تصویری پازلگونه از جهان در مجموعه داستان ناصر پویش
نگاهی به مجموعه داستان «عشق ضد دار و عشقبازی ضد زندان» اثر ناصر پویش
تصویری پازلگونه از جهان
۱
مجموعه داستان «عشق ضد دار و عشقبازی ضد زندان » اثر ناصر پویش، نهتنها از نظر فرم و محتوا اثری چالشبرانگیز است، بلکه تجربهای روایی ارائه میدهد که مرز میان ادبیات، زبان، و واقعیت را مخدوش میکند. این کتاب که شامل ۴۳ داستان کوتاه در ۱۶۰ صفحه است، توسط انتشارات ارزان در سوئد منتشر شده و با زبانی چندلایه، ساختاری غیرخطی، و روایتی که همزمان از سنتهای ادبی و تجربههای زیستهی نویسنده تغذیه میکند، خواننده را درگیر سفری ذهنی و احساسی میکند. این تحلیل، ضمن بررسی سبک و محتوای مجموعه، به جایگاه آن در ادبیات معاصر و تأثیرش بر مخاطبان نیز خواهد پرداخت.
۲
ناصر پویش، نویسندهای است که زیست جهان او به همراه تجربههای اجتماعی، و دغدغههای فلسفی و انسانی در سراسر این مجموعه حضور دارند. این کتاب تنها یک روایت داستانی نیست، بلکه پژواکی از حافظهی فردی و جمعی است که با زبانی استعاری و شاعرانه، روایتهای گسستهای را از عشق، خشونت، مقاومت، و آزادی ارائه میدهد.
برای مثال، در داستان« پلاک ۱۰۰»، صدای مادری داغدیده در برابر دری بسته، نهتنها یک موقعیت فردی، بلکه بازتابی از تاریخ سرکوب و دردهای بهیادمانده است. این تلاقی میان امر شخصی و امر جمعی، در داستانهای دیگر نیز به چشم میخورد؛ «جنبش بیپایان» با استعارهی دریا، انتظار و مقاومت را بازنمایی میکند، درحالیکه« زنها میتوانند»، نوشتن را بهعنوان نوعی از مقاومت در برابر فراموشی مطرح میکند. این پیوند میان خاطرات زیستهی نویسنده و مضامین داستانی، اثری خلق کرده که در مرزهای بین اتوبیوگرافی و روایت داستانی حرکت میکند.
۳
از منظر سبکی و فرمی، «عشق ضد دار و عشقبازی ضد زندان» در تقاطع چند جریان ادبی معاصر قرار میگیرد:
الف- ادبیات تجربی و فراداستان: بسیاری از داستانهای این مجموعه، با ساختار غیرخطی، راویهای نامطمئن، و روایتهایی که خودآگاهانه به فرآیند نوشتن ارجاع میدهند مانند «دارم نوشته میشوم»، در گفتوگو با سنتهای ادبی پستمدرن و تجربی هستند.
ب- رئالیسم جادویی و نمادپردازی : فضاهای رویایی، استعارههای مکرر، و ادغام زمانهای گذشته، حال و آینده مثلاً در «خودکشی من»، مجموعه را به حوزهی رئالیسم جادویی نزدیک میکند، اما این جادو نه در خلق امور فراواقعی، بلکه در شفافیت مبهم لحظات زیستهی انسانی نهفته است.
ج- ادبیات مقاومت: پویش، همچون نویسندگانی چون غلامحسین ساعدی، محمود دولتآبادی، یا در نمونهای دیگر، فرانتس کافکا، با پرداختن به مضامینی چون زندان، تبعید، سرکوب و حافظه، به سنت ادبیات مقاومت پیوند میخورد. اما تفاوت او در این است که روایتهایش از شعارزدگی فاصله گرفته و در لایههایی از زبان استعاری و فرمهای گسستهی روایی، تبلور مییابد. با این اوصاف، میتوان گفت که این اثر، در میان ادبیات فارسی معاصر، نمونهای موفق از تلفیق روایتهای تجربی با مضمونهای اجتماعی است که کمتر در داستاننویسی رایج فارسی به این شکل دیده شده است.
۴
«عشق ضد دار و عشقبازی ضد زندان» کتابی نیست که با روایتی سرراست و پیرنگهای کلاسیک، خواننده را جذب کند. این مجموعه، مخاطب را به مشارکت فعال دعوت میکند؛ خواننده باید خود، میان تکههای پراکندهی روایت حرکت کند، صداهای مختلف را بشنود، و از ورای لایههای زبانی، معنا را کشف کند.
این ویژگی، تأثیر کتاب را دوگانه میکند: برای خوانندگانی که با روایتهای تجربی و فرمالیستی آشنا هستند، این اثر لذتی متفاوت ایجاد خواهد کرد، زیرا آنها در این تکهتکهگی، همزمان با متن همراه میشوند و تجربهی خوانش را همچون تجربهی زیستهی یک جهانِ درهمشکسته احساس خواهند کرد. اما برای مخاطبانی که به روایتهای خطی و داستانهای سنتی عادت دارند، این کتاب ممکن است چالشبرانگیز باشد و نیازمند بازخوانی و تأمل بیشتر.
با این وجود، ویژگی مهم کتاب در این است که خواننده را از یک مصرفکنندهی منفعل به یک مشارکتکنندهی فعال تبدیل میکند.
۵
«عشق ضد دار و عشقبازی ضد زندان» مجموعهای است که نهتنها مرزهای ژانری را درمینوردد، بلکه تجربهای روایی ارائه میدهد که خواننده را به تأمل دربارهی عشق، قدرت، سرکوب، و خاطره وامیدارد. این اثر، نمونهای از ادبیات معاصر فارسی است که در آن، زبان شاعرانه، ساختار فرمی تجربی، و مضامین فلسفی و اجتماعی در هم تنیده شدهاند. پویش، با جسارتی تحسینبرانگیز، بهجای ارائهی روایتهایی سرراست، تصویری پازلگونه از جهان ارائه میدهد که مخاطب باید آن را از میان تکههای پراکندهی متن بازسازی کند. این کتاب، نهتنها بازتابی از دغدغههای نویسنده و تجربهی زیستهی اوست، بلکه به عنوان یک اثر هنری، خواننده را به چالشی ادبی دعوت میکند. در نهایت، این مجموعه، میان زندگی و ادبیات، حقیقت و روایت، شعر و داستان، پلی میسازد که عبور از آن، تجربهای یگانه خواهد بود.
- درباره نویسنده:
- از همین نویسنده:
