ابطال انتخابات شهرداری استانبول “قمار سیاسی” اردوغان
نتایج انتخابات شهرداری استانبول در روز ۳۱ مارس که به پیروزی “اکرم امام اوغلو” کاندیدای حزب “جمهوریخواه خلق” و ائتلاف مخالفان “رجب طیب اردوغان” منجر شد بار دیگر بحران سیاسی در این کشور را به دلیل ابطال این نتایج که با درخواست اردوغان و حزب حاکم “عدالت و توسعه” انجام شد، تشدید کرده است. شهرداری استانبول بعد از ریاست جمهوری در ترکیه همواره از اهمیت زیادی برخوردار بوده است، چنانچه بارها آقای اردوغان گفته است “هر کسی استانبول را ببرد، ترکیه را می برد” چرا که نبض اقتصاد ترکیه در این کلان شهر شانزده میلیون نفری می تپد و حدود سی درصد اقتصاد این کشور به حوزه استانبول تعلق دارد. پیروزی امام اوغلو در شرایطی رقم خود که فاصله آرای وی با ” بنعلی ییلدیریم” کاندیدای حزب حاکم بعد از بازشماری بخش بزرگی از آراء که بنا به اعتراض اردوغان و حزب حاکم انجام شد، به حدود ۱۳ هزار رای رسید. اما بعد از اینکه اردوغان از این بازشماری نتیجه دلخواه خود را نگرفت و کمیسیون انتخابات رای به پیروزی اکرم امام اوغلو داد دوباره آنان این بار به تخلف در پروسه انتخابات و با تمرکز بر اینکه بسیاری از مجریان به خلاف قانون کارمند دولت نبوده‌اند، شکایت جدیدی مطرح کردند که زیر فشار اردوغان این کمیسیون در ششم ماه مه رای بر ابطال انتخابات و تجدید انتخابات در تاریخ ۲۳ ژوئن داد. این تصمیم کمیسیون انتخابات با انتقادات شدید اپوزیسیون و حتی دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی روبه رو گردید و همگی بر این نکته پای فشردند که ابطال انتخابات به دلیل شکست حزب حاکم، نادیده گرفتن اصول دمکراسی و انتخابات آزاد می باشد. دامنه این مخالفت‌ها حتی به درون حزب حاکم عدالت و توسعه هم کشیده شد و جناح میانه رو از جمله بعضی از رهبران ارشد آن “عبدالله گل” و “احمد داود اوغلو” در این حزب، چنین رویکرد و تصمیمی را با این توجیه که “انتخابات عادلانه یک ستون دمکراسی و احساس همبستگی میان شهروندان است” به شدت نسبت به آن انتقاد و واکنش نشان دادند.
نمایندگان احزاب اپوزیسیون و صاحب نظران سیاسی به خصوص کارشناسان امور انتخاباتی در انتقاد به تصمیم ابطال انتخابات استانبول بر این نکته تاکید می کنند که تمام آنچه در حوزه استانبول اتفاق افتاده است دقیقا منطبق با دیگر حوزه های انتخاباتی در همه ادوار و از جمله همین دوره انتخابات بوده است و اگر قرار بر ابطال باشد باید تمام انتخابات در سراسر کشور نیز که به پیروزی ائتلاف حزب حاکم و ناسیونالیست های راست افراطی با کسب ۵۱ درصد از آرای کل کشور منجر شد، هم ابطال شوند. اما نکته جالب تری که اپوزیسیون و مقامات حزب جمهوریخواه خلق بر آن انگشت گذاشته‌اند شاید بی اعتباری این تصمیم و نقش دخالت خودسرانه اردوغان در کار کمیسیون انتخابات را بیش از پیش نشان دهد. چنان که در واکنش به این تصمیم “محرم ارکک” معاون حزب جمهوریخواه خلق در کنفرانس خبری خود به خبرنگاران گفته است “اگر شما حکم اکرم امام اوغلو را باطل می‌کنید، پس شما باید حکم رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه را هم باطل کنید چون همین قوانین، همین مقررات، همین فرایندها، همین شعبه‌های اخذ رای و همین شرایط در دو انتخابات برقرار بود”. هم چنین این حزب به یک نکته ظریف دیگر هم در این خصوص اشاره می کند که جای هیچ توجیهی را باقی نمی گذارد و آن اینکه می گویند ” با توجه به اینکه انتخاب شهردار استانبول هم زمان با انتخابات مقام‌های منطقه‌‌یی، شوراهای شهر و مقام‌های محلی انجام گردید (در این سه بخش حزب عدالت و توسعه پیروز شد) و کمیسیون رای به ابطال سه بخش دیگر نداد، این تصمیم از نظر حزب جمهوریخواه خلق بسیار غیر منطقی است چون نتایج تمام این چهار رای‌گیری در یک پاکت انجام شد و مقام‌های شعبه‌ها آن را شمرده‌اند”. از آنجا که نزدیک به ۲۵ سال حزب عدالت و توسعه حاکم بلامنازع شهرداری استانبول بوده است و حتی خود رجب طیب اردوغان از سکوی شهرداری این شهر به رهبری قدر قدرت ترکیه رسیده است همه صاحب نظران از همان قبل از انتخابات هم نتیجه انتخابات شهرداری استانبول را برای شخص اردوغان یک آزمون و همه پرسی در جهت میزان اعتبار و آینده سیاسی وی تلقی می کردند.
هر چند که ابطال نتایج انتخابات شهرداری استانبول اعتراض و انتقادات بی شمار داخلی و خارجی را به همراه داشته است اما دامن زدن به دوقطبی کنونی در عرصه سیاسی ترکیه در زمانی که اعتبار و محبوبیت اردوغان رو به کاهش می باشد یک ریسک خطرناک برای وی می باشد که می تواند آینده سیاسی وی را به خطر بیاندازد. آنچه بعد از تصمیم کمیسیون انتخابات در خصوص ابطال این نتایج انجام گردید در تمامی جنبه‌ها با توجه به رصد تحولات سیاسی کشور و از جمله استانبول نشان می دهد که محبوبیت اکرم امام اوغلو به صورت فزاینده‌یی بیشتر شده و در مقابل اردوغان و کاندیدای وی برای تصدی این پست در مسیر کاهش اعتبار بیشتر قرار گرفته‌اند. به گزارش خبرگزاری‌ها و رسانه های داخلی هر چند که حزب حاکم به دستور اردوغان کارزار انتخاباتی خود را با سیطره بیشتر بر کانال های رادیو و تلویزیون افزایش داده است اما رصد و تحلیل شبکه های مجازی نشان می دهد که استقبال از ویدئوهای امام اوغلو نسبت به ویدئوهای اردوغان در مورد دور جدید انتخابات با نسبت ۸۴ به ۱۶ به نفع نماینده اپوزیسیون بوده است که نشان دهنده احتمال پیروزی قاطع تر وی در دور بعدی انتخابات خواهد بود. گفته می شود از مجموع ۸۸ میلیون بازدید کننده از ۲۰ ویدئویی که در شبکه های مجازی بعد از ابطال انتخابات شهرداری استانبول انجام گرفته است ویدئوهای اکرم امام اوغلو حدود سی درصد معادل ۲۹ میلیون، ویدئوهای بنعلی ییلدریم ۱,۹ میلیون، ویدئوهای اردوغان چه در صفحه شخصی و چه در سایت های رسمی به عنوان رئیس جمهوری ۷,۴ میلیون و ویدئوهای “مرال آکشنر” رهبر حزب “خوب” متحد ائتلافی حزب جمهوریخواه خلق ۸,۱ میلیون بازدید کننده داشته اند که گویای استقبال عمومی از نامزد مخالف اردوغان و حزب حاکم می باشد. البته نباید نادیده گرفت که این آمار حتما منعکس کننده واقعی شرایط موجود و پایگاه اجتماعی دو جناح رقیب نخواهد بود چون به خلاف حامیان اپوزیسیون که ریشه در جامعه مدرن ترکیه داشته و در شرایط سانسور و انحصار رسانه های سنتی توسط دولت بیشتر فضای مجازی را جولانگاه خود قرار می دهند و در عوض حامیان حزب عدالت و توسعه یا اردوغان لایه های سنتی و حاشیه می باشند که چندان در شبکه های مجازی حضور ندارند. اتفاقا یکی از دلایلی که بعضا در آستانه بسیاری از مقاطع انتخاباتی در این کشور موجب اشتباه تحلیل و محاسبه در میزان رای دو جناح سیاسی رقیب دارد معطوف به همین ویژگی اجتماعی و تفاوت سبک کارزارهای انتخاباتی است.
جدا از اینکه ابطال انتخابات شهرداری استانبول خشم احزاب اپوزیسیون را برانگیخته است اما به دلیل روند اعتبارسنجی‌ها که همگی حکایت از افزایش اقبال عمومی به سوی آنان دارد موجب شروع یک کارزار سیاسی بزرگ برای پیروزی قاطع تر را موجب شده است. در حالی که در اردوگاه اپوزیسیون حامیان حزب چپ “دمکراتیک خلق‌ها” و ناسیونالیست های میانه رو در حزب “خوب” بلافاصله بعد از ابطال انتخابات حمایت قاطع خود را از نامزد حزب جمهوریخواه خلق اعلان کرده‌اند در بین حامیان اردوغان شاهد یک شکاف می باشیم. از طرف دیگر تا به امروز اردوغان در هر دوره انتخاباتی معمولا اکثریت مطلق حامیان خود را به پای صندوق کشانده است و در بین آرای خاکستری که در دور قبلی شرکت نکرده و بنا به دلایلی احتمال شرکت آنان می رود تقریبا هیچ رای اضافی نخواهد داشت. این در حالی است که اپوزیسیون رنگارنگ ترکیه در استانبول که امروز تبدیل به بندکشی اردوغان و مخالفان وی شده است می تواند بر روی بخشی از آرای خاکستری حساب باز کند که این بار با رای “سلبی” خود بی میل نیستند که رئیس جمهوری خودکامه را تنبیه کنند. موضوع دیگری که نباید نادیده گرفته شود تفاوت بورژوازی استانبول با بورژوازی سنتی بخش “آناتولی” می باشد که همین پیوند بورژوازی استانبول با نظام سرمایه جهانی تا حدود زیادی در شرایط کنونی که اختلافات بین اردوغان و اتحادیه اروپایی – آمریکایی تشدید شده است، منافع خود را در مخالفت با سیاست های اردوغان می بیند. اما امروز فراتر از اینکه تغییر وضعیت کلان شهرهای ترکیه و کیش شخصیت اردوغان به نقطه ضعف وی تبدیل شده است، موضوعی که ائتلاف مخالفان را نگران کرده است بیشتر معطوف به قدرت و احتمال اعمال نفوذ اردوغان برای دخالت و تقلب در انتخابات ۲۳ ژوئن می باشد که به تجربه اثبات شده وی توان و اراده این کار را خواهد داشت. چنانچه احزاب مخالف دولت، اردوغان و حزب عدالت و توسعه را به انجام “کودتا علیه صندوق رأی” متهم کرده و اکرم امام‌اُغلو نیز دولت را به خیانت متهم ساخت و افزود که در مقابل این خیانت “میدان را خالی نخواهد کرد”. بدون هیچ تردیدی جامعه ترکیه بعد از برگزاری انتخابات ۲۳ ژوئن دچار تشدید تضادها و دوقطبی موجود خواهد شد و اگر مخالفان دوباره پیروز شوند اردوغان زخمی تر از همیشه از اختیارات زیاد ریاست جمهوری برای سرکوب مخالفان خود استفاده کرده و اگر هم به هر دلیل با دستکاری صندوق های رای کاندیدای حزب عدالت و توسعه به عنوان پیروز از صندوق بیرون بیاید، بحران سیاسی در این کشور ابعاد جدیدی به خود می گیرد. قمار اردوغان برای بر هم زدن میز بازی جهت جلوگیری از شکست در قلب اقتصادی ترکیه یک بازی جنونانه خواهد بود که می تواند برای این کشور و حتی آینده سیاسی “پاشای عثمانی” بسیار پر هزینه تلقی شود. این حساسیت اردوغان نسبت به عدم پذیرش این شکست در حالی که در سه انتخابات هم زمان مقام‌های منطقه‌‌یی، شوراهای شهر و مقام‌های محلی نامزدهای حزب حاکم اکثریت کرسی‌ها را به دست گرفته‌اند، یک ریسک خطرناک در حوزه اعتبارسنجی و ناشی از عدم تحمل باخت است چرا که در چنین وضعیتی اکرم امام اوغلو قادر نبود در مقام شهردار ترکیه تغییرات اساسی ایجاد کند چون اهرم های بازدارنده دیگر در دست جناح مخالف قرار داشت. به همین دلیل در صورت شکست دوباره اردوغان و کاندیدای حزب حاکم در انتخابات شهرداری استانبول، این موضوع که تقریبا تبدیل به یک همه پرسی در مورد شخصیت وی شده است می تواند شکاف در حزب حاکم را تشدید کرده و در آینده نزدیک موجب بروز انشعاب در حزب عدالت و توسعه شود.
۲۱/۲/۹۸
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
