از افسانه ببر صدرالدین زاهد تا طلای مهدی هوشمند
جشنواره بین‌المللی تئاتر ایرانی –انگلیسی در لندن
دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر ایرانی –انگلیسی، لندن به مدیریت سوسن فرخ نیا* در تاریخ سی جولای شروع به کارکرد. در سال گذشته دور اول این جشنواره به دلیل کمبود مالی تنها به گروه‌های ساکن لندن اختصاص داشت، اما. امسال از پاریس، کلن، فرانکفورت، آمستردام، استکهلم و لندن برای اجرا به این جشنواره دعوت‌شده ولی بازهم به دلیل کمبود بودجه نمایشی از امریکا و کانادا و ایران دعوتی نداشتند. برگزارکنندگان جشنواره امید دارند که بتوانند آن‌ها را برای سال‌های بعد دعوت کنند. برای تمام نمایش‌ها زیرنویس انگلیسی گذاشته‌شده تا بتواند مخاطبان خارجی و نسل دومی‌ها را که زبان فارسی را خوب نمی‌دانند، را هم جلب کنند. یک اجرای انگلیسی هم در برنامه گنجانده‌شده بود. این جشنواره شاید اولین فستیوال تئاتر ایرانی باشد که بسیاری از نمایش‌ها زیرنویس انگلیسی داشت و حتی دو نمایش به زبان انگلیسی توسط هنرمندان ایرانی اجرا شد.
این فستیوال در پنج روز در محل تئاتر بین‌المللی «آرتز دپو» برنامه‌های خود را از ساعت دو نیم بعدازظهر تا ده نیم شب بانظم و ترتیب پیش برد و هرروز چهارتا پنج نمایش با تم‌های مختلف به اجرا درآمد. جشنواره تئاتر ایرانی لندن امسال نیز به‌صورت مسابقه‌ای برگزار و در پایان بهترین‌ها توسط هیئت‌داوران انتخاب شدند.
در این پنج روز هنرمندان بزرگ تئاتری، بقولی حرفه‌ای‌ها در کنار غیر حرفه‌ای‌ها که در خارج تئاتر آموخته‌اند و بسیاری‌شان «هنر آموزان تئاتر سام» هستند در سن «آرتز دپو» هنرنمایی کردند. بیش از هفده نمایش به تماشا گذاشته شد از افسانه ببر، کار زیبای صدرالدین زاهد* که یک ساعت و نیم تماشاچی را روی صندلی نشاند و با خود به غار و کوه‌های چین و ماچین برد و شیر ببر نوشید و نوشاند. تا گلی گرگ پور که باصداقت و سادگی و بازی روان با اطمینان در نقش خود در «زندگی دشوار» به زبان انگلیسی، به همگان نشان داد آماتوری است که درس خود را خوب آموخته است. تماشاچی هرروز شاهد تلاش هنرمندان حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای در سن تئاتر «آرتز دپو» بود، از علی رضا کوشک جلالی تا بردیا جلالی از قاضی ربیحاوی، پروانه سلطانی تا مهدی هوشمند از بهرخ بابایی تا شهلا و مژگان ایران و صفورا کوشش مدیران سمینار بر این مبنا بود تا در فضای دوستانه قدیمی‌های کارکشته تئاتر، نوپاها، قدم‌های مطئمئن تری بردارند تشویق شوند و به کارشان با دید روشن‌تری ادامه دهند
در روز افتتاحیه جشنواره لندن، سوسن فرخ نیا به تماشاچیان خوش‌آمد گفت. قصد ندارم وقتتان را بگیرم زیرا در دو جلسه بحث و گفتگو به پرسش‌هایتان پاسخ‌خواهیم داد. سوسن در ادامه قول داد این فستیوال بزرگ‌تر پر بارتراز قبل باشد. سپس باغمی سنگین، چنین ادامه داد:
در این میان خبر بدی داشتیم و آن مرگ نابهنگام مشاور ادبی جشنواره و یار من در زندگی، مصطفی شفافی* بود؛ اما عشق همه ما به تئاتر باعث شد تا علیرغم این درد بزرگ، این کار را ادامه دهیم و من آن را تقدیم می‌کنم به مصطفی شفافی، یار و همراه من در زندگی و یار من در تأسیس «گروه سام»… مصطفی اگر به خاطر بیماری به مهر من احتیاج داشت من هم در پیش برد اهداف «گروه تئاتر سام»، به پچ‌پچ‌های در گوشم می‌گفت: نترس جانم، هول نکن، آروم باش و برو جلو احتیاج داشتم. یادش شاد که حتماً در تمام طول این فستیوال با ما خواهد بود. از شما خواهش می‌کنم به یاد و احترام او یک دقیقه سکوت کنیم
و سپس فیلمی پخش شد که در آن مصطفی شفافی شعری از کتاب خود به نام «شعرم» را خواند:
«شعرم»
آب ام در کف چاه
سر کشیده شاعر دوشین،
در وهم ترد صداقت
آبادی‌ام،
مکدر،
درختی و سایه‌ای درجشم گمشده
اینک زلالی آب و تکدر آبادی‌ام،
همه در رویت انسان،
بازگونه تصویری که نهان از چشم قابیل،
هابیل محتضر را، آنبانه ای
از سپرده‌ی مادر بود-
فرود آمد به هستی
به جایی،
که شعور سجده کرد و تقدس مرا بوسید
مرغ حامل شدم
و عشق را در چینه دان خیال
با خود، به این سوی جهان آوردم
مادر، کلام بود
و کلمه «حوا»
نخستین واژه ای که آدم به چون خودی خطاب کرد
زاده شدم، در تلاطم یک خواسته
شعری شدم،
رونده بر بسیط خاک
آنک در اینک
روئت زلال آینه،
بی کدورت تنفس «ها» یی
بر رخسار
من می‌بینم
شعرم،
قامتی ستاده بر راستای زمین
از خون و استخوان شکسته
گل رنگ
فرزند شاعران نخستین
خدا و آدم ام
دیوانه ای بر من سنگ می زند
آنک برادرم،
قابیل شعور
هم خون زمین،
در جلدواره‌ای تارک انسان
که کتاب نخوانده از آن نخواست
هابیل ام،
در مزبح شور
و قابیل،
شعور زنده‌ی آدم بر این-
گستره می‌تازد
همه جهان،
روزی از آن من بود که شعرم
بحث و گفتگو
جلسه بحث و گفتگو با تماشاگران به گردانندگی حکیمه فیوجی در دومین و سومین روز در کنار اجری نمایش‌ها پیش رفت در این جلسات سوسن به سؤالات حاضران پاسخ گفت ازجمله اینکه چرا در «آرتز دپو» برنامه برگزار شد و بودجه فستیوال از کجا تهیه شده است.
در چرایی برگزیدن «ارتز دپو» سوسن فرخ نیا اینگونه توضیح داد:
وقتی «خانه سام» بسته شد اینجا شاید بهترین مکان و جایی بود که انتخاب‌شده و این محل ازنظر هنری هم جای مهمی در هنر تئاتر لندن است «آرتز دپو» ۱۲۰ صندلی دارد در شمال لندن است؛ و ایرانی‌های زیادی ساکن این منطقه هستند
در مورد بودجه تلاش‌های فراوان شد تا نیاز جشنواره که شصت یک هزارپوند بر آورد شده بود را بدست آوریم ولی ما تنها موفق شدیم سیزده هزار پوند از شورای هنری انگلیس (ارت کانسل) بگیریم همزمان نامه «ارت کانسل» و مبلغ مورد نظر، در صفحه بزرگ روی پروژکتور به دید همگان گذاشته شد. ما از جایی و کس دیگری کمک نگرفتیم ما به‌عنوان یک‌نهاد مستقل تئاتری بدون هیچ وابستگی به گروهی و یا شخص و یا دولتی. این کار بزرگ با تلاش داوطلبانه «هنر آموزان تئاتر سام» پیش بردیم
برای انتخاب نمایش‌ها همه نمایش‌ها خوانده شد مگر دو نمایش که آن‌هم از اساتید تئاتری بود
من اصرار دارم که آماتورها در کنار حرفه‌ای‌ها باشند و نمایش‌هایشان به اجرا درآید. من به‌عمد اینگونه انتخاب کردم معنا دادن به هنرمندان آماتور، برای اینکه دیده شوند و به کارشان اهمیت داده شود برای تشویق آن‌ها به ادامه کار…
سوسن فرخ نیا در پایان برخی از انتقادهایی که وجود داشت را عنوان نمود ازجمله اینکه نمایشی قرار بود متن دیگری داشته باشد اما در سن تئاتر متوجه شدیم نمایش چیز دیگری است ما طبق قانون می توانسیم جلوی اجرای نمایش را در آن روز بگیریم اما ما این را تجربه‌ای می‌کنیم برای آینده و برای جشنواره بعدی.
در روز اختتامیه صهبا لاجوردی و سوسن فرخ نیا در سن «ارت دپو» پایان دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر ایرانی –انگلیسی در لندنرا اعلام کردند و آقای منوچهر نامور آزاد، به نمایندگی از داوران جشنواره به روی سن آمد و چگونگی کارکرد هیئت‌داوران را توضیح داد؛ و اسامی برگزیده را در پاکت‌های دربسته به دست مدیر مالی جشنواره خانم صبا لاجوردی سپرد
هیئت‌داوران جشنواره: آقای ابراهیم مکی خانم (نمایشنامه-نویس-و-کارگردان، محققین و استادان تئاتر ایران) شهلا طاهری مدیر مدرسه رستم (غیر تئاتری) و آقای منوچهر نامور آزاد بازیگر کارگردان نمایشنامه‌نویس
خانم لاجوردی توضیح دادند همان‌طور که در برنامه‌های جشنواره آمده برخی از نمایش‌ها کار جنبی محسوب می‌شدند و در رقابت با نمایش‌های فستیوال نبودند. تئاترهای جنبی عبارت بودند از: «زال حمید دانشور، مرداب عشق پروانه سلطانی، زندگی سخت سوسن فرخ نیا – افسانه ببر صدرالدین جاهد- خیمه‌شب‌بازی، قاضی ربیحاوی –بودن یا نبودن حمید جاودان– مدرسه شبانه سوسن فرخ نیا
سپس صهبا لاجوردی برندگان جشنواره را اعلام کرد
بهترین‌های جشنواره
بهترین بازیگر زن بهرخ بابایی
بهرخ بابایی از گردانندگان فستیوال به خاطر زحمات زیادشان، تشکر کرد. بهرخ گفت جای استادم رکن‌الدین خسروی امروز اینجا بسیار خالی است افتخار می‌کنم شاگرد او هستممن زندگی کردن خوب و تئاتر خوب را از او آموختم.
بهترین بازیگر دیگر زن تارا هادی زاده بود.
بهترین نمایشنامه از یادرفته بردیا جلالی، بهترین کارگردان، بهترین بازیگر مرد هم ب بردیا جلالی انتخاب شد
بردیا جلالی از هنرمندان که در ایران کار می‌کنند یاد کرد و از حمید دانشور و حمید جاودان نام برد و گفت من شاگرد شما هستم
بهترین کارگردان علیرضا کوشک جلالی انتخاب شد که به دلیل عدم حضورش، شاپور سلیمی بازیگر از آلمان جایزه را دریافت نمود. شاپور سلیمی گفت اولین معلمم در بازیگری سوسن فرخ نیا بود که از آن سال‌های بسیار گذشته است و امروز دوباره افتخار حضور او را در کنارم در این فستیوال دارم.
[print_gllr id=29731]
جایزه افتخاری یک‌عمر فعالیت هنری فستیوال
در پایان از کارهای رکن‌الدین خسروی قدردانی شد و جایزه افتخاری یک‌عمر فعالیت هنری فستیوال به او اعطا شد. رکن‌الدین خسروی به دلیل بیماری حضور نداشت و جایزه او را، ایرج جنتی عطایی (ترانه‌سرای معروف و کارگردان تئاتر) و یکی از شاگردان رکن‌الدین خسروی دریافت نمود.
ایرج جنتی عطایی رکن‌الدین خسروی در قدردانی از رکن‌الدین خسروی سخن گفت ازجمله یادآور شد آ در این فستیوال چند نفر دیگر از شاگردان خسروی حضور دارند از پروانه سلطانی، بهرخ بابایی و خود من
کم کاستی‌ها
از کم کاستی‌های این جشنواره نبود سیناپس و یا خلاصه نمایش‌ها در دسترس افراد بود. به گفته مدیران جشنواره: دلیلش این بود که اطلاعات به‌موقع دست مسئولین جشنواره نرسید و معمولاً لحظه آخر کارها انجام شد و درنتیجه سیناپس به‌موقع تهیه نشد و این اشکال در ترجمه نمایش‌ها هم دیده می‌شد. مدیران جشنواره دراین‌باره می‌گویند حتماً کم و کاستی در کارها دیده می‌شد تا حدی طبیعی است تازه‌سال دوم کارمان است و مطمئناً در سال‌های بعدی به‌مرور بهتر و بهتر خواهد شد و فستیوال رشد بیشتری خواهد کرد.
«هنر آموزان تئاتر سام»
در این پنج روز تیم قوی «هنر آموزان تئاتر سام» از پشت‌صحنه کارها را تنظیم و پیش می‌بردند آن‌ها با هارمونی و کار گروهی خوب، کمک نمودند تا کارها در این پنج روز بدون درگیری با آرامش پایان گیرد این به معنای این نبود که دران جمع اختلاف‌نظر نباشد اما بااین‌وجود همه کارها در آرامش به‌طور تخصصی پیش رفت.
لندن مرداد ۱۳۹۳
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ
زیرنویس:
* سوسن فرخ نیا در خانواده‌ای برخاسته از گیلان – بندر انزلی – در تهران تولد یافت او به‌جز کارگردانی و بازیگری در نمایش‌های متعدد که ایفای نقش در کنار بهروز وثوقی و گل شیفته فراهانی در «یک رویای خصوصی» به کارگردانی ایرج جنتی عطایی، از آخرین آن‌ها محسوب می‌شود؛ برگزارکننده جشنواره تئاتر ایرانی نیز هست. فرخ نیا در سالیان اخیر با تشکیل هنرکده نمایشی سام در لندن و تدریس هنر تئاتر. برپایی جشنواره تئاتر ایرانی لندن حاصل فعالیت گروه سام است که امسال دومین دوره آن بین روزهای سی‌ام جولای تا سوم آگوست برگزار می‌شود.
مصطفی شفافی معلم، شاعر و روزنامه‌نگار برجسته لر در پنج مرداد ۱۳۹۳در شصت و یکمین سال زندگی‌اش در تبعید جان داد در خرم‌آباد به دنیا آمد درس خواند سال‌ها از کانی دریژ مهاباد تا نازی‌آباد تهران و مراکز عالی کشور درس داد و هنر آموخت؛ و همزمان با نشریات بسیاری همکاری کرد، از زبان عشایر تا آدینه و… سال‌های آخر در تبعید و در لندن سعدی و حافظ و شاهنامه تدریس می‌کرد و مشغول به ترجمه‌ی مثنوی بود
گروه تئاتر سام در سال ۲۰۰۰ توسط سوسن فرخ نیا و مصطفی شفافی تأسیس شد والان مدت ۱۴ سال است فعالیت بی‌وقفه‌ای دارد.
وب‌سایت تئاتر سام:
http://www.saamtheatregroup.com/
آقای زاهد امسال در این جشنواره درباره «کار خلاقه گروهی در تئاتر» صحبت کرد؛ کاری درخشان که کارگاه نمایش به خاطر آن مشهور است و نمونه‌ای از کار گروهی در تئاتر بود.
