کوبای ملّی و کوبای توریستی

قبل از آغاز سال ۲۰۲۱ کوبا دو نوع پول رسمی داشت.

پزو؛ پول ملّی کوبا (CUP)در داخل کشور مورد استفاده است. دستمزدها به پزوی ملّی کوبا پرداخت میشود. ارزش آن در پایان سال ۲۰۲۰ معادل چهار سنت دلار آمریکایی بود. در زمان نوشتن این مقاله؛ همچنان این نرخ تبدیل برقرار است.

پول دوم (CUC)”پزوی قابل‌تبدیل کوبا” نام داشت که از سال ۱۹۹۴ شروع و با آغاز سال ۲۰۲۱ از گردونه خارج شد. ارزش آن؛ چه اسمی و چه رسمی، معادل یک دلار آمریکائی بود. دولت کوبا نرخ برابری این ارز با دلار آمریکا را ثابت و یک ‌به ‌یک نگهداشته بود. این ارز در مبادلات بین‌المللی و همچنین در داخل کوبا مورد استفاده توریستها بود.

شرح چگونگی اِعمال این سیاست ثبات نرخ ارز (Currency Peg) توسط دولتها در این مجال نمی‌گنجد. همینقدر بدانیم که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس؛ نرخ تبدیل ارزهای خود به دلار آمریکا را ثابت نگاهداشته‌اند. در واقع این قبیل دولتها نوسانات جهانی نرخ برابری ارز را تحمل میکنند. اینکه ده‌ها سال نرخ تبدیل ارز کشوری ثابت مانده باشد؛ دلیل باارزش بودن پول ملّی آن کشور نیست.

گاهی این ثابت نگهداشتن نرخ تبدیل ارز، برای دولتها بسیار پرهزینه میشود. اولین رکود اقتصادی این قرن، در اثر شلختگی و حرص و هرج و مرج در اعطای وام مسکن در آمریکا رخ داد و در سال ۲۰۰۸ به اوج خود رسید. عملاً این کشورها – با اقتصادهای کوچک در مقایسه با آمریکا – مجبور به خرید دلار بیشتر در قالب اوراق قرضۀ فدرال آمریکا، برای حفظ ارزش دلار آمریکائی شدند. اگر دلار سقوط کند، کل اقتصاد آنها را با خود به زیر خواهد کشید!

سقوط سرسام‌آور بهای مسکن در دوبی که سال ۲۰۱۱ اتفاق افتاد از تبعات غیرقابل گریز رکود جهانی سه سال قبل از آن بود.

بحران جهانی کرونا؛ آغاز دور دیگری از رکود جهانی اقتصاد است که به گمان برخی کارشناسان بسیار خُرد کننده خواهد بود!

حال این سؤال مطرح است که جمهوری تحت حاکمیّت حزب کمونیست کوبا چرا به چنین کاری تن داده است؟!

پاسخ در صنعت گردشگری (توریسم) و همچنین ۶۰ سال تحریم کوبا توسط آمریکا نهفته است.

با پا به سن گذاشتن متولدین سالهای طلائی حدود ۱۹۵۰ که اکنون از امکانات بازنشستگی خود بهره میبرند؛ موجی از گردشگران مسن از آمریکا ، اروپای غربی و سایر کشورهای ثروتمند براه افتاده است. تورهای متنوع گردشگری سال به دوازده ماه در سراسر جهان براه است.

کوبا در میان سایر کشورهای لاتین و حوزۀ کارائیب بهترین سطح امنیت را داشته است. حتی اگر آنچنان که در مطبوعات غربی، بطنز این امنیت را در سایه یک پلیس سر هر کوچه فرض کنیم، بازهم برای توریست در نتیجه محاسبه، فرقی ایجاد نمیکند. ازدیگرسو تنش با آمریکا، این کشور را به مکانی ناشناخته که حتماً لازم است تا قبل از مرگ کشف شود؛ تبدیل کرده است! تفرجگاهِ امن، جذّاب و کم هزینه؛ کوبا را مقصد یک‌چهارم توریستهای حوزۀ کارائیب کرده‌است.

در سال ۲۰۱۹ پنج میلیون توریست و در سه ماهۀ اول سال ۲۰۲۰ نزدیک به یک میلیون سر از کوبا برآوردند تا از اوضاع و احوال سرزمین کاسترو سردرآورند!

در این میان، مسافران کانادائی‌ بیشترین بودند.

سال ۱۹۵۹ در پی انقلاب کوبا و شدت گرفتن اختلافات با آمریکا و آغاز روند تحریم، یکی از اهرمهای اصلی فشار، منع سفر آمریکائیان به این کشور بود و از سال ۱۹۶۳ هر نوع سفر به کوبا غیرقانونی و مستوجب پیگرد اعلام شد! بنابراین نمیشود تعداد آنها را در آمار یافت. گرچه آمریکائیان دوتابعیتی، با استفاده از پاسپورت سایر کشورها به کوبا سفر میکردند.

در سال ۲۰۰۰ آخرین سال ریاست‌جمهوری کلینتون؛ امکان قانونی سفر به کوبا با اجازۀ وزارت خزانه‌داری آمریکا فراهم شد.

تا قبل از کرونا؛ تعداد رو به تزاید مسافران آمریکائی کوبا به یک‌ونیم میلیون نفر در سال رسید.

درآمد سال ۲۰۱۹ کوبا از محل توریسم؛ با وجود هشت‌ونیم درصد افت مسافران در پی فرمان مسافرتی ترامپ، نزدیک به سه میلیارد دلار بود.

جذب سرمایه خارجی برای توسعه گردشگری در کوبا و چگونگی آن موضوع مقالۀ دیگری است. برای درک ابعاد آن کافیست بدانیم؛ دوازده هزار هتل در بیست سال اخیر در کوبا ساخته شده است.

به نقل از “هاوانا تایمز”؛ در سال ۲۰۱۸ سرمایه‌گذاری در بخش توریسم شش برابر بخش کشاورزی بوده است. این در حالیست که به خارجیان، هنوز حق مالکیت خصوصی داده نشده است!

تمام این حجم توسعه و هزینه و درآمد آن به پول دوم کوبا (CUC)”پزوی قابل‌تبدیل کوبا” وابسته است. قبلاً گفته شد که نرخ برابری این ارز با دلار آمریکا یک ‌به ‌یک است. در واقع این پول دوم را میتوان نوعی ژِتون (انگلیسی: تُکِن) فرض کرد که دولت کوبا بوسیلۀ آن ارزش دلار مسافران وسرمایه‌گذاران را تضمین میکرد.

درآمد به پول دوّم کوبا، عملاً به نوعی رانت استفاده ازسیستم چند نرخی ارز بدل شد! چراکه؛ همۀ مردم کوبا در مناطق و مشاغل مرتبط با توریسم کار نمیکنند تا مستقیم یا با واسطه از این خوان گسترده بهره ببرند!

بد نیست بدانیم؛ متوسط درآمد ماهانه در کوبا دوازده دلار است. درحالیکه متوسط خرج‌کرد هر توریست ششصد دلار، معادل چهار سال درآمد ماهیانۀ متوسط !

پولشوئی گسترده و فساد مالی فراگیر نیز به علل بالا افزوده شد.

در پی همه‌گیری ویروس کرونا و لغو جهانی مسافرتها بواسطۀ توقف پروازها و لنگرانداختن کشتی‌های کروز، اوضاع کاملاً دگرگون شد.

این منبع درآمد خشکید و گردوخاکی که گردش مالی عظیم حول آن بپا میکرد؛ فرونشست.

ناآرامی‌های اخیر کوبا معلول شرایط اقتصادی پساکروناست. شرایط که قدری مساعد شد؛ مطالبات فرو مینشیند و همه میروند پی یافتن کاری در صنعت پررونق توریسم!

در تهیه این مقاله از منابع زیر استفاده شده‌است:

investopedia.com/terms/c/cup.asp

banknoteworld.com/blog/cuba-banknote-country-insight/

investopedia.com/terms/c/currency-peg.asp

prweb.com/releases/2014/07/prweb12028810.htm

forbes.com/sites/alexandratalty/2019/02/07/cuba-to-welcome-5-million-visitors-in-2019

financialtribune.com/articles/people-travel/40870/cuba-struggling-to-handle-massive-tourist-influx