بررسی مهمترین مراکز اقتصادی جنوب ایران
یاشار خواجه دولت آبادی
شرکت ها و عوامل موثر در رشد و شکوفایی آنها
جهان امروز با توجه به پیشرفت تکنولوژی و رشد اقتصادی روزافزون، به یک میدان رقابت اقتصادی بین جوامع و کشورهای مختلف بدل شده که در این عرصه، جوامعی که فاکتورهای پیشرفت و رشد اقتصادی را دارا باشند و از لحاظ مالی، مردم آن جامعه به رفاه و ثبات نسبی اقتصادی دسترسی داشته باشند و دولت نیز با توجه به رضایتمندی حاصل از این ثبات و رفاه عمومی، در پیشگاه مردمش به مقبولیتی که مد نظر هر نظام حاکمی می‌باشد، دست پیدا کند، طبعا در سایر امور کشوری از سیاست گرفته تا امور نظامی و روابط بین المللی نیز موفق و کارآمد خواهد بود، به بیان دیگر امور اقتصادی تأثیری مستقیم و غیر قابل انکار بر رشد و ثبات در تمامی زمینه های حکومت داری خواهد داشت.
امروزه پیشرفته ترین و در عین حال قدرتمندترین کشورهای جهان، جوامعی هستند که فاکتور اقتصاد در تمامی آنها به رشد و پیشرفتی قابل قبول رسیده و اکثرا توانسته اند با اتکا به همین فاکتور، یعنی توانایی مالی و اقتصادی در تمامی امور به موفقیت و مقبولیتی عمومی دست یابند.
در همین راستا این مطالعه در جهت شناخت مراکز مهم و تاثیرگذار اقتصادی(جنوب) کشور و عوامل مؤثر در رشد و شکوفایی آنها انجام شده‌ست.
پارامترهای موجود در این مطالعه بر اساس تحقیقات و آمار قابل استناد می‌باشد.
مراکز اقتصادی حاشیه ی خلیج فارس
مراکز اقتصادی حاشیه ی خلیج فارس با توجه به دارا بودن پتانسیل‌های بالایی همچون ظرفیت‌های ژئوپلتیک فوق العاده‌ی اقتصادی، دسترسی و ارتباطات منطقه ای و بین‌المللی دارای کارکردهای تولید قدرت و در نتیجه شکل گیری و شکوفایی اقتصادی و روابط تجاری در سطح منطقه و فرامنطقه ای می‌باشد.
نقش محوری و تعیین کننده‌ی بنادر جنوب کشور و بویژه در رأس همه‌ی آنها بندر شهید رجایی بندرعباس در زمینه‌ی توسعه‌ی حمل و نقل دریایی و ترانزیت کالا در کشور به منزله‌ی دروازه‌ی اصلی واردات و صادرات، بدیهی و غیرقابل انکار است.
استان هرمزگان با وجود دو منطقه ی تجاری «قشم» و «کیش» و نیز هفت منطقه ی ویژه‌ی اقتصادی – معدنی، شامل: «منطقه‌ی ویژه‌ی اقتصادی شهید رجایی»، «خلیج فارس»، «لاوان»، «کشتی سازی»، «پارسیان»، «قشم» و «جاسک»، بیشترین و پررنگ‌ترین نقش را در حوزه‌ی مناطق آزاد تجاری و اقتصادی کشور ایفا می‌کند.
هر کدام از مناطق ذکر شده دارای اهمیت خاص و نیز فعالیت اقتصادی متفاوت می باشد که بدون شک نقش بسزایی در رشد اقتصادی منطقه دارا می‌باشند.
به عنوان مثال منطقه‌ی اقتصادی پارسیان به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود، یعنی قرار گرفتن در محل اتصال سه استان هرمزگان، بوشهر و فارس، یکی از مراکز مهم اقتصادی کشور به شمار می‌آید.
قرارگیری در چهل کیلومتری عسلویه، هفده کیلومتری فرودگاه و همجواری با مخزن پارس جنوبی، به نوعی این منطقه را به بهشت سرمایه گذاری های صنعتی و پتروشیمی کشور بدل کرده‌ست.
تمامی مناطق یاد شده از اهمیتی ویژه و غیر قابل انکار در تأثیرگذاری بر رشد اقتصادی و به طبع آن، اشتغال زایی در سطح منطقه و کشور خواهند شد.
در این تحقیق، با وجود اهمیت تمامی مناطق اقتصادی جنوب کشور، سعی بر این است تا به شکل اجمالی به منطقه ی ویژه ی اقتصادی بندر شهید رجایی، شرکت های فعال، و عوامل موثر در موفقیت آنها پرداخته شود.
بندر شهید رجایی
بندر شهید رجایی که دروازه‌ی ورودی خلیج فارس و دهانه‌ی تنگه‌ی هرمز و محل تلاقی کریدور ترانزیتی شمال – جنوب می‌باشد، مهمترین دروازه‌ی واردات و صادرات کشور است.
بیش از هشتاد درصد از کالاهای کانتینری در بنادر کشور و نیز هفتاد درصد از کل حجم ترانزیت دریایی کشور از طریق این بندر انجام می‌شود.
سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تن کالا در این بندر تخلیه و بارگیری می‌شود که نزدیک به ۵۵ درصد از کل واردات و صادرات کشور را شامل می‌شود که با داشتن ۴۰ پست اسکله، بزرگترین و پیشرفته‌ترین ترمینال‌های کانتینری کشور را دارا می‌باشد.
عملیات ساخت این بندر در سال ۱۳۵۴ آغاز و در سال ۱۳۶۳ به بهره برداری رسید.
محدوده ی عملیاتی و پس کرانه‌ی این بندر بالغ بر دو هزار و چهارصد هکتار می‌باشد که افزایش دو برابری مساحت آن یعنی ۴۸۰۰ هکتار و فراهم نمودن امکانات لازم جهت برآورده شدن این مهم در دستور کار مسئولان قرار گرفته است.
از مجموع این مساحت، حدود ۲۲۰ هکتار محوطه‌ی بارانداز و ۲۴ هکتار انبار مسقف را شامل می‌شود.
ایجاد یک شهر لجستیک بندری در آینده ای نزدیک باعث قرار گرفتن این بندر در جمع بنادر نسل سوم جهان خواهد شد.
شرکت‌های فعال در این بندر نیز اکثرا با حمایت بخش خصوصی مشغول به فعالیت می‌باشند.
جذب ۲۳۰۰۰ میلیارد ریال سرمایه‌ی بخش خصوصی نشان دهنده ی عظمت و اهمیت این بندرگاه در تعاملات کالا و اقتصاد کشور و منطقه می‌باشد.
در این راستا، به معرفی یکی از موفق‌ترین و تاثیرگذارترین شرکت های این بندر و نیز آنالیز و بیان عوامل مؤثر در این موفقیت خواهیم پرداخت.
شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری بتاء
معرفی شرکت:
شرکت خدمات دریایی بتاء در سال ۱۳۹۳ به منظور فعالیت در ناوگان حمل و نقل دریایی کشور تاسیس و اداره‌ی ترمینال کانتینری شماره یک بندر شهیدرجایی را بر عهده گرفت.
در ادامه‌ی بهره برداری از یال شرقی، ترمینال کانتینری شماره دو بندر نیز به این شرکت واگذار شد.
سرویس دهی به تمامی کشتی‌های «لاینر» و «فیدر» در این شرکت امکان پذیر می‌باشد، در ضمن نظارت مانیتورینگ شبانه روزی در این شرکت و نیز استفاده از دستگاه‌های «پاورپک» سیار باعث شده است تا تخلیه و بارگیری کشتی‌های یخچالی نیز امکان پذیر شود.
شاخصه های رشد و پیشرفت شرکت
برای هر بخش یا ارگان دولتی یا غیر دولتی فاکتورها یا شاخصه های رشد و پیشرفت متفاوتی وجود دارد، اما معمولا این شاخصه ها در تمامی این موسسات یا شرکت‌ها، مشترک می‌باشد.
- توسعه ی انسانی – اشتغال
موضوع اشتغال یکی از مهم ترین علل رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه و پیشرفت می باشد.
با کنار گذاشتن سایر علل عقب ماندگی در این کشورها، نقش اشتغال در اقتصاد پایدار و کاهش نرخ بیکاری را باید از مهم ترین عوامل پیشرفت و ضعف آن را در عدم رشد و عقب ماندگی، حیاتی و غیر قابل انکار دانست.
بدون شک اشتغال، باعث رشد تولید ناخالص داخلی خواهد شد و و این مورد یکی از دلایل پیشرفت اقتصادی در هر جامعه ایست.
به عبارت دیگر برای تولید فرصت های شغلی جدید به جذب سرمایه و به طبع آن تولید و استارت شرکت ها و مراکز اقتصادی نیاز است.
هرچند برخی از اقتصاد دان‌ها رابطه ی اشتغال و رشد اقتصادی را رابطه ای یک به یک و متقابل نمی‌دانند اما در این موضوع که تولد مراکز اقتصادی جدید باعث بوجود آمدن فرصت های شغلی جدید و بدون شک رشد اقتصاد خواهد شد اتفاق نظر دارند.
در واقع تنها نباید به توسعه ی مراکز و مناطق اقتصادی موجود بسنده کرد بلکه تولد مراکز اقتصادی جدید مهم ترین موضوع در این مقوله خواهد بود.
شرکت بتاء نیز به عنوان یک مؤسسه‌ی اقتصادی توانسته است از این حیث بسیار موفق عمل کند.
این شرکت توانسته است به صورت مستقیم و غیر مستقیم بالغ بر ۱۰۰۰ فرصت شغلی ایجاد کند که این آمار در نوع خود در کشور فوق‌العاده و چشمگیر است.
برگزاری دوره های آموزشی متعدد توسط این شرکت که شامل: سمینار مدیریت ریسک ومهندسی HSE، دوره آموزشی سرپرستی اثربخش در کسب وکار، دوره آموزشی تعمیرات اساسی وعیب یابی موتورهای دیزل، دوره آموزشی منشی گری مدرن و مدیریت دفتر، دوره آموزشی ایمنی در بنادر، دوره آموزشی دستورالعمل تخلیه ،تحویل وتحول کالا ، سمینار چالشهای پیاده سازی ونگهداشت سیستم مدیریت HSE، دوره آموزشی ایمنی، بهداشت و محیط زیست(HSE) و دوره آموزشی دستورالعمل تخلیه می‌شود نشان دهنده‌ی توجه این شرکت به آموزش و بکارگیری نیروی انسانی متخصص و آشنا با حیطه‌ی کاری خود می‌باشد.
- مدیران متخصص و جوان
شرکت توسعه‌ی خدمات دریایی بتاء با استمداد از مدیران و نیروی انسانی جوان و تحصیل کرده و بکار گیری هر فرد در جایگاه و موقعیتی متناسب با تخصص و تحصیلات آکادمیک مورد نیاز، توانسته است بازدهی چشمگیر و قابل ملاحظه ای از این حیث داشته باشد.
مدیرانی همچون مهندس مهدی قائم مقامی در جایگاه مدیر عاملی شرکت، مهندس فؤاد جلیلیان معاون عملیات و عضو هیئت مدیره شرکت و دیگر مدیران جوانی که بدون شک با توجه به نیروی جوانی و تخصص و تحصیلات مرتبط می توانند باعث پیشرفت و ارتقای شرکت و در نتیجه رشد اقتصادی کشور شوند.
- تزریق سرمایه – نوسازی، خرید و تعمیر ادوات موجود
نوسازی و تکمیل ادوات و ماشین آلات مورد نیاز هر واحد اقتصادی با توجه به تحریم هایی که کشور را با تبعات ویرانگر آن رو به رو کرده‌ست و اقتصاد و تجارت نیز مطمئنا از مهمترین اهداف این تحریم‌ها می‌باشند لذا بخش خصوصی و شرکت های تابع، بیش از پیش دچار مشکلات و معضلاتی شده‌اند که طبعا نمی‌توان مشکلات مالی و در پی آن نواقص اجرایی و عملیاتی را در مدت زمان کوتاهی رفع کرد.
اما خوشبختانه به رغم تصمیمات صحیح و به موقع مدیران این شرکت، و تزریق سرمایه به بخش‌های مختلف این شرکت توانسته است اقدامات پایه و زیربنایی مؤثری را انجام دهد.
اقداماتی همچون:
ورود دستگاه‌های کشنده (ترمینال تراکتور) بروز دنیا به ناوگان حمل و نقل شرکت.
بهره گیری و نگهداری اصولی از دستگاه‌های پیشرفته و بروز دنیا همچون: گنتری کرین، ترانستینر، ریچ استاکر، لیفتراک، ساید لیفت، کشنده و …
- ایمنی
بکارگیری ابزار و نیروی انسانی در جهت حفظ ایمنی و تلاش در جهت حداقل سازی تلفات، چه از نوع انسانی و چه از حیث ابزار و سرمایه می‌تواند یک مجموعه را هم در نگاه نیروی انسانی شاغل در مجموعه و هم در نگاه مشتریان و شرکت‌های طرف قرارداد، مطمئن، قابل اعتماد و توانا جلوه دهد.
تا زمانی که یک مجموعه‌ی اقتصادی نتواند امنیت نیروی انسانی و تجهیزات خود را مهیا سازد، بدون شک قادر به ضمانت کالا و سلامت آن نیز نخواهد بود.
شرکت بتا در این زمینه نیز توانسته است تمهیدات مورد نیاز را انجام دهد تا در سال گذشته واحد برتر ایمنی(hse) در سطح استان شود.
رعایت موارد ایمنی، کاهش حوادث ناشی از کار و سرمایه گزاری و پیگیری امور در این بخش باعث شده است تا بخش hse یا همان حفاظت و ایمنی این شرکت کارایی قابل قبولی از خود نشان دهد و تلفات و خسارت ناشی از کار را چه در بخش انسانی و چه در بخش کالا به حداقل برساند.
- محیط زیست
پروفسور جیم استنفورد استاد اقتصاد کشور کانادا، در کتاب «اقتصاد به زبان خودمان» به شکلی ساده وضعیت اقتصادی جهان را تشریح می‌کند.
وی بر این اعتقاد است که نباید آنقدرها هم به حرف اقتصاد دان‌ها گوش کرد!
او در این کتاب با ارائه ی مستندات و استدلال هایی درباره‌ی وضعیت کنونی اقتصاد جهان، محیط زیست و وضعیت جوامع از نظر فقر و ثروت به این نتیجه می‌رسد که اقتصاد مهم‌تر از آن است که به دست اقتصاد دان‌ها سپرده شود!
بلکه مردم عادی دارای دانش اقتصادی ارزشمندی هستند که نباید نادیده گرفته شود.
بحث تحلیل و سود کشورها در ترازنامه‌ها و بیان موضوعات اقتصادی با کلمات بزرگ و گاها ثقیل، یکی از مصداق های بارز این موضوع می‌باشد که نباید بیش از حد به اقتصاد دان‌ها اعتماد کرد.
وی بر این باور است که در تحلیل‌های اقتصادی جهان امروز، آنچه وجود خارجی ندارد و گویی سال‌هاست مرده، زندگی شرافتمندانه و کره‌ی زیست پذیر یا همان مسائل زیست محیطی‌ست.
او موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها یا همان(csr) را مقوله ای فراموش شده می‌داند و از اینکه ترازنامه ها مشخص نمی‌کنند که برای بدست آوردن این سود چه میزان محیط زیست آلوده شده و زندگی انسانها و حیوانات زیادی به خطر افتاده است ابراز تأسف می‌کند.
به بیان دیگر، از دید پروفسور استنفورد در ترازنامه ی سود و زیان شرکت ها(single bottom line)، محیط زیست و تلاش در جهت حفظ کره‌ی زمین از آلاینده‌های مختلف کاملا نادیده گرفته شده است.
شاید مسئله ی محیط زیست مهم ترین مقوله در یک شرکت یا مجموعه‌ی اقتصادی‌ست که متاسفانه در بیشتر کشورهای در حال توسعه و بعضا حتی در کشورهای توسعه یافته، نادیده یا کم اهمیت گرفته می‌شود.
خوشبختانه شرکت توسعه‌ی خدمات دریایی بتاء در این زمینه نیز توانسته است نسبتا موفق عمل کند، در منشور و اصول این شرکت، حفظ محیط زیست با توجه به ارتباط کاری محیطی با دو عرصه ی دریا و خشکی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
با توجه به اینکه حوزه ی کاری این شرکت به گونه ایست که هم با دریا و آبزیان و هم خشکی و محیط حومه ساحل و شهر در ارتباطند، اهمیت توجه به حفاظت از محیط زیست دو چندان بوده و در این راستا بخش hse این شرکت یکی از فعال‌ترین و مهمترین بخش‌های این شرکت محسوب می‌شود.
حضور شبانه روزی ماموران حفاظت و ایمنی این شرکت در محل انجام عملیات تخلیه و بارگیری و برخورد با هرگونه تخلف در رابطه با آلودگی و انجام اعمال غیر اصولی باعث وجود محیطی پاکیزه و امن در همان نگاه اول در جریان بازدید از محل کار این شرکت شده است.
هرچند عوامل رشد یک واحد اقتصادی تنها به موارد ذکر شده ختم نمی شود اما موارد یاد شده از مهمترین مسائل مربوط به موضوع مورد بحث است.
در پایان این مطالعه باید یادآور شد که در هر مجموعه ی اقتصادی نقصان و ضعف هر بخش می‌تواند خروجی و کلیت کار را تحت تأثیر قرار داده و باعث عدم موفقیت در آن واحد یا مجموعه‌ی اقتصادی شود.
در هر صورت شرکت توسعه‌ی خدمات دریایی و بندری بتاء نمونه ی خوبی از یک شرکت موفق اقتصادی برای معرفی در این مطالعه بود.
هرچند کم نیستند شرکت ها و مجموعه های اقتصادی موفق در سطح کشور که هر کدام می‌توانستند مصداق خوبی برای نام بردن در این مطالعه باشند.
با آرزوی رشد روزافزون اقتصاد کشور و موفقیت تمامی واحد های اقتصادی.
#یاشار خواجه دولت آبادی
——————-
فهرست منابع
اقتصاد به زبان خودمان/جیم استنفورد
