر تمامی تحرکات داخلی و خارجی خود را بر کسب اکثریت آراء برای تشکیل دولت تک حزبی متمرکز کرده است، این بار هم در قامت یک رهبر کاریزماتیک که دغدغه منافع ملی را ظاهرا مدنظر خود دارد ضمن اینکه “در باغ سبز” را به همتایان اروپایی خود نشان می دهد، سعی می کند تا جایگاه تعیین کننده خویش را در تحولات آتی اثبات کرده و در افکارعمومی داخلی مسیر پیروزی حزب عدالت و توسعه را هموار کند.
داستان پناهجویان و موج جدید حرکت گسترده ی آنان به سوی کشورهای اروپایی هر چند که در ذات خود از منطق جنگ و بی ثباتی در خاورمیانه و شاخ آفریقا و هم چنین نهادینه شدن فقر مطلق در این مناطق پیروی می کند، اما در این میان یک حلقه مفقوده نیز وجود دارد که آن را باید در آنکارا جست. اگر به روند حرکتی پناهجویان در طی سال های اخیر به صورت علمی و عینی به درستی نگاه شود بخش اعظم و اکثریت مطلق این پناهندگان به طرف اروپا را مهاجرین آفریقایی و به خصوص پناهندگان اقتصادی تشکیل می دادند، ولی در یک سال گذشته موج سهمگینی که ظاهرا اروپاییان را به وحشت انداخته است مربوط به پناهجویان جنگی سوری، افغانی و عراقی می شود که از مبداء ترکیه راه یونان و اروپا را در پیش می گیرند. هر چند این موج یک شبه ایجاد نشده است و بستر عینی آن در تحولات و فروپاشی ساختارهای ملی در کشورهای منطقه وجود دارد اما “سونامی پناهجویان” در شکل و مقیاس کنونی آن یک قطعه از پازل بازی ترکیه و اردوغان بود که معمولا عادت دارد در شرایط شکست با فرار به جلو دیگران را هم درگیر موضوعاتی کند که معامله حول آن باید در آنکارا رقم بخورد. به همین دلیل چالش های فعلی بین ترکیه و اتحادیه اروپایی بیش از اینکه ارتباطی با پیوستن این کشور به اتحادیه اروپایی داشته باشد (گزینه یی که چند سالی می شود از مرکز توجه آنکارا خارج شده و رهبران حزب عدالت و توسعه فعلا سیاست نوعثمانی اقتدارگرای ملی – منطقه یی را در دستور کار خود قرار داده اند) بیشتر معطوف به تفهیم این موضوع به شرکای اروپایی می شود که نباید نسبت به دست باز اردوغان برای سرکوب مدنی جامعه و ماجراجویی های منطقه یی آنکارا در تحولات آینده واکنش انتقادی از خود نشان دهند. اردوغان که امروز از یک طرف شمشیر عثمانی و اقتدارگرایی شخصی خود را بر سر جامعه مدنی، احزاب اپوزیسیون، رسانه های منتقد و اقلیت بیست درصدی کردها در اتحاد با چپ های ترکیه فرود می آورد، از طرف دیگر سعی می کند با باج خواهی از اروپاییان به دلیل شناخت ضعف های آنان به جد می خواهد یک حاشیه امن و مصونیت را برای خود و حزب حاکم فراهم کند. سکوت اتحادیه اروپایی و واشینگتن در قبال سیاست های سرکوبگرایانه اردوغان نسبت به جامعه مدنی، قلع و قمع رسانه ها و روزنامه نگاران منتقد، باز گذاشتن دست داعش برای انجام اقدامات تروریستی علیه اپوزیسیون کردی – چپ و مهم تر از همه گنجانیدن پ ک ک و گروه های رادیکال چپ ترکیه (اصلی ترین نیروهای مبارز علیه داعش) در طیف گروه های تروریستی، دقیقا در همین چارچوب رقم خورده است. در حالی که دیگر “مرغ پخته” هم به ارتباط دوسویه اردوغان با تروریست های داعش پی برده است و گزارش سازمان های معتبر بین المللی و رسانه های جهانی همواره بر این موضوع تمرکز کرده اند، این سکوت اروپاییان “ما به ازای” این سیاست باج خواهانه است. دولت آنکارا با بسترسازی و گسیل موج پناهچویان خاورمیانه یی به سوی اروپا و درک درستی که از بی اعتباری ادعاهای حقوق بشری و جذب پناهجویان در جوامع اروپایی دارد، به خوبی توانسته است این سیاست تخریبی را به پیش برده و یک مصونیت آهنین را برای اقدامات سرکوب گرایانه داخلی و ماجراجویی های منطقه یی خود فراهم کند. به همین دلیل در آستانه انتخابات پارلمانی اول نوامبر اردوغان با محوریت قرار دادن بحث پناهجویان در طیف اروپایی و استفاده از اختلافات گسترده بین مسکو – واشینگتن در مورد معادلات بین المللی و اوضاع سوریه، این گروه از کشورها را در انفعالی قرار داده تا در هفته های آینده چنانچه دست به مهندسی انتخابات و تقلب برای حفظ قدرت زد، هیچ صدای مخالفتی از غرب به گوش نرسد. در شرایط کنونی چنانچه کسی تحولات ترکیه در حوزه داخلی و خارجی را خارج از اهداف انتخاباتی اردوغان برای حفظ مطلق قدرت مورد ارزیابی قرار دهد، به صورت روشن و واضح دچار یک گمراهی سیاسی – تحلیلی خواهد شد.
۲۵/۷/۹۴
آرشیو نوشته‌ها و شناسایی نویسنده:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
