روان سالم چگونه چیزی است؟
سلامت روان از آن مفاهیم عجیب در فرهنگ امروز ما است. همه آن را میخواهند. همه به آن ارج می نهند و همه به نوعی و از راهی در جستجوی آن هستند. اما اگر از این «همه» بپرسیم که سلامت روان دقیقا چیست ، گمان نمی کنم کسی پاسخ مناسب و روشنی بتواند بدهد. ظاهرا در نظر همه ما سلامت روان یک حالت رویایی است که در آن هیچ مشکلی احساس نمی کنیم ، هیچ نگرانی نداریم و از عهده هر آنچه پیش روی ما گذاشته می شود به راحتی بر می آییم. در ذهن بسیاری از ما سلامت روان به طور گنگ و مبهم معادل احساسی از امنیت خاطر و خشنودی کامل و بی خدشه است. و چون وقوع چنین حالتی با همه این مشخصات تقریبا غیر ممکن است سلامت روان برای ما بیشتر به صورت تصویری مبهم از بهشت ، در افقی دور دست در می آید و گاهی به آن حسی از دلتنگی هم افزوده می شود ، انگار که روزی ، در کودکی آن را داشته ایم. روزگاری که همه چیز خوب بود و ما بی خیال و بی غم منتظر عید می ماندیم تا عیدی بگیریم. و بعد روزگار غدار همه آن آرامش را از ما گرفت.
اما از این تصویر مبهم که بگذریم ، تعریف سلامت روان برای متخصصین و اهل فن نیز ساده نیست. سازمان بهداشت جهانی سلامت روان را اینگونه تعریف می کند : «حالتی از سلامتی که در آن فرد حس می کند می تواند توانایی های بالقوه خود را محقق سازد ، استرس های معمولی روزانه را مدیریت نماید ، مولد و ثمربخش کار کند و بتواند وظایف خود را در برابر جامعه انجام دهد.» این تعریف ، همانطور که می بینیم ، بیشتر برمبنای ارتباط فرد با جامعه طراحی شده است. مفاهیمی مثل استرس های معمولی ، ثمربخش بودن کار ، وظایف در برابر جامعه ، همگی بر آن دلالت دارند که مهم ترین عامل در این تعریف سلامت روان ن تعامل فرد با به طور سازنده جامعه است. می بینیم که در این تعریف هیچ اشاره ای به میزان شادمانی ، خرسندی و رضایت شخصی افراد نشده است.
اما از سوی دیگر ، و به خصوص به دنبال محبوبیت «روانشناسی مثبت» در دهه های اخیر ، تعاریفی از نوع دیگر نیز برای سلامت روان شده است. این تعاریف عموما ذهنی تر و سوبژکتیو و مبتنی بر حال و احوال درونی خود شخص هستند. این که خود فرد چقدر احساس خوشی و سعادت و رضایت می کند. زیربنای این نوع تعاریف این عقیده است که هدف زندگی انسان کسب سعادت و رضایت است و هرچه در این راه موفق تر باشد سلامت روانی بیشتری به دست آورده است. پیروان روانشناسی مثبت معتقدند که شادمانی را میتوان به صورت علمی بررسی کرد ، ارزیابی و اندازه گیری نمود و میزان آن را ملاک سلامت روان دانست.
این دو تعریف با تمام تفاوت هایی که دارند در یک چیز مشترکند. در هیچ یک از آنها سلامت روان با نبود مشکلات روانی معادل دانسته نشده است. انگار که برای حصول سلامت روان ، نبود مشکل روانی اگر شرط لازم باشد شرط کافی نیست. از سوی دیگر اگر به زندگی انسان امروز نگاه کنیم می بینیم که درد و رنج آن چنان گسترده است که بیشتر مردم حداکثر آن چه توقع دارند اندکی کاستن از این درد و رنج است. روزگاری است که حتی در سرزمین های پیشرفته و مرفه نیز با وفور اضطراب و افسردگی و خشم و ملال روبرو هستیم. بسیاری از مردم مهم ترین درخواستشان از درمانگران تنها کمک به رفع این دغدغه ها است.
واقعا چگونه می توان به سلامت روان نزدیک شد بدون آن که تعریفی از آن داشته باشیم؟ چگونه می توان فهمید که در راه درست هستیم وقتی نمی دانیم دقیقا کجا می خواهیم برویم؟ شاید برای همین است که حداکثر توقع بیشتر مردم تنها حذف علائم مربوط به مشکلات روانی است تا رسیدن به مفهوم مبهمی مثل سلامت روان. شاید تا زمانی که اهل فن تعریف جامع و دقیقی از سلامت روان به دست نداده باشند بهترین کار گزیدن یک راه میانه است. ترکیبی از همه ملاحظات بالا. سلامت روان یک مقصد نیست ، یک راه است. یک نقطه برای رسیدن نیست بلکه کسب یک کیفیت است که در هر لحظه و هر روز امکان بالندگی و گسترش دارد. انگار که گیاهی است که هر روز می تواند رشد کند و قد بکشد. این گیاه نیازمند مراقبت هر روزه ما است. رها شدن از اسارت علایمی مثل افسردگی و اضطراب و خشم و ملال تنها گام اول است. سلامت روان در واقع تعادلی است که هر کس بین درخواست های هر روزی و پایان ناپذیر محیط اطراف و میل به شکوفندگی و بالندگی و رضایت در درون خود برقرار می کند. این که این تعادل در چه سطحی برقرار می شود انتخاب ما است و بر حسب شرایط ، امکانات ، مقدورات ، توقعات و سطح بینش و آگاهی ما ، از روزی یه روز دیگر می تواند تغییر کند. این یک کار فعال روزانه است. سلامت روان محصول این کار نیست ، خود این کار است.
آرشیو نوشته‌ها و شناسایی نویسنده:
دکتر صبا هدا پزشک و متخصص پاتولوژی در ایران و هیپنوتراپیست در کانادا است که در نورت ونکوور مشغول فعالیت است. برای آشنایی بیشتر می‌توانید به وبسایت او www.hodawellness.com یا وبلاگ www.cherishbeing.com و یا کانال تلگرامی https://t.me/hypnosisandhealth مراجعه بفرمایید.
