UA-28790306-1

صفحه را انتخاب کنید

هزینه سنگین اقتصادی– اجتماعی حوادث کار بر دوش مردم

هزینه سنگین اقتصادی– اجتماعی حوادث کار بر دوش مردم
محمد صفوی

محمد صفوی

درآستانه روز جهانی کارگر،
و به‌مناسبت روز جهانی بهداشت و ایمنی کار (۲۸ آوریل- ۸ اردیبهشت)، ‏
و به یاد قربانیان حوادث کار؛ (به‌ویژه دو کارگر زن تولیدی پوشاک که در دیماه ۱۳۹۲جان خود را از دست دادند.)‏

بیش از سه دهه است که مبلغان ولشکری ازطرفداران اقتصاد و سیاست‌های نولیبرال در سرتاسر دنیا از جمله در ایران (۱) سعی بر ‏آن دارند که مردم را متقاعد کنند که اقتصاد نوع بازار، خصوصی سازی‌های گسترده و حذف قوانین حمایتی، برای مردم و جامعه مفید ‏است و به تدریج باعث ازبین رفتن بیکاری، بهتر شدن شرایط کار، رفاه و آسایش، آزادی و دمکراسی بیشتر خواهد شد. لیکن گذشت ‏زمان و عملکرد منفی سیاست‌های اقتصادی نولیبرال، اکثریت بشریت را در جوامع گوناگون به بحرانی عمیق و تضادهای ساختاری ‏گوناگون روبرو ساخته است. پژوهش‌ها در موردعملکرد سیاست‌های اقتصادی نولیبرال، تجارت و بازار آزاد، رقابت‌های کشنده و ‏قانون زدایی و تقسیم کار سلسله مراتبی و فرماندهی از بالا و کسب گسترده سود تا مرزهای بی‌نهایت، نشان می‌دهند که این نظام با ‏کارکرد فعلی‌اش به عبارتی که ایستوان مزاروش پژوهشگر مارکسیست بدرستی به کار می‌گیرد، نظامی به شدت ستیز‌گر با منافع ‏اکثریت بشریت و محیط زیست شده است. با اینکه طی چند دهه گذشته بشریت شاهد رشد تکنولوژی و نو آوری در عرصه‌های گوناگون ‏بوده است لیکن آخرین پژوهش‌ها نشان می‌دهند که: غارت منابع محدود طبیعی وتخریب محیط زیست، به بالاترین درجه بحران و غیر ‏قابل ترمیم رسیده است. (۲) طی یک دهه گذشته ثروت عمومی در دست یک درصد بالای جامعه انباشته شده است و فشار فزاینده ‏اقتصادی بر اقشار بالای متوسط و متوسط و طبقه کارگر و خصوصا زنان کارگر، اوج گرفته است و شکاف بین ثروت و فقر به ‏بیش‌ترین حد رسیده است. (۳) در عرصه حقوق بشر و حقوق مدنی، از جمله سندیکاها و فعالین کارگری به شدت زیرفشار و سرکوب ‏قرار گرفته‌اند و آزادی‌های اجتماعی و دمکراسی سیاسی به شدت آسیب دیده‌اند. (۴) امنیت غذایی انسان‌ها- به عنوان یک حق ابتدایی ‏حقوق بشری- برای میلیون‌ها شهروند و انسان با مخاطره جدی روبرو شده است وبه اقتصاد معیشتی مردم در روستاها و حاشیه‌ها ‏ضربات شدیدی وارد شده است. (۵) در چنین وضعیتی شرایط کار و امنیت شغلی برای میلیون‌ها مزد بگیر و کارگر سیر قهقرایی طی ‏کرده است. بیکاری مزمن، نیروی بیکار فزاینده‌ای را بوجود آورد است که برای ادامه حیات خود و خانواده‌اش حتی برای درآمدی ‏اندک حاضر است که بی توجه به مسائل ایمنی کار، هر گونه شرایط کاریِ مرگ آفرین و خطرناکی را با اندک‌ترین دستمزد بپذیرد. ‏درچنین وضعیتی با بالاتر رفتن درجه استثمار شاهد بحران فزاینده حوادث شغلی و افزایش آمار مرگ و مجروح شده کارگران بر اثر ‏حوادث شغلی و مرگ خاموش کارگران به خاطر بیماری‌های ناشی از مشاغل سخت و زیان‌آور در جهان هستیم. بنا به گزارش سازمان ‏جهانی کار در سال ۱۹۹۹ نزدیک به یک میلیون کارگر بر اثر حوادث کار جان خود را از دست دادند. (۶) در حالیکه در آخرین آمار ‏موجود سازمان جهانی کار و اداره بهداشت جهانی، میزان مرگ کارگران به بیش از دو برابر افزایش پیدا کرده است. آمار موجود ‏نشان می‌دهد که هر سال دو میلیون و سی و چهار هزار نفر (روزانه شش هزار و چهارصد زن، مرد و کودکان کار) بر اثر حوادث و ‏بیماری‌های شغلی جان خود را از دست می‌دهند. (۷) درکشورهای اتحادیه اروپا، هر سال نزدیک به هفت میلیون حادثه کاری به وقوع ‏می‌پیوندد و نزدیک به بیست و سه میلیون انسان دچار بیماری شغلی می‌شوند. از این میان یک میلیون چهارصد هزار نفر قادر به ‏بازگشت به کار نیستند (۸). بنا به گزارش وزارت کار امریکا، روزانه ۱۲ کارگر و سالانه ۴۵۰۰ کارگر جان خود را بر اثر حوادث ‏شغلی در این کشوراز دست می‌دهند که بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار برای مالیات دهندگان و بیمه دهندگان در سال هزینه در بر دارد (۹). ‏
در کشور ما نیز، ترکیبی از عملکرد سیاست‌های نولیبرال و صندوق جهانی پول و روابط سرمایه داری نوع گانگستری و مافیایی و ‏پیشا‌سرمایه داری و وجود یک رژیم سرکوبگر، فضای مسلط بر نهاد کار و جامعه در عرصه‌های گوناگون اجتماعی، اقتصادی، ‏فرهنگی و زیست محیطی را به مخاطره جدی و بحران فزاینده ای روبرو ساخته است. در حوزه نهاد کار، گزارشات متعدد از جمله ‏گزارش منتشر شده از سوی دفتر آمار و محاسبات اقتصادی و اجتماعی سازمان تامین اجتماعی نشان می‌دهند که همراه با رشد تورم و ‏گرانی و بیکاری و کاهش امنیت غذایی و درمان و بهداشت، با افزایش بسیار چشم گیرحوادث کار تا مرز صد درصد روبرو بوده‌ایم. ‏‏(۱۰) برای نمونه، در سال ۱۳۸۸ بنا به آمار محافظه کارانه دولتی هر روزه حدود ۳ کارگر به خاطر حوادث کار جان خود را از ‏دست داده‌اند (۱۱)، گزارشات کنونی نشان می‌دهند، در حال حاضر هر روز ۶ کارگر به خاطر حوادث کار جان خود را از دست ‏می‌دهند. (۱۲) ‏
‏ این آمارها، چه در سطح جهان یا در کشورما، بازتاب تمام حوادث نیست. در میان آمارهای مربوط به حوادث کار در کشور ما، ‏هیچگونه آماری که نشان دهد هر ساله چند نفر به خاطر بیماری‌های ناشی از مشاغل سخت و زیان آور کشته می‌شوند وجود ندارد. یا ‏اینکه حوادث مرگبار جاده‌ای که هر ساله تقریبا جان بیش از سی هزار نفر را می‌گیرد در محاسبات حوادث شغلی منظور نمی‌شوند. از ‏سوی دیگر در مورد حوادث ثبت شده توسط سازمان تامین اجتماعی، هیچ اشاره‌ای به علل و دلایل وقوع حوادث حین کار نشده است ‏‏(۱۳) یا سیستم قابل قبول و سراسری ثبت حوادث وجود ندارد. (۱۴) از سوی دیگر آمار حوادث کار مربوط به آن بخش از کارگران ‏زن و کودک و مهاجر و پناهنده که به طور غیررسمی و قرار دادی با کمترین حقوق و فقدان بیمه در حواشی بخش‌های کشاورزی و ‏صنعت و خدمات کار می‌کنند در اساس ثبت نمی‌شود. برای نمونه به گزارش سازمان جهانی کار، از نود هزار حادثه شغلی در چین ‏فقط دوازده هزار مورد آن گزارش می‌شود. در هند از چهل هزار حادثه فقط ۲۲۲ مورد آن گزارش می‌شود. در آسیا از نزدیک به ‏هشتاد هزار حادثه منجر به مرگ تنها سه هزار مورد آن گزارش می‌شود. (۱۵) در کشور ما نیز که میلیون‌ها کارگر و کارمند از ‏تشکل‌های مستقل خود محروم‌اند و قدرت دخالت‌گری برای بهتر شدن شرایط کار از آنان سلب شده است و از آنجا که یک نهاد مدنی ‏مستقل وجود ندارد که بر اجرای صحیح ثبت تمام حوادث شغلی نظارت داشته باشد، آمار دقیقی نیز از تمام حوادث کار و هزینه‌های ‏مالی و جانی آن در دسترس نیست. بدتر اینکه، هیچگونه راهکار و طرحی کیفی و کلان نیز در میان مسئولان و وزارت خانه‌های ‏مربوطه، برای کاهش حوادث شغلی وجود ندارد. در عمل سیاست‌های اقتدارگرایانه و قیم‌مابانه حکومتی در حوزه کار، مانند اتخاذ ‏سیاست‌های تعدیل ساختار اقتصادی، خصوصی سازی‌ها، نظامی کردن اقتصاد و نهاد کار، جلوگیری از شکل گیری تشکل‌های مستقل ‏کارگری، زندانی کردن فعالین صنفی و سندیکایی وخارج کردن بخش وسیعی از کارگران از شمول قانون کار، فقدان بیمه و پوشش‌های ‏حمایتی برای همه کارگران و مزد بگیران و نبود آموزش مناسب، از جمله دلایلی هستند که به بحران رو به رشد حوادث کار در ‏کشورمان افزوده‌اند. ‏
در حالیکه صاحبان کار و برخی مدیریت‌ها با وقوع هر حادثه کاری، کارگران حادثه دیده و قربانیان را به بی احتیاطی متهم می‌کنند، اما ‏آمارها و محاسبات نهادهای علمی و پژوهشی مستقل نشان می‌دهند که عامل بی احتیاطی کارگر حدود فقط ۵در صد است. ۹۵ درصد ‏بقیه موارد و علل مربوط به حوادث کار متوجه صاحبان کار و ضعف مدیریت و قوانین و مسئولین دولتی است. (۱۴) با این وصف، ‏عواقب و هزینه اقتصادی و اجتماعی حوادث کار بجای اینکه در اصل متوجه مسئولین و صاحبان کار و مدیران خاطی باشد، هزینه ‏سنگین و ویرانگر آن برسر کارگران و مزدبگیران و در نهایت برسر کل جامعه خراب می‌شود. در نمونه پژوهشی که توسط یک ‏کمیسیون اروپایی انجام شده است میزان هزینه اقتصادی مربوط به حوادث شغلی برای صاحبان کار حدود فقط ۷ درصد است. در ‏حالیکه هزینه مالی برای افراد قربانی حوادث ۱۵ درصد و برای مجموعه جامعه نزدیک به ۳۵ در صد برآورد شده است. (۱۵) ‏
بنا به سازمان جهانی کار هزینه مستقیم و غیر مستقیم اقتصادی حوادث شغلی که بر مردم در جهان تحمیل می‌شود هر سال بالغ بر ۲ ‏تریلیون و ۸۰۰ میلیارد دلار است. در کشور ما نیز حوادث شغلی، جدا از تلفات انسانی و آسیب‌های روحی و اجتماعی جبران ناپذیری ‏که بر جامعه و سلامت مردم وارد می‌کند، هزینه‌های سنگین مالی آن نیز درنهایت به مردم و جامعه منتقل می‌شود. طبق برآوردهای سال ‏‏۱۳۹۰ نشان می‌دهد که سازمان تامین اجتماعی باید به هر فرد از کار افتاده‌ای (در این مورد، کارگرانی که زیر پوشش تامین اجتماعی ‏قرار دارند) به طور متوسط ۴۵ میلیون تومان مستمری پرداخت کند و دیه هر نفر معادل نود میلیون تومان محاسبه می‌شد که تا بیش از ‏صد و پنجاه میلیون تومان نیز رسیده است. (۱۶) براین پایه هزینه سنگین مالی حوادث کار که علل اصلی آن ناشی از خطای صاحبان ‏کار و ضعف مدیریت و قانون و بی مسئولیتی پیمانکاران است، به طور مستقیم و غیر مستقیم بردوش قربانیان و جامعه و مالیات ‏دهندگان و بیمه دهندگان قرار می‌گیرد. در نتیجه موضوع بحران فزاینده حوادث شغلی، در زمانه تسلط سیاست‌های نولیبرال و «نظام ‏اقتصاد آزاد» و آنچه در کشور ما در ارتباط با حوادث کار رخ می‌دهد فقط یک موضوع اختصاصی مربوط به کارگران نیست. از آنجا ‏که بخش عظیمی از منابع ثروت عمومی و ملی بجای اینکه در بخش رفاهی و آسایش عمومی بکار رود، صرف خطاها و ‏سهل‌انگاری‌های مسئولان دولتی و وابستگان به قدرت و صاحبان کار می‌شود، معضل بحران فزاینده حوادث کار و هزینه‌های سنگین آن ‏موضوعی است که به همه مردم و کلیت جامعه مربوط می‌شود. در چنین اوضاعی که اراده وطرح موثری در نزد صاحبان قدرت ‏ومسئولان برای کاهش حوادث کارو هزینه‌های آن مشاهده نمی‌شود، وظیفه اصلی کاهش دادن حوادث کار بردوش کلیت جامعه و ‏نهادهای مدنی وفعالین محیط زیست وتشکل ها ی مستقل کارگری و جامعه علمی و تخصصی و همه ما قرار می‌گیرد که برای بهتر شدن ‏شرایط کار و زندگی و کاهش هزینه‌ها به دفاع از حقوق عادلانه کارگران و کارمندان ومزدبگیران کشورمان برخیزیم. ‏

پی‌نوشته‌ها: ‏
‏۱-‏ ‏ موسی غنی نژاد، در میزگرد- مصاحبه کتاب توسعه ادعا می‌کند:«… نظام اقتصادی بازار آزاد باعث گسترش ‏رفاه عمومی، گسترش تامین اجتماعی از بین رفتن انواع بیماریها، تقلیل فقر و ناداری و غیره شده … من ادعا ‏میکنم که کرامت و شرافت انسانی، شان و رفاه انسانها در سایه نظام اقتصاد آزاد است.» کتاب توسعه. تهران ‏نشر توسعه ۱۳۸۲. ویراسته جواد موسوی خوزستانی.‏
‏۲-‏ http://www.davidsuzuki.org/blogs/science-matters/2013/10/ipcc-report-‎pshows-action-on-climate-change-is-‎critical/?gclid=CJGz7vbl5b0CFQlgfgodL2gA2A
یا نگاه کنید به مطلب: خطر تغییرات آب و هوایی جدی است! نوشته حبیب ناظری. شهروند بی‌سی. شماره ۱۲۸۵ ‏‎ ‎
‏۳-‏ برای اطلاعات بیشتر در مورد گستردگی شکاف فقر و ثروت طی یک دهه گذشته به وب سایت های زیر ‏رجوع کنید‎ http://www.theguardian.com/business/2014/jan/20/oxfam-85-‎richest-people-half-of-the-world
https://www.policyalternatives.ca/newsroom/news-releases/canadas-‎wealthiest-86-residents-so-flush-they-could-buy-new-brunswick-study
‏۴-‏ خسرو صادقی بروجنی. نولیبرالیسم و حقوق بشر.‏‎ http://koukh1.blogfa.com/post-139.aspx‎
‏۵-‏ در مورد بحران مواد غذایی و محیط زیستی به دو مطلب جداگانه و ارزشمند زیر نوشته‌های وندانا شیوا و ‏محمد تقی برومند (ب. کیوان) مراجعه کنید.‏‎ http://koukh1.blogfa.com/post-151.aspx‎
http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=59322‎
‏۶-‏ http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/media-centre/press-‎releases/WCMS_007969/lang–en/index.htm
‏۷-‏ http://www.ilo.org/global/about-the-‎ilo/newsroom/features/WCMS_075605/lang–en/index.htm
‏۸-‏ Socio-economic costs of accidents at ‎workhttp://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=93‎
‏۹-‏ https://www.osha.gov/dsg/InjuryIllnessPreventionProgramsWhitePaper.html
‏۱۰-‏ ‎. http://ilna.ir/news/news.cfm?id=111286‎
‏۱۱-‏ وب سایت سازمان پزشکی قانونی بهمن ۱۳۸۹‏http://www.imo. ‎
‏۱۲-‏ http://ilna.ir/news/news.cfm?id=140596‎
‏۱۳-‏ http://ilna.ir/news/news.cfm?id=140596‎
‏۱۴-‏ در این مورد نگاه کنید به دو پژوهش زیر از دانشگاه‌های پزشکی کرمانشاه و تهران…‏
‏ ‏http://ircmj.com/?page=article&article_id=8011‎http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0925753512000‎‎۳۶۷‎
‏۱۵-‏ http://www.amrc.org.hk/alu_article/occupational_safety_cheap flesh and blood
‏۱۶-‏ http://www.eghtesadonline.com/fa/print/26641‎‏ برآورد زیان ‏حوادث کار در ایران.‏

آرشیو نوشته‌ها و شناسایی نویسنده:

خانه | >> واپسین نوشته‌ها

تازه‌ترین نسخه دیجیتال شهرگان

ویدیویی

شهرگان در شبکه‌های اجتماعی

آرشیو شهرگان

دسته‌بندی مطالب

پیوندها: