میکونوس، ۲۰۱۱
"قاتلان قصر فیروزه" در فهرست منتخب نیویورک تایمز
نشریه پرتیراژ نیویورک تایمز، کتاب "قاتلان قصر فیروزه" (Assassins of the Turquoise Palace)، نوشته رویا حکاکیان را در شمار ۱۰۰ کتاب برجسته سال ۲۰۱۱ قرار داد.
فهرست صدتایی‌های نیویورک تایمز دیربازی است که در روزهای پایانی سال انتشار می‌یابد و در آن مجموعه‌ای از شاخص‌ترین آثار ادبی، تاریخی، زندگی‌نامه و… در دو بخش ادبیات داستانی و شعر و آثار غیر ادبی، به انتخاب منتقدان این نشریه معرفی می‌شود.
در فهرست امسال و در بخش داستانی، آثاری از هاروکی موراکامی، استفان کینگ، مایکل اونداتیه و دان دلیله به چشم می‌خورد.
از میان کتاب‌های برگزیده در بخش غیر ادبی هم می‌توان از زندگی‌نامه کورت ونه‌گات به قلم چارلز جی. شیلدز نام برد و همین‌طور کتابی از فرانسیس فوکویاما و به جز این، زندگی‌نامه ونسان ون گوک نوشته استیون نایفه و گرگوری وایت و اثری درباره مهاتما گاندی و مبارزات او به قلم جوزف لیولد.
"قاتلان قصر فیروزه" نیز جزو برگزیدگان همین بخش است، اثری به ظاهر مستند که نویسنده در آن رویدادی تلخ را در رابطه با قربانیان ترورهای حکومت ایران دستمایه روایت قرار داده‌است.
از قصر فیروزه تا برلین
نیویورک تایمز کتاب "قاتلان قصر فیروزه" را با عبارات زیر توصیف می‌کند: «حکاکیان به شیوه‌ای خواندنی، ماجرای کشتار چهار اپوزیسیون ایرانی را در برلین سال ۱۹۹۲ بازمی‌گوید که سرنخ آن به مقامات عالی‌رتبه حکومت ایران می‌رسد.»
این توصیفات تنها می‌تواند به واقعه میکونوس اشاره داشته باشد که موجی از وحشت و اضطراب را در میان نیروهای مخالف حکومت ایران پدید آورد.
در ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲، جمعی از سران اپوزیسیون کُرد که در رستورانی به نام میکونوس در شهر برلین گردآمده بودند، هدف ترور قرار گرفتند. در این واقعه چهار تن به قتل رسیدند که صادق شرفکندی، دبیر کل حزب دموکرات کردستان ایران یکی از آنان بود. از میان سه نفر دیگر، همایون اردلان و فلاح عبدلی، دیگر اعضای ارشد این حزب بودند که به ضرب گلوله از پای درآمدند و نفر چهارم، نوری دهکردی از کارکنان صلیب سرخ بود.
این رخداد تاثیر عمیقی بر روابط جمهوری اسلامی با کشورهای اروپایی و به‌ویژه آلمان داشت، از آن رو که دادگاه رسیدگی به آن، در نهایت، رهبران ایران را متهم اصلی پرونده و به عنوان آمران این ترور معرفی کرد. در حقیقت نام "قصر فیروزه" که در عنوان کتاب آمده، اشاره به محلی دارد که به گواه شاهدان پرونده، آمران ترور در آن اجتماع می‌کردند تا درباره شیوه‌های سرکوب و ترور مخالفان حکومت تبادل نظر کنند.
به دنبال رای دادگاه آلمان و اعلام محکومیت رهبران ایران، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، همگی سفیر خود را از ایران فراخواندند و تهران وارد بحرانی بی‌سابقه در عرصه روابط بین‌المللی شد که دست‌کم تا دوم خرداد ۱۳۷۶ و پیروزی چهره اصلاح‌طلبی مانند سیدمحمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری ایران ادامه داشت.
کارولین مورهد (Caroline Moorehead)، منتقد نیویورک تایمز می‌نویسد: «رویا حکاکیان در کتاب "قاتلان قصر فیروزه" مسیر قضایی طولانی را شرح داده‌است که در رابطه با این پرونده طی شد و بر روابط ایران و غرب تاثیر گذاشت.»
اما این جمله نباید خواننده را به اشتباه بیندازد که با اثری مملو از نامه‌های بی‌روح اداری و یا رونویسی از جلسات دادگاه طرف است. به یک معنا، هنر حکاکیان در این بوده که از پرونده‌ای قضایی، روایتی نفس‌گیر و خواندنی بیافریند که در آن از تکنیک‌های داستان‌نویسی بهره فراوان برده شده و همین امر است که کتاب او را جزو ۱۰۰ کتاب منتخب نیویورک تایمز در سال ۲۰۱۱ قرار می‌دهد.
مهدی خلجی، روزنامه‌نگار و پژوهش‌گر حوزه سیاست، در مقاله‌ای که چندی پیش در وبسایت بی بی سی فارسی منتشر شد با اشاره به این ویژگی کتاب حکاکیان یادآور می‌شود: «[نویسنده] با نثری گیرا تمام رویداد میکونوس را بازسازی کرده، به شکلی که اگر کسی نداند همه داستان و نام‌ها و جای‌ها واقعی هستند، گمان می‌برد در حال خواندن رمانی جنایی است… [او] نخواسته است تنها جنایتی را در تاریخ ثبت کند؛ بلکه تلاش کرده که این داستان را در حافظه آدم‌ها نیز دوام بخشد.»
این شیوه روایت، البته نیازمند چیزی بیش از تحقیقات ژورنالیستی مرسوم در رابطه با پرونده‌هایی از این دست است؛ چیزی که می‌توان آن را "خلاقیت نویسنده" نامید. او رشته‌ای از رویدادها، روایت‌های پراکنده و شهادت‌های به ظاهر ساده را به هم پیوند می‌دهد تا از این رهگذر داستان مخصوص به خود را خلق کند، نه آن‌چه را که رسانه‌های جمعی بازگو می‌کنند و همگان بارها شنیده‌اند.
حکاکیان به سراغ خانواده‌های مقتولان می‌رود و همین‌طور دیگرانی که به هر ترتیبی درگیر ماجرای میکونوس بوده‌اند، مانند پرویز دستمالچی که خود از شاهدان واقعه میکونوس بود و به گونه‌ای معجزه‌آسا از ترور جان سالم به در برد، یا شهره و سارا، همسر و دختر نوری دهکردی. از این رو "قاتلان قصر فیروزه" بیان احساسات، ترس‌ها، عشق‌ها و دلشوره‌هایی است که زندگی نجات‌یافتگان از ترور و بازماندگان قربانیان این کشتار را مالامال از وجود خود می‌کند، روایاتی که به طور معمول در گزارش‌های رسمی و تاریخی از قلم می‌افتد.
نویسنده شرح می‌دهد که چگونه بارها می‌رفت تا پرونده میکونوس نیز به مانند بسیاری از پرونده‌های ترور مخالفین حکومت ایران، بی‌فرجام رها شود و واقعیت ماجرا برای همیشه پنهان بماند. او دادگاه میکونوس را به مثابه آزمونی بزرگ برای دستگاه قضایی آلمان جلوه می‌دهد که استقلال و بی‌طرفی خود را اثبات کند، چنان‌چه فشارهای سیاسی گاه چنان نیرومند بود که می‌توانست پرونده را از مسیر خود خارج کند، اما این پی‌گیری‌های بازماندگان قربانیان و برخی رسانه‌ها بود که هر بار مانع از این اتفاق می‌شد.
در این‌باره، حکاکیان از وسواس بیمارگونه پرویز دستمالچی می‌نویسد و احساس دین او نسبت به هم‌وطنان مقتول خود که به پیشرفت پرونده یاری فراوان می‌رساند، چنان‌چه او بود که به همراه شهره دهکردی توانست توجه رسانه‌ها را به این رویداد جلب کند تا ماجرا به سکوت برگزار نشود و امروز کسانی باشند که داستان "میکونوس" را به یاد آورند.
"قاتلان قصر فیروزه" در رسانه‌ها
کتاب "قاتلان قصر فیروزه" در روز ششم سپتامبر ۲۰۱۱، منتشر شد، چیزی کمتر از سه ماه قبل، اما در همین مدت کوتاه هم بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های انگلیسی زبان داشته و بهانه دوباره‌‌ای برای روایت ماجرای میکونوس به دست داده‌است.
جو کلین (Joe Klein) در مجله تایم می‌نویسد: «این کتاب، اثری درخشان و جذاب است و تمام عناصری را که یک داستان پلیسی مهیج ایجاب می‌کند، داراست؛ یک جنایت مهیب، ضدقهرمانانی سیاسی، توطئه‌ای بین‌المللی، خیانت آدم‌ها، دادیاری شریف و یک قاضی محترم. در عین حال، همه این‌ها واقعیت دارد. رویا حکاکیان با نثری جذاب، روایتی جامع و خواندنی از ماجرایی شگرف و بااهمیت ارائه داده‌است.»
لسلی اشتال (Lesley Stahl) در برنامه تلویزیونی "60 دقیقه" (۶۰ Minutes) می‌گوید: «رویا حکاکیان مورد کمیابی است؛ شاعری که به گزارشگری روی آورد. نتیجه این ترکیب عجیب – شاعری و روزنامه‌نگاری – اثری است روان و معرکه، یک شاهکار.»
منتقد نشریه کرکاس ریویو نیز می‌نویسد: «روایتی مهیج از یک کشتار دسته‌جمعی و محاکمه‌ای که منجر به دگرگونی روابط اروپا با ایران پس از انقلاب شد… حکاکیان تمام مهارت‌های خود را به عنوان تهیه کننده سابق برنامه "60 دقیقه" و شاعری که به زبان مادری خود، فارسی شعر می‌گوید، به کار می‌گیرد تا رویدادی سیاسی و انسانی را ورای آن‌چه در رسانه‌ها آمده‌است، روایت کند.»
و در نهایت، نویسنده نشریه واشینگتن ایندیپندنت (Washington Independent)، کتاب را چنین توصیف می‌کند: «یک داستان پلیسی سیاسی… تحقیقی جامع، بیانی هنرمندانه… یک کتاب خوب.»
کوتاه از زندگی رویا حکاکیان
متولد ۱۹۶۶ در تهران؛ انقلاب ایران را "نخستین عشق بزرگ خود" می‌داند، اما همین "عشق بزرگ" باعث شد که روزی به ناگزیر خاک ایران را ترک کند، چنان‌چه بسیاری دیگر از هموطنانش نیز در این سال‌ها تن به مهاجرت دادند.
ساکن ایالات متحده و شهر نیویورک است. به زبان فارسی شعر می‌گوید و به انگلیسی مقاله و گزارش می‌نویسد. کتاب "سفر از سرزمین نه" (Journey from the Land of No) که در سال ۲۰۰۴ منتشر شد، شهرت بسیاری برای او به ارمغان آورد. کتاب درباره خاطرات دوران کودکی او بود که خیلی زود توجه منتقدان را به خود جلب کرد تا جایی که نشریات پابلیشرز ویکلی (Publishers Weekly) و ال مگزین (Elle Magazine) آن را به عنوان یکی از بهترین‌های سال معرفی کردند.
به جز این، دو مجموعه شعر به زبان فارسی منتشر کرده‌است که یکی "به خاطر آب" نام دارد و دیگری "نامی سزاوار نیایش".
رویا حکاکیان در عرصه رسانه نیز تجربیات جالب توجهی دارد. گذشته از مقالات و گزارش‌های متعددی که درباره ایران نگاشته، دورانی هم تهیه‌کنندگی برنامه تلویزیونی "شصت دقیقه" (۶۰ Minutes) را بر عهده داشت. "مسلح و بی‌گناه" (Armed and Innocent) عنوان مستندی است که به سفارش یونیسف ساخته‌است و در آن به حضور کودکان در جنگ‌های سراسر جهان می‌پردازد.
جایی گفته‌است: «همیشه می‌دانستم که می‌خواهم نویسنده بشوم…» و اکنون به نظر می‌رسد که پیش‌گویی و خواسته‌اش به بهترین شکل تحقق یافته‌است.
