آیا ایالات متحده آمریکا در آستانه جنگ با ایران قراردارد؟
معاون وزیر امور خارجه روسیه گفت: دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده ابتدا فرمان حمله به ایران را صادر کرده بود ولی بعدا تصمیم خود را لغو کرد. معاون وزیر امور خارجه روسیه گفت: “من نمی خواهم ارزیابی کنم که در این چند ساعت اخیر چه اتفاقی در این رابطه افتاده است،اما با توجه به اطلاعاتی که در دست است، کاملا روشن است که وضعیت بسیار خطرناک است. من این را معادل آستانه شروع جنگ می دانم.” پیشتر، نیویورک تایمز با اشاره به منابعی در دولت ایالات متحده آمریکا، اظهار داشت که دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، حمله نظامی به ایران را تأیید کرده است، بخاطر ساقط کردن هواپیمای پهپاد آمریکایی، اما بعدا این عملیات را لغو کرد. در نخستین ساعات بامداد ۲۰ ژوئن ۲۰۱۹ میلادی، یک فروند پهپاد جاسوسی «گلوبال هاوک» ایالات متحده بعد از تجاوز به حریم سرزمینی جمهوری اسلامی ایران در منطقه روبه‌روی کوه مبارک استان هرمزگان، هدف آتش پدافند نیروی هوا فضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت و سرنگون شد. دیرتر فرماندهی مرکزی نیروهای مسلح ایالات متحده اعلام کرد که سامانه دفاع ضد موشکی ایران پهپاد آمریکایی را بر فراز آبهای تنگه هرمز و حریم هوایی بین‌المللی هدف قرار داده است. ترامپ پس از سرنگونی پهپاد امریکایی در نوئیتر خود نوشته بود ایران مرتکب اشتباه بزرگی شده است. قبل از آن حادثه حمله به دو نفتکش در دریای عمان که مقامات ایالات متحده، جمهوری اسلامی را به دست داشتن در ان متهم کرده بودند، باعث افزایش تنش بین ایران و ایالات متحده شده بود. پنتاگون دیروز پنج شنبه ۲۰ ژوئن ۲۰۱۹ برنامه و نقشه مسیر پرواز پهپاد RQ-4 را که توسط پدافند هوایی ایران سرنگون شده، منتشر کرد تا ثابت کند که این پهپاد در حریم هوایی بین المللی قرار داشته است. با توجه به نقشه می توان گفت پهپاد امریکایی خارج از حریم هوایی و دریایی ایران قرار داشته است اما پنتاگون درستی این نقشه را با داده های وسایل قابل اعتماد کنترل و نظارت ثابت نکرده است. در نخستین ساعات بامداد ۲۰ ژوئن ۲۰۱۹ میلادی، یک فروند پهپاد جاسوسی «گلوبال هاوک» ایالات متحده بعد از تجاوز به حریم سرزمینی جمهوری اسلامی ایران در منطقه روبه‌روی کوه مبارک استان هرمزگان، هدف آتش پدافند نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی قرار گرفت و سرنگون شد. قبل از آن حادثه حمله به دو نفتکش در دریای عمان که مقامات ایالات متحده، جمهوری اسلامی را به دست داشتن در ان متهم کرده بودند، باعث افزایش تنش بین ایران و ایالات متحده شده بود.
نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلام‌شهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی در همایش بین المللی اقتصادی روسیه که به شهر سن پترزبورگ سفر کرده است، در مصاحبه ویژه ای به سوالات در مورد موضع گیری جمهوری اسلامی نسبت به پیشنهاد ترامپ برای مذاکرات جدید در باره برجام و میانجی گری کشورهای مختلف در این روند پاسخ داد. به عقیده ایشان، اگر قرار است که روزی برجام عوض شود و آمریکایی ها ده خواسته دارند، ما صد خواسته و مورد داریم که باید به برجام اضافه شود. آمریکایی ها در سال های مختلف با ما بازی کردند و نوع بازی ما را دیده اند چه در زمانی که نیروهایشان را پیاده کردند تا گروگان هایشان را در طبس نجات دهند، برخوردشان را دیدند که چه اتفاقی برای آنها پیش آمد و چه در طول هشت سال جنگ بین ایران و عراق، هر کمکی که ایالات متحده می توانست به عراق و صدام بکند این کار را انجام داد ولی نتیجه ای نگرفت، چه در داستان مسائل اخیر مثل سوریه، یک طرف قضیه آمریکایی ها بودند. آمریکایی ها بارها و بارها و بارها اعلام کردند که بشار اسد باید برود و ایران اعلام کرد که بشار اسد باید بماند. اول که ایران بود و بعد روسیه هم به کمک آمد و با همدیگر دست به دست هم دادند و مسائل سوریه الان تقریبا حل و فصل شده است. در قضیه عراق، آمریکایی ها اعلام کردند که اقلیم کردستان باید جدا شود، ترامپ اعلام کرد ولی نتوانست، چه کسی نگذاشت؟ ایران نگذاشت. در خیلی از مسائل منطقه، در یمن عربستان و امارات آمدند کارهایی انجام دادند و آمریکایی ها هم پشت آنها بودند، آنها ایران را دیده اند و ما از این بابت که آمریکایی ها هر زمان و در همه لحظات با ادبیات های مختلف به سمت تهدید رفتند، ما به اینها جواب داده‌ایم.
در زمان باراک اوباما ادبیات خوب بود، محترمانه بود ولی آنها هم مرتب می گفتند که همه ابزارها روی میز است. همه ابزارها روی میز است یعنی چی؟ اقدام نظامی هم روی میز است، خوب روی میز باشد. دیدند تاثیری نداشت. ما ملتی هستیم که اهل مذاکره هستیم و مذاکره کردیم. ما بارها با آمریکایی ها مذاکره کردیم. ما در مسئله افغانستان با آمریکایی ها مذاکره کردیم، در مسئله عراق با آمریکایی ها مذاکره کردیم. در برجام با آمریکایی ها مذاکره کردیم، با رژیم ایلات متحده، با حکومت ایالات متحده مذاکره کردیم. الان آقای ترامپ آمده است و می گوید بیایید یکبار دیگر مذاکره کنیم. ایشان هم محترمانه اگر خواست، شان ملت ایران را اگر رعایت کند، شاید به این موضوع هم فکر بکنند ولی اگر همچنان با تهدید بخواهد بیاید قطعا کسی در ایران به این موضوع فکر نمی کند. یک سری شرطها و حرفهایی می زند که به درد نمی خورد. می گویند که ایران نباید موشک داشته باشد، خوب آیا این خوب است که ایران هم بگود که ایالات متحده نباید ناو هواپیمابر نداشته باشد. ایران هم می تواند از این حرفها بزند و بگوید که ایالات متحده نباید اصلا ناو هواپیمابر در خلیج فارس، در دریای عمان و در خاورمیانه داشته باشد، ما هم می توانیم چنین شرطی بگذاریم. خوب معلوم است که آنها برای استراتژی خودشان تعریف کرده اند که ناو هواپیمابر برایشان چه مسائلی و منافعی دارد. در دکترین نظامی هم برای جمهوری اسلامی ایران موشک جای خاص خودش را دارد و راجبش صحبت نمی کنیم. امیدوار هستیم که آنها جمع بندی تجارب چهل ساله برخوردهای مختلفی که با ایران داشتند را جمع بندی بکنند و هم در چیدمان نفراتشان آدمهای محترمی بگذارند که انقلاب اسلامی را و جمهوری اسلامی را به رسمیت بشناسند و محترمانه بیایند صحبت کنند و شرط و شروط بدون وجهی هم نگذارند. بله جمهوری اسلامی ایران اختلافات فی ما بین دو کشور زیاد دارد و می تواند در یک شرایط برابر و محترمانه بشیند پای میز و مذاکره نماید. این برای جمهوری اسلامی ایران یک چیز نشدنی نیست ولی در صورتی که هم مسئولین آمریکایی سابقه مثبتی داشته باشند و هم پیام ها و صحبتها محترمانه باشند. مشکلی بر سر راه مذاکره نخواهد بود. الآن از کشورهای مختلف پیام هایی ارسال شده و رفت و آمدهایی می شود. ، هم از طرف کشور سوئیس مسئولین بلند پایه می آیند و از طرف عمان وزیر خارجه آمده و هم از طرف ژاپن نخست وزیر چند روز قبل به جمهوری اسلامی ایران سفر نمود. کشورهای مختلفی که برای ما محترم هستند آمادگی میانجی گری را اعلام نمودند. اما خود آمریکایی می توانند هم ادبیاتشان را و هم آقای بولتون را عوض بکنند، می توانند به برجام برگردند، کسی جلوی آنها را نگرفته است و نیازی به کشور ثالث وجود ندارد، راهها خیلی ساده است. آنها می توانند به برجام برگردند و دوباره بشینیم و صحبت کنیم و بگویم که حرف حسابتان چیست این برجام که تکمیل شده است، چه چیز آن باید عوض شود. اگر قرار است که یک روزی برجام عوض شود، اگر آنها ده تا خواسته دارند ما صد خواسته و مورد داریم که باید به برجام اضافه شود. برجام ایده ال ما که نیست. برجام یک قرارداد برد- برد است. یک چیزهایی را ما بردیم و یک چیزهایی را هم از دست دادیم. یک چیزهایی را هم آنها بردند و یک چیزهایی را هم آنها از دست دادند.
تولیدکنندگان نفت خلیج فارس که عضو اوپک هستند، تولید نفت ماه جولای خود را علیرغم انقضای توافق کاهش تولید در پایان ژوئن، طبق سهمیه‌های این توافق ادامه می‌دهند. در این خصوص منابع اوپک می‌گویند صادرکنندگان نفت خام خلیج فارس تمایلی به افزایش عرضه نفت ندارند. تولید نفت عربستان سعودی، بزرگترین صادر کننده نفت خام جهان ، در ماه ژوئن در حدود همان سطح ماه می خواهد بود و تولید این کشور در ماه جولای طبق تعهدش به توافق کاهش تولید انجام می شود. طبق آمار اوپک، تولید نفت عربستان در ماه می ۹.۶۷ میلیون بشکه بود. ریاض طبق توافق کاهش تولید در ماه های گذشته زیر ۱۰.۳ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده است. تولید کنندگان مهم اوپک ، کویت و امارات هم تولید خود را در جولای طبق توافق اوپک نگه می‌دارند و افزایش نمی‌دهند. در ماه می، کویت ۲.۷۰۹ میلیون بشکه در روز و امارات ۳.۰۵۵ میلیون بشکه در روز نفت تولید کردند که هر دو کمتر از حد توافق اوپک بود. این اقدامات نشان می دهند تولیدکنندگان قدرتمند خلیج‌فارس قصد دارند در نیمه دوم سال هم توافق کاهش تولید را اجرایی کند. اوپک و متحدانش از جمله روسیه طی ائتلافی از اول ژانویه ۲۰۱۹ میلادی۱.۲ میلیون بشکه در روز از تولید خود کم کرده اند. یک منبع اوپک گفت:« در حال حاضر تمام مذاکرات در مورد تمدید این توافق تا پایان سال است». اوپک در اول جولای در وین نشستی برگزار می کند تا در مورد سیاست تولید تصمیم‌گیری کند. در دوم جولای هم با متحدان غیر اوپک به رهبری روسیه دیدار می‌کند. ولی روسیه هنوز موافقت خود را با نگه داشتن توافق کاهش تولید اعلام نکرده است. روسیه توسط شرکت‌های نفت داخلی تحت فشار است تا تولید را بالا ببرد. ایران و ونزوئلا هر دو تحت تحریم های ایالات متحده قرار دارند و تولید و صادرات نفت خام این دو کشور آسیب دیده است.
دونالد ترامپ از عربستان و اوپک خواسته تولید را بالا ببرند تا جبران کاهش تولید ایران عملی شود ولی منابع سعودی می‌گویند عربستان همواره به نیازهای مشتریانش پاسخ می دهد و هیچ درخواستی برای نفت خام اضافی ندارد تا آن را متقاعد به افزایش تولید کند.
مقام مسئول آمریکایی خبر از آماده باش نیروی های نظامی آمریکا در منطقه داد. نیوزویک به نقل از یک مسئول در پنتاگون اعلام کرد که نیروهای نظامی ایالات متحده در منطقه به مدت ۷۲ ساعت به حالت آماده باش در آمدند. در همین حال روزنامه «نیویورک تایمز» نیز نوشت: دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده با طرح حمله به برخی اهداف ایران موافقت کرد اما اندکی بعد به طور ناگهانی با اجرای آن طرح مخالفت کرد.
حسن روحانی در پایان مذاکرات خود با آبه نخست وزیر ژاپن گفت: ژاپن آماده خرید نفت از ایران است. حسن روحانی رئیس جمهور ایران در پایان مذاکرات با نخست وزیر ژاپن شینزو آبه بیان داشت: توکیو می خواهد خرید نفت از ایران را ادامه دهد.
ادامه خرید نفت از ایران توسط ژاپن در زمینه تلاش ایلات متحده برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران است.
روحانی گفت: « علاقه و توجه ژاپن به ادامه خرید نفت از ایران می تواند توسعه ارتباطات دو کشور را تضمین نماید.»
ایران ۲۷ ژوئن به سقف تولید یورانیوم غنی شده خود خواهد رسید ولی تولید را متوقف نخواهد کرد. طبق توافقنامه هسته ای موسوم به برجام ایران حق غنی نمودن یورانیوم در سطح ۳.۶۷ درصد را دارد و هر وقت این مقدار به ۳۰۰ کیلوگرم برسد و یا اینکه حجم آب سنگین ایران به ۱۵۰ تن برسد آن را باید به کشور دیگری بفروشد و یا در کشور دیگری ذخیره کند و به غنی سازی خود ادامه دهد. طبق این توافقنامه در صورتی که کشور ثالثی این یورانیوم یا آب سنگین را نخرد تکلیف روشن نیست.
پس از برجام ایران روزانه حدود ۴۶۰ گرم یورانیوم غنی شده تولید می کرد که بر اساس آن ظرف حدود ۶۵ روز به سقف تعیین شده می رسید و پس از آن می بایست این یورانیوم را می فروخت. ابتدای ماه مه گذشته ایالات متحده یورانیوم غنی شده ایران و آب سنگین را در لیست تحریم های خود قرار داد و کشورهایی که قبلا این یورانیوم و آب سنگین را از ایران دریافت می کردند اعلام کردند که دیگر نمی توانند آن را از ایران دریافت کنند. ظاهرا آمریکایی ها تصور می کردند که با این کار ایران را وادار خواهند کرد پس از اینکه به سقف ۳۰۰ کیلوگرم یورانیوم غنی شده و صد و پنجاه تن آب سنگین برسند تولید را متوقف کنند و خوب کشورهای اروپایی امضا کننده برجام هم هیچ واکنشی نشان ندادند تا ثابت کنند که پیرو تصمیم ایالات متحده هستند. ایالات متحده با اتخاذ چنین تصمیمی نه فقط به ماجرای خروج خود از توافقی که توسط جامعه بین المللی مورد حمایت است ادامه داده بلکه تلاش داشته که با سنگ اندازی تلاش کند جلوی اجرای برجام را بگیرد.
علیرغم اینکه ایران به کشورهای اروپایی متحد ایالات متحده اعلام کرد که این تصمیم به نوعی جلوگیری از اجرای برجام به حساب می آید اما آنها هیچ واکنشی از خود نشان ندادند. به همین دلیل هم ایران شصت روز به این کشورها فرصت داد که در این مورد اقدامی انجام دهند و کاری کنند اما آنها تصور کردند که ایران بلوف می زند و از سطح تعیین شده فراتر نخواهد رفت. ایران هم ظاهرا به جای اینکه به تولید خود در سطح ۴۶۰ گرم در روز ادامه دهد سطح تولید را افزایش داد تا نشان دهد بلوف نمی زند و به جای اینکه طی ۶۵ روز به سقف مورد نظر برجام برسد ظاهرا ظرف حدود ۴۵ روز به این سقف خواهد رسید.
دلیل اصرار ایران برای انجام این کار این است که بنیان توافق هسته ای بر دو اصل نهاده شده یک به رسمیت شناختن حق ایران در داشتن برنامه صلح آمیز هسته ای و غنی سازی یورانیوم و دوم اینکه ایران در صورتی که بخواهد به سمت بمب هسته ای برود حدود یک سال با آن فاصله داشته باشد و به همین دلیل هم سقف برای غنی سازی یورانیوم و تولید آب سنگین در نظر گرفته شده.
اما طی یکسال اخیر علیرغم همه تلاش های ایران برای حفظ برجام و همچنین پایبندی آن به تعهدات خود، مشاهده شد که طرف های مقابل مخصوصا طرف های اروپایی هیچ قدمی برای حفظ برجام بر نداشته اند و فقط به وعده و وعید و تهدید اکتفا می کنند. تصور اروپایی ها مبنی بر آن بوده است که ایرانی ها از تهدید های آنها مبنی بر بازگرداندن تحریم ها واهمه دارند، اما امروزه با توجه به شرایطی که پیش آمده دیگر برای ایرانی ها فرقی ندارد که اروپایی ها بخواهند تحریم ها را برگردانند یا نه چون عملا تحریم های ایران که توسط شورای امنیت اتخاذ شده بود امروزه توسط آمریکا و اروپا بر علیه ایران اجرا می شود، و چه بسا حتی شدید تر. پس دیگر حنای تهدید اروپایی ها مبنی بر بازگرداندن تحریم ها برای ایرانی ها رنگ اش را باخته و دیگر دلیلی ندارد که ایرانی ها بخواهند از آن واهمه داشته باشند. اگر هم منظور آنها بحث جنگ و حمله به ایران است که گوش ایرانی ها دیگر از این ماجرا نیز پر است و طی یکماه اخیر کل جهان دید که ایرانی ها از این ماجرا نیز واهمه ندارند. به همین دلیل هم می توان گفت امروزه دیگر توپ در زمین اروپایی ها هست تا فکر کنند طی چند روز آینده می خواهند چه کار کنند تا برجام را پا برجا نگه دارند.
فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیان داشت که ایران به تمامی تعهدات خود در توافق هسته ای پایبند بوده است. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیان داشت که ایران به تعهداتش ذیل برجام پایبند بوده است.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنانش خاطر نشان کرد که تمرکز اتحادیه اروپا در حال حاضر روی حفظ توافق هسته‌ای با ایران و برخوردار شدن مردم ایران از منافع برجام قرار دارد. وی از ایران خواست به توافق هسته‌ای پایبند بماند.
موگرینی افزود که ارزیابی اتحادیه اروپا در خصوص پایبندی ایران به برجام براساس گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و نه بیانیه‌ها. ایران تا به حال به برجام پایبند بوده است و ما انتظار داریم و امیدواریم که همین روال را ادامه دهد.»
روسیه روی این مسئله کار خواهد کرد که سناریوی بدتری در خصوص ایران و در زمینه طرح های ایالات متحده برای تشدید حضور نظامی در خاور میانه طراحی نشود. پیشتر اطلاع داده شد که پاتریک شنهن قائم مقام رئیس پنتاگون خبری در خصوص اعزام هزار سرباز دیگر به خاور میانه را اعلام کرده است. در این بیانیه خاطر نشان شده است که این اقدامات برای درگیری با ایران نیست بلکه به منافع امنیت ایالات متحده و متحدانش در منطقه پاسخ می دهد. روسیه به این موضوع توجه نشان داد که چنین اقداماتی از جانب ایالات متحده به عادی سازی اوضاع در منطقه کمک نمی کند. فشار سخت گیرانه تر به ایران تنها به تهران انگیزه خروج از برجام را می دهد. در این ارتباط “خوش رفتاری” واشنگتن در ارتباط با کره شمالی یک بار دیگر نشان می دهد که تسلیحات هسته ای تنها ضمانت برای تمامی کشورها در جلوگیری از حمله ایالات متحده است. وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران با اعلام اینکه در منطقه شرایط بسیار پیچیده و مشکوکی وجود دارد، از قرار گرفتن سعودی‌ها در کنار آمریکایی‌ها خبر داد و گفت:
تنش بین ایالات متحده و ایران بعد از خروج ترامپ از برجام افزایش یافته است. ایالات متحده هفته گذشته به دنبال حمله به دو نفتکش در دریای عمان، در تلاش برای ایجاد یک اجماع بین‌المللی علیه ایران بود اما پس از آنکه تلاش کاخ سفید برای متهم کردن ایران به دست داشتن در انفجار دو نفتکش غول پیکر در دریای عمان مورد اقبال جامعه جهانی قرار نگرفت، روز گذشته شاهد ارسال یک فروند پهپاد جاسوسی “گلوبال هاوک” ایالات متحده به خاک کشور ایران بودیم که این پهباد بعد از تجاوز به حریم سرزمینی کشورمان با آتش پدافند نیروهای مسلح ایران سرنگون شد. ایالات متحده تلاش می‌کند با انجام اقدامات تحریک آمیز مانند فرستادن پهبادهای جاسوسی به خاک ایران، اعزام گسترده نیرو و تجهیزات نظامی به منطقه و تداوم جنگ روانی رسانه‌ای حداکثر فشار ممکن را در چارچوب راهبرد فشار- مذاکره به ایران منتقل کند.
وی تاکید کرد: مجموعه‌ای از تحولات در حال وقوع است و به نظر می‌رسد همه اینها در راستای سیاست‌های کلی برای ایجاد ایران‌هراسی و ایجاد اجماع علیه جمهوری اسلامی است.
کاپیتان محمدرضا روشندلی
