«مرگ برآمریکا»؛ آری یا نه؟

مخالفان نزدیکی با آمریکا در ایران بحثی را درباره‌ی شعاری قدیمی به راه انداخته‌اند. در این میان، رفسنجانی، رییس‌جمهور سابق در کانون توجه قرار دارد.

سفر حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران به نیویورک، سخنرانی او در مجمع عمومی سازمان ملل و گفت‌وگوی تلفنی‌اش با باراک اوباما، رییس‌جمهور آمریکا باعث به وجود آمدن بحث‌هایی در صحنه‌ی سیاسی ایران شده است. امروز دیگر به شکل ناگهانی مشخص نیست که آیا آمریکا چون گذشته دشمن است یا شاید یک دوست بالقوه. از همین رو بحث‌هایی در موافقت یا مخالفت شعار «مرگ بر آمریکا» پیش آمده است. سوال این است که آیا این شعار که بیش از سی سال است که در خیابان‌ها، استادیوم‌ها و مساجد ایران طنین افکنده، مطابق زمان است یا خیر.

نظر خمینی؟

میان اولین افرادی که این سووال را مطرح کرد، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رییس‌جمهور سابق و رییس کنونی مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار دارد. اوایل ماه جاری، در وبسایت رفسنجانی مصاحبه‌ای قدیمی منتشر شد که طبق آن، رییس‌ مجمع تشخیص مصلحت نظام تعریف می‌کند که آیت‌الله خمینی، بنیان‌گذارجمهوری اسلامی، به او گفته است که شعار «مرگ بر آمریکا» تحت شرایطی می‌تواند متوقف شود. رفسنجانی می‌گوید در آن زمان برای آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی آرزوی مرگ می‌شد اما امروز هیچ‌کس روس‌ها را دشمن نمی‌داند.

بسیاری از سیاست‌مداران، روحانیون و سپاهیان پاسدار بلافاصله در درستی این نقل قول از سوی رفسنجانی تردید کردند. یکی از نمایندگان مجلس گفت که دشمنی ایران با آمریکا بستگی به حالِ افراد ندارد بلکه ناشی از این واقعیت است که ایالات متحده‌ی آمریکا بزرگ‌ترین جنایت‌کار در تاریخ است. خبرگزاری فارس از مادر رزمنده‌ای که در جنگ با عراق کشته شد، آورده است: «اگر رفسنجانی پدر شهید بود، حاضر نمی‌شد که شعار «مرگ بر آمریکا» را کنار بگذارد.» تلویزیون دولتی ایران نیز از پیشنهاد رفسنجانی انتقاد کرد. اما روز بعد از آن، پخش مراسم سخنرانی را به دلیل شعار بخشی از جمعیت قطع کرد.

ظاهرا تلاش رفسنجانی برای پیدا کردن راهی جهت مصالحه با غرب، کانون این انتقادها است. از آن‌جایی‌ که آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب مذاکرات با آمریکا را قویا اجازه داده، مخالفان این سیاست، انتقاد خود را از طریق بحث مربوط به شعار ضدآمریکایی به گوش می‌رسانند. اما این محافل با این کار در واقع رفسنجانی را آماج حمله‌های خود قرار می‌دهند در حالی‌که او از زمان انتخاب روحانی به ریاست جمهوری، نفوذ قدیمی خود را باز می‌یابد.

رفسنجانی پس از فوت آیت‌الله خمینی، بزرگ‌ترین بازیگر در مقابل خامنه‌ای بوده است. برخی او را فردی قدرت‌طلب و فاسد می‌خوانند و بعضی دیگر، او را وطن‌دوستی عمل‌گرا می‌دانند. در زمان ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، تندروها کوشیدند تا رفسنجانی را از قدرت بیاندازند و بعضا هم موفق شدند. اما انتخاب فرد مورد حمایت او به ریاست جمهوری، به معنای بازگشت آیت‌الله ۸۰ ساله است که محافظه‌کاران «اصول‌گرا» را به خشم می‌آورد.

پیشنهاد کنار گذاشتن شعار «مرگ بر آمریکا» تنها اقدام در راستای تشنج‌زدایی با غرب نیست. در تهران روی چند نقاشی دیواری که آمریکا را محکوم می‌کند، پوشانده یا آن‌ها را برداشته‌اند و گردهمایی ضدصهیونیستی که قرار بود در این ماه برگزار شود نیز لغو شد. روحانی برای مقابله با مخالفان خود، دستور انجام یک نظرسنجی را صادر کرد که قرار است طبق آن مشخص شود که مردم تا چه اندازه از سیاست تشنج‌زدایی او حمایت می‌کنند.

این طرح نیز باعث ناراحتی تندروها شد. در آخرین نظرسنجی در این مورد که سال ۲۰۰۲ منتشر شد، حدود ۷۰ درصد از افرادی که مورد پرسش قرار گرفتند، با برقراری مناسبات با آمریکا موافق بودند. گرچه نتیجه‌ی این نظرسنجی در مطبوعات منتشر شد اما برخی از افرادی که نظرسنجی را انجام داده بودند، به زندان افتادند. بنابراین روحانی می‌تواند انتظار داشته باشد که نتیجه‌ی این نظرسنجی، ریخته شدن آب به آسیاب اوست.

خامنه‌ای تصمیم می‌گیرد

علی سعیدی، نماینده‌ی خامنه‌ای در سپاه پاسداران، شعار «مرگ بر آمریکا» را در حیطه‌ی اختیارات رهبری اعلام کرده است. بنا به گفته‌ی او اصل این جهاد، غیرقابل تغییر است اما بایستی در صورت لزوم، روش آن را تغییر داد. سعیدی اذعان داشت که شعار «مرگ بر آمریکا» یک روش است که می‌تواند توسط رهبر انقلاب کنار گذاشته شود. سعیدی با این نظر، استناد به خمینی را منتفی دانست. به نظر می‌رسد که رفسنجانی متوجه این نکته شده و هفته‌ی گذشته توضیح داد که بازنشر این مصاحبه‌ی قدیمی یک اشتباه بوده است. و حجاج ایرانی درمراسم حج که تازه به پایان رسیده همچنان شعار مرگ برآمریکا سردادند.
[ایران در جهان]

* از: یورگ بیشُف / در: نویه تسورشر تسایتونگ / ترجمه از آلمانی: ایران در جهان