حضور زنان ایرانی در ورزش‌های جهانی: از رفع چالش‌ها تا کسب فرصت‌ها
آزاده دواچی
شهرگان: در چند هفته‌ی گذشته همراه با برگزاری بازیهای المپیک حضور زنان ایرانی دراین بازیها، خبرهای متفاوتی را به همراه داشته است . در این میان با وجود راه یابی زنان ایرانی با وجود کمبود امکانات و عدم توجه مسئولین به اندازه‌ی مردان به المپیک، بار دیگر وضعیت زنان در ورزش ایران را پر حاشیه کرد. بازتاب این خبرها مخصوصاً به دلیل توهین مجری صدا و سیما به لیلا رجبی، یکی از ورزشکاران زن در این بازیها بود که اعتراضات فراوانی را به همراه داشت. روز جمعه ۱۲ اوت زمانی که لیلا رجبی نتوانست امتیاز بالایی را از پرتاب وزنه به دست آورد، در یک برنامه‌ی زنده‌ی تلویزیونی زنده میان کارشناس و مجری مکالمه‌ای صورت گرفت که در آن خانم رجبی به خونسردی متهم و از عبارت کمی غیرت استفاده شد. استفاده‌ی احسان مهاجر شجاعی قهرمان سابق دو میدانی که به عنوان کارشناس در برنامه حاضر شده بود از این کلمه، موجب اعتراضات گسترده‌ای شد که از جمله نامه‌ای با بیش از ده هزار امضا بود که توسط فعالان حقوق زنان به مسؤولین صدا و سیما برای عذرخواهی نوشته شد. البته آقای شجاعی در توجیه این کلمه به خبرنگاران گفته بود که «من اصلاً جمله‌ای در مورد بی غیرتی این ورزشکار به کار نبردم و تنها گفتم که باید با غیرت و تمرکز بیشتری در مسابقه حاضر می‌شد و این هم حرف بدی نیست. شما ببینید رکورد او ۱۸ متر است و در المپیک ۱۶ متر پرتاب می‌کند که نتیجه‌ای ضعیف است. او آنطور که باید تلاش نکرد»
لیلا رجبی که در بلا روس به دنیا آمده است و پس از ازدواج با یک ورزشکار ایرانی تابعیت ایران را گرفته در واکنش به این جمله در صفحه‌ی فیس بوک خود نوشته است: «شما می‌توانید به من انتقاد کنید و انتقادها را می‌پذیرم، اما کسی نباید جلو ۷۰ میلیون ایرانی من را بی غیرت عنوان کند»
در پاسخ به این توهین بسیاری از فعالان مدنی و فعالان حقوق زنان نامه‌ای به صدا و سیما نوشتند و خواستار عذرخواهی رسمی این رسانه از مردم شدند در بخشی از این نامه آمده است که شاید زمان آن رسیده باشد که در جایگاه مخاطب و دیده بان اصلی سیمای ملی وظیفه‌ی شما و همکارانتان را یاد آوری کنیم: اعتلای عزت ملی. در بخش‌های دیگری از این نامه آمده است که شاید فراموش کرده باشید که زنان این سرزمین در فضای سراسر مردانه ورزش، فرصت‌ها را غنیمت شمرده‌اند و با کمترین هزینه و امکانات، سهمیه المپیک را برای کشورشان به ارمغان آورده‌اند. ا ما مجری سیمای ملی که به نظر می‌رسد از سد گزینشی و مدیریتی صدا و سیما عبور کرده است، آن را نادیده گرفته و لیلا رجبی، ملی پوش قهرمان کشور را متهم به بی غیرتی کرده است »
این نوع برخورد با ورزشکاران زن در رسانه‌ی ملی اولین بار نیست که اتفاق می افتد. عدم پوشش ورزش‌های زنان در شبکه‌ی ملی به خصوص حضور ورزشکاران زن ایرانی، نیز نوع دیگری از بی توجهی این رسانه به حضور زنان در المپیک است. بسیاری از رقابت‌های زنان در رسانه‌ی ملی به دلیل مسائل پوشش زنان پخش نمی‌شوند. این در حالی است که در این دوره از رقابت‌ها، زنان ورزشکار ایران با کسب ۹ سهمیه المپیک رکورد بیشترین حضور زنان کشور را از المپیک آتلانتا از ۱۹۹۶ تاکنون زده‌اند . کیمیا علیزاده، لیلا رجبی، نجمه خدمتی، مه لقا جام بزرگ، گلنوش سبقت اللهی، زهرا نعمتی، ندا شهسواری، مهسا جاور و الهه احمدی سهیمه داران زن المپیک در این رقابت‌ها هستند که در رشته‌های مختلفی چون تیر اندازی، دو میدانی، پینگ پنگ، قایق رانی و تکواندو به رقابت می‌پردازند.
علاوه بر این موارد ذکر شده، وضعیت زنان ورزشکار، توجه به نیازهای زنان، تشویق و رشد به حضور زنان در ورزش در ایران همچنان با کاستی‌های جدی روبه رواست. بسیاری از زنان ورزشکار در ایران با بودجه‌های محدود مالی از سوی دولت مواجه هستند و زنان به دلیل سخت گیری‌های پوششی نمی‌توانند در بسیاری از رشته‌های ورزشی در المپیک شرکت کنند. حضور زنان در این رقابت‌ها نوعی حضور تعیین شده و انتخاب شده از لحاظ پوشش است که محدودیت پوششی برای آنها در مسابقات وجود ندارد. از سوی دیگر کمبود امکانات ورزشی مختص زنان به خصوص در شهرهای کوچکتر ایران موجب شده است که بسیاری از استعدادهای ورزشی زنان در کشور به هدر رود. البته بودجه‌ی اختصاص داده شده به ورزش در کل کشور حدود ۱۲ درصد است که در مقایسه با بودجه‌ی اختصاصی ورزش در کشورهای دیگر که در حدود ۶۰ درصد است، درصد بسیار پایینی است، اما از این ۱۲ درصد سهم بسیار اندکی در کل کشور شامل زنان می‌شود.
به نظر می‌رسد یکی دیگر از عوامل اصلی سد موجود بر سر راه زنان در ورزش کشور جدا از مسائل بودجه‌ای، مسائل فرهنگی و ریشه‌ای‌تری در خصوص مشارکت زنان در ورزش است، این مساله به خصوص به دلیل عدم اعتماد خانواده به امنیت دختران و زنان در فضاهای ورزشی و شکل گیری نوع نگاه خاص کلیشه‌ای به این فضاهاست. به دلیل باورهای مذهبی و سنتی موجود در جامعه، ورزش برای زنان در اولویت فرهنگ سازی نیست. به این معنی که زنان در هیچ بخشی از زندگی خود با مقوله‌ی ورزش حرفه‌ای و اهمیت به آن آشنا نمی‌شوند و سیاست‌های موجود چه در رسانه‌ها، چه در بخش فرهنگ سازی، هیچ تغییر جدی در این مورد ایجاد نکرده است. با اینکه جامعه‌ی زنان در ایران دچار تغییرات مثبتی شده است و زنان به خصوص دختران جوان مشتاق حضور بیشتر در عرصه فعالیت‌های اجتماعی هستند، اما همچنان نگاه بسیاری از خانواده‌ها به خصوص در شهرستان‌های کوچکتر ایران به ورزش زنان یک نگاه کلیشه‌ای است. هنوز حضور زنان در بسیاری از ورزش‌ها، با شکستن کلیشه‌های رایج و سدهای فرهنگی مواجه است که نشان دهنده‌ی عدم تمرکز بر فرهنگ سازی در خصوص ورزش زنان در این زمینه شده است. باز سوی دیگر تمرکز بر فعالیت‌های ورزشی زنان در کلان شهرها بر این سیاست‌ها نیز تأثیر می‌گذارند و بسیاری از زنان در شهرستان‌ها از این امکانات محرومند.
سیاست‌های دولت نیز در تشدید این نگاه تأثیر بسزایی داشته است، به خصوص که با جدا سازی زنان و مردان در بخش‌های مختلف اجتماع و به خصوص در بخش بودجه‌های مربوط به ورزش به این مساله دامن زده است.
این در حالی است که در دولت جدید نگاه متفاوت به حضور زنان در ورزش از برنامه‌های این دولت بوده است. معاون وزیر ورزش و جوانان تاکید کرده است که در برنامه‌ی ششم توسعه، توسعه‌ی دسترسی به فضاهای ورزشی به صورت متوازن در نظر گرفته شده تا بانوان بتوانند شرایط بهتری را برای اجرای برنامه‌های ورزشی داشته باشند. رباب شهریان در خصوص توسعه‌ی ورزش بانوان متذکر شده است باید شرایطی فراهم شود تا بانوان در عرصه‌ی تخصصی و قهرمان شدن در ورزش به صورت همگانی بتوانند به صورت گسترده حضور یابند.
در عین حال مسؤولین دولتی همچنان بر این امر صحه می‌گذارند که چالش اصلی بسیاری از زنان در حوزه‌ی ورزش کمبود اعتبار است. برای مثال معاون بخش توسعه‌ی منابع و پشتیبانی وزارت ورزش جوانان در نشست‌های مختلف گفته است که رقم‌های موجود در ورزش همچنان پاسخگوی مسائل فنی و زیر ساخت‌ها و حوزه‌ی سلامت نیست.
با وجود این اظهار نظرها همچنان دوچرخه سواری برای زنان در محیط‌های عمومی و به خصوص در شهرستان‌های برای زنان آزاد نیست. بسیاری از رشته‌های ورزشی به صورت برابر پذیرای زنان نیستند و از همه مهمتر اینکه در بسیاری از موارد زنان به دلیل سخت گیری‌های پوششی قادر به رقابت‌های برابر با مردان در سطح بین المللی نیستند.
مساله‌ی ورزش زنان تنها محدود به حضور زنان در رقابت‌ها نیست، بلکه به دلیل شرایط پرتنش و پر چالش جامعه‌ی امروز ایران، همانند سایر کشورها بحث سلامت روانی و جسمی زنان هم مطرح است که متاسفانه به دلیل این نگاه کلیشه‌ای و عدم فرهنگ سازی های موجود در حوزه‌ی ورزش زنان همچنان بی پاسخ مانده است.
در حالی که با وجود چالش‌های موجود نسل جدید زنان تقاضای بیشتری را برای حضور گسترده در ورزش دارند و این حضور به خصوص با شکستن رکورد زنان در المپیک امسال بارزتر شده است، اما ورزش زنان در ایران همچنان با ضعف توجه و ترغیب زنان به ورزش در جای خود باقی مانده است.
کیمیا علیزاده
همه‌ی این موارد نشان دهنده‌ی این مطلب است که زمانی که در حال تحلیل وضعیت حضور زنان در ورزش هستیم و در عین حال توقع از برنده شدن زنان در میادین ورزشی جهانی را داریم به این نکته هم باید توجه کرد که چه قدر سرمایه‌ی کشور صرف توجه به این حضور شده است. می‌توان گفت در حال حاضر و با وجود تمام موانع فرهنگی، سیاسی موجود زنان حضور چشمگیری را در این مسابقات داشته‌اند یعنی حتی سهمیه گرفتن زنان در المپیک جهانی خود جای تشویق و بحث دارد که از چشم بسیاری از کارشناسان، از جمله کارشناسان صدا و سیمای ایران همچنان به دور مانده است.
____________
منابع :
http://www7.irna.ir/fa/News/82072047/
http://hamejoo.ir/news/112753/اعتراض-فعالان-حوزه-زنان-به-توهین-تلویزیونی-اخیر
http://www.bbc.com/persian/sport/2016/08/160813_l57_rio2016_leila_rajabi_reax
http://mehrkhane.com/fa/news/27307/زنان-ایرانی-در-المپیک-۲۰۱۶-تصاویر-و-جدول-مسابقات
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
آزاده دواچی مترجم، شاعر و فعال حوزه زنان، دارای مدرک کار‌شناسی مترجمی زبان انگلیسی؛ فوق لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی، گرایش ادبیات تطبیقی ایران و فلسفه‌ی غرب است و هم‌اکنون مشغول به تحصیل در مقطع دکترای زبان و ادبیات انگلیسی در استرالیا با گرایش مطالعات فمینیسم پست کلنیال در حوزه‌ی ادبیات و نقد ادبی فمینیسم و حقوق زنان در ایران و کشورهای جهان سوم است.
از دواچی تاکنون یک مجموعه شعر به عنوان «پروانه‌ای در راه است» در سال ۸۶ منتشر شده است و دو کتاب دیگر وی در محاق توقیف گرفتار شده‌اند.
Azadeh Davachi,
Ph.D. Student
Faculty of arts, School of English Literatures & Philosophy
Post-colonial Feminism and Feminist Literary Criticism
University of Wollongong, Australia
