گفت‌وگوی شهرگان با آزاده فرد، دبیر انتشارات تاینی آول
شهرگان: تاینی آول (Tiny owl) یک نام جدید در بازار نشر کتاب‌های کودک و نوجوان در بریتانیاست، اما این نشر هویتی ایرانی دارد، عوامل آن ایرانی هستند و آثاری هم که تاکنون منتشر کرده‌اند برگرفته از فرهنگ ایران و داشته‌های امروز ما در ادبیات کودک و نوجوان است. با این حال تاینی آول توانسته در همین آغاز توجه برخی از کارشناسان ادبیات کودک بریتانیا و نویسندگان شاخص این عرصه را جلب کند. روزنامه گاردین ماه گذشته از دیوید کاجی خواست که ۱۰ کتاب محبوب خودش را نام ببرد و او هم در راس فهرست خود «ماهی سیاه کوچولو»، نوشته صمد بهرنگی را قرار داد و به نسخه تاینی آول ارجاع داد که با نقاشی‌های فرشید مثقالی همراه است.
دیوید آلموند هم دیگر نویسنده معروف بریتانیایی‌ست که کتاب‌های تاینی آول آن‌قدر سر ذوقش آورده تا بگوید این کتاب‌ها واقعا زیباست و شایستگی آن را دارد که در این کشورمخاطب پیدا کند.
تاینی آول در ماه‌های ابتدایی فعالیت خود علاوه بر ماهی سیاه کوچولو، «طوطی و بازرگان» با نقاشی‌های مرجان وفاییان و کتاب‌هایی از احمدرضا احمدی، آناهیتا تیموریان و پرویز کلانتری را منتشر کرده که در کتابفروشی‌های مستقل بریتانیا عرضه می‌شوند. به جز این، کتابفروشی‌های آنلاینی هم هستند که نسخه‌های تاینی آول را به دست مخاطبان آن در دیگر کشورها می‌رسانند، مانند وبسایت آمازون. انتخاب کتاب‌های این مجموعه با علی‌اصغر سیدآبادی، پژوهشگر و نویسنده شناخته شده ادبیات کودک و نوجوان است و ترجمه آنها به زبان انگلیسی را نیز آزیتا راثی انجام داده.
شهرگان درباره کلیت این مجموعه و فعالیت‌های تاینی آول گفت‌وگویی با آزاده فرد، دبیر این انتشارات انجام داده است که آن را می‌خوانید.
***
یک انتشارات ایرانی در بریتانیا که فقط به مخاطب انگلیسی زبان فکر می‌کند. بلندپروازی نیست؟ به‌خصوص وقتی در نظر داشته باشیم که ناشران ایرانی در غرب عموما مخاطبان خود را از میان جامعه ایرانیان مهاجر، آن هم نسل اول مهاجران، برمی‌گزینند.
– برای ارائه یک کار متفاوت باید تا حدودی بلندپروازی داشت. باید جور دیگری فکر کرد. تعدادی از مخاطبان ما مهاجران هستند. ما دوست داشتیم حلقه پیوند با نسل دوم به بعد مهاجران باشیم، آنهایی که شاید نتوانند فارسی بخوانند، اما دوست دارند با هویت ملی پدر و مادر خودشان ارتباط برقرار کنند. اما اینها همه مخاطبان ما نیستند. دنیای امروز ما دنیایی چندفرهنگی است. بچه‌های ما خارج از ایران در کنار بچه‌هایی از فرهنگ‌های مختلف درس می‌خوانند. ما باید به موقع، جای خود را در این جهان چندفرهنگی پیدا کنیم. ادبیات کودک ما تا حالا در این میان بسیار نامرئی بوده و کم دیده شده است، در صورتی که تصویرگری کودک ما خوب رشد کرده و غنی است. همین تصویرگری‌ها می توانست پل ارتباطی ما با جهان باشد. تلاش ما این است که این کیفیت‌ها را به بهترین وجه بتوانیم نمایندگی کنیم و به مخاطبان آن از هر ملیت و فرهنگی بشناسانیم.
[image src=”http://shahrgon.com/fa/wp-content/uploads/2015/05/Tahminehs-beautiful-bird.jpg” width=”550″ title=”Tahmineh’s beautiful bird” lightbox=”yes” align=”center”]
بگذارید پرسش آخر را همین اول کار بپرسم. تاینی آول (Tiny Owl) چگونه می‌خواهد در بازار کتاب بریتانیا دوام بیاورد؟ با چاپ ترجمه انگلیسی ادبیات کودک ایرانی؟ آیا این کفایت می‌کند یا تاینی اُول برنامه‌های دیگری دارد؟
– خیر، برنامه تاینی آول این نیست که تنها به ترجمه آثار ایرانی بپردازد. ما در آینده به مرور از کشورهای دیگر از جمله از خود انگلستان آثاری را منتشر خواهیم کرد. اما آنچه در تمام کتاب‌های ما مشترک خواهد بود، کیفیت فرهنگی آن است. کتاب‌هایی منتشر می‌کنیم که از لحاظ داستان و تصویر واجد کیفیت بالایی باشد.
فکر می‌کنید گام اول را چطور برداشته‌اید؟ انتشار چهار تا هشت عنوان ترجمه انگلیسی کتاب کودک ایران در بریتانیا. تیراژ این کتاب‌ها چقدر بوده؟ توزیعشان چگونه است و تا حالا چقدر فروخته‌اند؟
– از گام اول راضی هستیم. در حال حاضر شش عنوان از هشت عنوان کتابی که برای سال ۲۰۱۵ در نظر گرفته شده بود منتشر شده‌اند. گام اول ما این بود که در عمل بازار را بهتر بشناسیم و خودمان را به عنوان یک برند جدید بشناسانیم. انتشار اولین عناوین را در ماه ژانویه شروع کردیم. بنابراین برای اظهار نظر در مورد اینکه فروش چطور بوده خیلی زود است. می‌توانم بگویم که کم‌کم داریم شناخته می‌شویم و توجه مراکز مرتبط با کتاب کودک را جلب کرده‌ایم. توزیع کتاب‌ها را به طور حرفه‌ای با یک نماینده فروش و موزع کتاب انجام می‌دهیم که کار توزیع به همه دنیا را به عهده دارند. در حال حاضر به طور محدود صادرات به تعدادی کشور اروپایی، نیوزیلند، و امارات متحد عربی هم داشته‌ایم. در بریتانیا کتاب‌ها در کتابفروشی‌های مستقل عرضه شده‌اند، و فروش آنلاین هم در همه جای دنیا و در بیشتر کتابفروشی‌های آنلاین از جمله آمازون داریم. فروش و توزیع کتاب‌ها به عهده نماینده فروش، موزع، و عمده‌فروشی‌های کتاب است.
[image src=”http://shahrgon.com/fa/wp-content/uploads/2015/05/When-I-colured-in-the-world.jpg” width=”550″ title=”When I colured in the world” lightbox=”yes” align=”center”]
من فکر می‌کنم معرفی ادبیات ملتی که با زبانی مهجور مثل فارسی می‌نویسند و حرف می‌زنند، کار مجموعه بزرگ‌تری به نسبت یک ناشر با سرمایه محدود است. اینجاست که دولت باید به‌طور سیستماتیک این جریان را پیش ببرد و احیانا از ناشرانی هم که در این راه گام برمی‌دارند حمایت کند. تاینی آول تا چه حد توان دارد که بدون حمایت پیش برود؟
– اتکای ما به کیفیت کاری است که ارائه می‌کنیم. بازار بریتانیا به شدت محدود به کتاب‌های تولید خودشان است. کار ترجمه خیلی کم در اینجا ارائه شده. دلیلش معلوم نیست. شاید غول‌های انتشارات که نبض بازار را در دست دارند به دنبال دردسر ترجمه نیستند. از طرفی هم این خلاء در بازار مدتی است که شناخته شده و جشنواره‌های داخلی از آثار ترجمه شده استقبال می‌کنند و به دنبال بازگرداندن غنای ادبیات جهان به دنیای انگلیسی زبان هستند. ما برای اینکه کارمان در این بازار قابل عرضه باشد، به ترجمه روان و درست و نزدیک شده به فرهنگ انگلیسی زبان اهمیت داده‌ایم. کتاب‌ها را بعد از ترجمه به ویراستار انگلیسی داده‌ایم که خود این ویراستار، نویسنده هشتاد عنوان کتاب کودک است. در نهایت هم کار را یک ویراستار دیگر که قبلا سردبیر یکی از نشریات کودک بوده بازخوانی و ویرایش کرده. این دقت در کار بسیار مهم است. یکی از دلایلی که کارهای ایرانی قبلا اینجا چندان موفق نبوده، عدم دقت کافی به کیفیت‌های زبانی و ایجاد امکان درک در مخاطبین انگلیسی بوده است. کار ما مشکل است اما ما به مجموعه‌ای که ارائه می‌کنیم ایمان داریم.
این دو ویراستار انگلیسی کیستند؟
– ویراستار اول خانم پیپا گودهارت Pippa Goodhart است که با نام مستعار لارا آون Laura Owen هم کتاب می‌نویسد. ویراستار دوم هم خانم کریستین کیدنی Christine Kidney است.
[easymedia-slider-two med=”46169″]
چند هفته پیش شاهد بودیم که روزنامه گاردین یادداشتی به قلم یکی از نویسندگان معروف بریتانیایی کتاب کودک منتشر کرد که در آن از «ماهی سیاه کوچولو» صمد بهرنگی به عنوان یکی از ۱۰ اثر محبوب خود نام می‌برد. اول از همه به شما تبریک می‌گویم چون این نویسنده به نسخه تاینی آول از کتاب «ماهی سیاه کوچولو» اشاره کرده بود. اما آیا گمان می‌کنید این شخصیت داستان صمد بهرنگی آن‌قدر جذابیت برای یک کودک انگلیسی زبان دارد که دوستش داشته باشد و به رفقا و همکلاسی‌هایش هم توصیه کند که ماهی سیاه کوچولو را دوست داشته باشند؟
– ممنون از تبریک‌تان. به نظر ما علت این که توجه نویسنده به این کتاب جلب شده، ارائه خوب آن بوده. روان بودن ترجمه و ویراستاری خوب آن که توانسته کتاب را آن طور که شایسته است به مخاطبی از یک زبان دیگر معرفی کند. همه اینها بدون تصویرگری فرشید مثقالی شاید موثر نمی‌افتاد. اما برای پاسخ به سوالتان این را بگویم که کتاب‌های ما نیاز به مکث و تامل دارند. در بازاری که کتاب‌های جذاب آن را پر کرده، کتاب‌هایی که یک نفس آن را می‌خوانی اما شاید دیگر به آن برنگردی، و شاید بعد از مدتی اسم کتاب را فراموش کنی، کتاب‌هایی از نوع ماهی سیاه کوچولو و یا کتاب‌های دیگر ما کمیابند. من فکر می‌کنم این کتاب به خاطر عمق داستان و بی‌زمانی‌اش جای خود را پیش کودکان باز می‌کند و در ذهن و یادشان می‌ماند.
اجازه بدهید درباره نحوه انتخاب این کتاب‌ها صحبت کنیم، کتاب‌های احمدرضا احمدی، صمد بهرنگی، پرویز کلانتری، آناهیتا تیموریان و… طبیعتا دلیلی ندارد که دنبال تجانس اسم‌ها و آثار باشیم. اما آن کسی که پشت انتخاب این کتاب‌ها بوده، چه توضیحی داشته؟ رویکرد او و شما به موضوع چگونه بوده است؟
– کتاب‌ها به دقت از میان صدها کتاب انتخاب شده‌اند. هر کتاب به این دلیل انتخاب شده که از لحاظ متن، تصویر، یا هر دو برجستگی داشته و برتر از کتاب‌های معمولی بازار دانسته شده است. داستان‌های شاعرانه احمدرضا احمدی با تصاویر زیبایی که دارند منحصر به فردند. داستان طوطی و بازرگانی که خانم مرجان وفاییان تصویر کرده برخلاف ذهنیت مردسالار ما، بازرگانش زن است. پرویز کلانتری با سبک خاص خودش با کوبیسم ساده و کودکانه‌ای سبک زندگی عشایر قشقایی را تصویر کرده. موش باهوش آناهیتا تیموریان در کنار درختان سرو بوته جقه‌ای به دنبال سرنوشت خودش است و کودکی که این کتاب را می‌خواند هیچ نوع احساس بیگانگی یا غیرمتجانس بودن فرهنگی با آن نخواهد داشت. کتاب‌های آینده ما هم متنوع خواهند بود. روایت‌هایی از مولانا و داستان‌هایی کاملا جدید و امروزی منتشر خواهیم کرد که هر کدام‌شان به نوعی یک شاهکار فرهنگی در کار کودکان محسوب شوند.
همه این کتاب‌ها یک خط فکری را نشان می‌دهد، این که تاینی آول ظاهرا دنبال این نیست که یک سوپر قهرمان به کودکان انگلیسی زبان ارائه کند. مثلا نمی‌آید رستم شاهنامه را در قالب روایت‌های امروزی و مهیج دربیاورد. بیشتر به عمق توجه دارد و معرفت. من به شخصه این رویکرد را دوست دارم، اما آیا بازاری پسند هم هست؟
– شاید نباشد. ما دوست داریم که کتاب‌ها را برای همه بچه‌های دنیا منتشر کنیم. همه ببینند و لذت ببرند. شاید این کتاب‌ها مطابق آنهایی که سلیقه بازار را تعیین می‌کنند نباشند. اما به هر حال این نوع کتاب‌ها هم مخاطب خاص خود را دارند و امیدواریم که مخاطبان آن هر روز بیشتر و گسترده‌تر شوند.
