توصیه‌های پرستاری – بخش پنجم
بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر بخشی از روند طبیعی دوران سالمندی نیست
بیماری آلزایمر یک بیماری پیشرونده و تحلیل رونده سیستم عصبی میباشد که بتدریج بر قدرت حافظه و مهارت‌های فکری، احساسات و اعمال اثر گذاشته و کم کم پیشرفت میکند. که معمولا بعد از سنّ ۶۵ سالگی تشخیص داده میشود. بیماری آلزایمر بخشی از روند طبیعی دوران سالمندی نیست. در این بیماری، پروتئین‌هایی بنام بتاآمیلوئید، که بطور منظم در مغز ساخته میشود در اثر برخی شرایط به یک ماده مضر تبدیل میشود که مانند یک دیواره بتونی مانع کار سلولهای مغزی و برقرای ارتباط میان سلولهای عصبی با یکدیگر می‌‌شوند. که درنتیجه آن، اختلال در حافظه، از دست دادن قدرت حفظ اطلاعات بخصوص حافظه موقت بوجود میآید.
عوامل خطرزا که در پیدایش بیماری آلزایمر می‌‌توانند دخیل باشند عبارتند از :
۱-سنّ و سال: بعد از سنّ ۶۵ سالگی تغییراتی در بافت مغز به وجود میآید مانند کوچک شدن و به تحلیل رفتن بافت مغز، از بین رفتن سلولهای مغزی و پدید آمدن پلاک‌های پیری در مغز. طبق نظر متخصصین، خطر ابتلا به بیماری آلزایمر بعد از سنّ ۶۵ سالگی، هر ۵ سال، دو برابر میشود. بیشتر از نیمی از افراد بالای ۸۵ سال، دچار این بیماری هستند.
تقریبا ۴۰% افراد بالای ۶۵ سال، نوعی فراموشی را تجربه می‌‌کنند. در حالت نرمال، فرد بالای ۶۵ سال ممکن است قادر به یادآوری تمام جزئیات وقایع سال گذشته نباشد و یا هر از گاهی چیزی را فراموش کند. مثلا قرار ملاقات یادش برود، و یا نام اشخاصی که به تازگی با آنها ملاقات کرده را به یاد نیاورد. ولی سالمند مبتلا به بیماری آلزایمر، قادر به یاد آوری جزئیات وقایق اخیر نمی‌باشد و یا قادر به تشخیص افراد خانواده و یا نام افراد خانواده نیز نیست. یا برای پیدا کردن لغات در حین مکالمه دچار اشکال میشود. یا بیشتر اوقات قادر به انجام کارهای روز مره نبوده و به تدریج آگاهی خود را نسبت به زمان و مکان از دست میدهد.
۲- ژنتیک: بیماری آلزایمر بندرت بر اثر تغییرات ژنتیکی بوجود میآید که در این حالت از سنین ۴۰- ۵۰ سالگی آغاز میشود. به گفته محققان، ۳ نوع فاکتور ژنی در پیدایش این بیماری نقش دارند که باعث تشکیل بیش از حد پروتئین بتاآمیلوئیدها میشود که در تخریب بافت مغزی اثر دارند.
۳- ضربه‌های وارده به مغز: اگر در طی حادثه‌ای به مغز ضربه وارد شود و مغز صدمه ببیند، خطر ابتلا به بیماری آلزایمر بالا میرود. بهتر است در هنگام نشستن در داخل ماشین، از کمربند ایمنی استفاده کرد. و همچنین می‌توان با رعایت نکات ایمنی لازم جهت پیشگیری از افتادن بر زمین و صدمه رسیدن به مغز در منزل جلو گیری کرد. ( در مقاله شماره ۱۱۶۷ به طور مفصل در این زمینه صحبت شده است.)
۴- بیماری دیابت: محققین ژاپنی در طی تحقیقات و بررسی بر روی ۱۰۰۰ نفر زن و مرد بالای ۶۵ سال به این نتیجه رسیدند که کسانی که بیماری دیابت ( بیشتر نوع دوم) دارند، دو برابر بیشتر از افرادی که بیماری دیابت ندارند در خطر ابتلا به بیماری آلزایمر میباشند. که دو عامل ممکن است نقش داشته باشند:۱- سلولهای عصبی برای برقراری ارتباطات میان یکدیگر، نیاز به انرژی زیاد دارند که این نیاز از طریق اکسیژن و قند موجود در خون تامین میشود. ولی در بیماری دیابت، سلولهای عصبی به میزان کافی اکسیژن و قند مورد نیاز را دریافت نمی کنند( به دلیل عدم توانایی پاسخ گویی سلولها به انسولین) ۲- همچنین بیماری دیابت بر سیستم گردش خون و رگهای عروقی اثر گذاشته که باعث تخریب رگهای خونی شده و در نتیجه اکسیژن رسانی به سلولهای مغزی کمتر صورت میگیرد. که در نتیجه عدم دریافت کافی اکسیژن و قند، سلولهای مغزی از بین رفته و علائم بیماری آلزایمر خود را نشان میدهد.
۵-بیماری قلبی‌عروقی: طبق نظر متخصصین، ۸۰% از بیماران آلزایمر دچار بیماری قلبی هم هستند. همانطور که گفته شد سلولهای عصبی برای برقراری ارتباط میان یکدیگر، به اکسیژن کافی نیاز دارند. در فرد مبتلا به فشار خون و کلسترول بالا ، رگهای خونی به تدریج خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و خون رسانی کافی انجام نمی‌شود و در نتیجه قادر به حمل اکسیژن به سلولهای مغزی نمی‌باشد و سلولهای مغزی بتریج از بین میروند و خطر ابتلا به بیماری آلزایمر وجود دارد.
اگر چه نمی‌توان عوامل ژنتیکی و یا افزایش سنّ را تغییر داد ولی می‌توان پیدایش بیماری آلزایمر را به تعویق انداخت.
ورزش: ورزش کردن علاوه بر اینکه برای سلامتی بدن مفید و سودمند میباشد، برای سلامت مغز نیز لازم است. ورزش کردن باعث تسریع گردش جریان خون میشود و در نتیجه اکسیژن، گلوکز و مواد مورد نیاز از طریق جریان خون به سلولهای مغزی می رسد و در نتیجه از تخریب آنها جلوگیری میکند.
تغذیه صحیح و مناسب: رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات تازه، ماهی سالمون، ماهی ساردین، آجیل، روغن زیتون و غلات ( رژیم مدیترانه‌ای) نه تنها در سلامت قلب مؤثر هستند بلکه در سلامت مغز نیز مؤثر میباشند.
پایین نگهداشتن میزان کلسترل(بد) خون، فشار خون و قند خون و کنترل کردن آنها و تحت نظر پزشک بودن و مصرف داروهای مورد نیاز میتواند از پیشرفت بیماری آلزایمر جلو گیری کند.
موارد زیر میتواند در پیشرفت و تقویت حافظه موثر باشند:
به مغز تان تجربه یادگیری بدهید، بازی‌های فکری مانند شطرنج، و یا حل کردن جدول و سودوکو
کتابهای مورد علاقه تان را بخوانید و راجع به آن با دوستان تان بحث و صحبت کنید.
فیلم‌های مورد علاقه را تماشا کنید و برای دوستان تان تعریف کنید.
از هر موقعیتی برای صحبت کردن با اشخاص مختلف استفاده کنید. با تلفن با دوستان و اقوامتان صحبت کنید.
سعی کنید کامپیوتر و طریقه فرستادن ای‌میل را یاد بگیرید و برای دوستانتان پیام بفرستید، و یا در سایتهای ایرانی به دنبال مطالب مورد علاقه خود بگردید.
در صورت تمایل کارهای داوطلبانه اجتماعی انجام بدهید.
سعی کنید سرگرمی تازه ای را مانند خیاطی، بافتنی و یا گلکاری یاد بگیرید.
با دوستانتان در کلاسهای ورزشی و یا یوگا شرکت کنید و یا بطور دسته جمعی به پیاده روی بروید.
اطلاعات لازم و قرار ملاقاتها را در تقویم یادشت کنید.
وسائل تان را در جای همیشگی نگهداری کنید. مثلا کلید خانه را در جای مشخص و همیشگی قرار بدهید.
نام افرادی را که بتازگی ملاقات کردید را مرتباً تکرار کنید. ترتیب حروف الفبا را مرتباً تکرار کنید.
