خوانش شعری از محمدرضا طاهرنسب
دکتر پروین آزادی مقدم؛ شاعر و منتقد
چرا با آن شعر واقع گرا پا به میدان گذاشتی ؟
نیم دیگرت سهم آسمان شد
نیم دیگر بر شاخ میمون سوار.
چرا با آن تغزل دست به کلاشینکف شدی ؟
هزار گلبرگ باد اندامت به مین .
چهره ی رئیس جمهور را ببین با چه صدایی می ترکد چون پاپ کورن در شعر؟
بعد تو از شکاف یک حیوان آمده ای
روی بازوی راستت خال سیاهی که چه ؟
از ویژگی های اصلی شعرهای محمدرضا طاهر نسب_ و البته این شعر به طور خاص_ آیرونی است. آیرونی که معناها و حوزه ی آن بسیار وسیع است را به طور خلاصه می توان چنین تعبیر کرد: وارونه کردن یک واقعیت و تصویری دیگر از آن واقعیت را ارایه دادن که دارای بار معنایی همراه با کنایه، تهکم، طنز، تمسخر و ریشخند و شوخی باشد. استاد سیروس شمیسا برای آیرونی از اصطلاح 《 نعل وارونه》 استفاده کرده اند.
شعر با گزاره ای نثر مانند شروع می شود، سپس از یکی از عناصر ( میدان) تداعی معانی می کند به عناصر همخوان همچون: کلاشینکف، مین،ترکیدن و… (= چیزی شبیه تناسب و مراعات نظیر در بلاغت سنتی ، اما وسیعتر از آن که به حوزه استعاره مفهومی پهلو میزند که حوزه ای بسیار وسیع در زبان دارد.)
آوردن آسمان و میمون( آنهم میمونی که شاخ دارد) در موقعیتی برابر، به نوعی زیر سوال بردن روایتهای کلان و مقدس است. زیرا آسمان در فرهنگ های دینی تقدس دارد و میمون حیوانی است که همه چیز را تمسخر می گیرد و به نوعی با تقدس در تضاد است. تغزل و کلاشینکف نیز داری تضاد مفهومی هستند، اینکه از تغزل که عادتاً برای آرامش و لطافت جان به کار می رود، به عنوان ابزاری برای کشتن و از بین بردن جان استفاده شود، آیرونی و طنز و تضاد و پارادوکسی شوکه کننده ، القا می کند. در ادامه با لحنی دعایی، نفرین می کند. و باز با لحن و واژه ای تغزلی ( هزار گلبرگ باد تنت) با اوردن عبارت《 به مین》 به خشونت میرسد. و این گونه، ناگاه با نتیجه ای مشابه بند قبل روبرو میشویم.
ناگاه روبر می گرداند ( چیزی شبیه صنعت التفات در بلاغت سنتی) و به موضوع دیگری می پردازد. از میدان جنگ و گل و تفنگ چشمها را به چهره رئیس جمهور می کشاند و تشبیه ترکیدن چهره رئیس جمهور به پاپ کورن. اما نکته بسیار رندانه و ظریف و طنازانه اینجاست که در واقع با آوردن واژه ی فرنگی شیک 《 پاپ کورن》می خواهد ذهن ما را به سوی اصطلاح محاوره ای متداول آن یعنی 《 چس فیل》 بکشاند که اصطلاحی خنده دار و طنز آمیز است. در واقع چهره رئیس جمهور به چیزی سخیف تشبیه شده ولی ظاهرش شیک و زیباست ( دوباره همان رویکرد بندهای پیشین یعنی ظاهری زیبا و شیک و لطیف و عمقی کریه و خشن و آلوده) آنچه این برداست را تایید می کند، گزاره ها و عبارات سطرهای بعد است: تو از شکاف یک حیوان آمده ای، 《 چس فیل》 لابد از شکاف فیل می آید!
خال سیاه در فرهنگ عامه و سنتی، نشانه است و معمولا اعضای سمت راست بدن و خال روی این اعضا را نشانه های خوش یُمن تعبیر می کنند. شاید در بچگی شنیده باشیم:《 هر که دارد خال دست/ این نشان کربلاست/ هر که دارد خال پا/ این نشان… است و…》 و البته من در خاطر ندارم خال بازوی راست را نشانه ی چه چیزی می دانند.
شگفت انگیزی، تضاد و پوچی و پوکی اشیا ء از معنا و تقدس و زیبایی، از دیگر ویژگی های نگرشی در شعر محمد رضا طاهرنسب است.
