برگزاری نشست «زنان، خانواده، سیاست‌های جمعیتی»
تهیه و تنظیم: بنفشه جمالی | عکس: مریم رحمانی
بیدارزنی: روز جمعه هفدهم مرداد، نشستی با موضوع «زنان، خانواده، سیاست‌های جمعیتی» با حضور تعدادی از فعالان حقوق زنان و علاقه‌مندان به این حوزه برگزار گردید. در ابتدای این برنامه، فیلمی مستند با موضوع نشست، که توسط فعالان حقوق زنان در شهر رشت تهیه شده بود، برای حضار پخش شد.
این مستند ۲۰ دقیقه‌ای شامل گفتگو با تعدادی از زنان محروم و روستایی در خصوص افزایش تعداد فرزندان استفاده از راه‌های پیشگیری از بارداری و خدمات خانه‌های بهداشت در این حوزه که پس از ابلاغ سیاست‌های جمعیتی ارائه‌شان متوقف شده است، بود.
در بخش دوم این نشست خانم‌ها «سیمین کاظمی» پزشک و جامعه‌شناس در خصوص اثرات سیاست‌های جمعیتی بر سلامت زنان، شهلا هویدا فرهنگی بازنشسته و فعال حقوق زنان در زمینه تجربه‌های زنان از بارداری‌های ناخواسته و فریده حمیدی عضو انجمن جامعه شناسی با موضوع زنان و سیاست‌های جمعیتی به ایراد سخنرانی پرداختند.
سیمین کاظمی در ابتدای سخنان خود با برشمردن «تأکید بر سلامتی مادر و نوزاد» به عنوان یکی از نتایج اعتراضات زنان در زمینه حق رای، گفت: در سده‌ی نوزده و اوایل سده‌ی بیستم، زنان، هنگام زایمان با خطرات زیادی روبه رو بودند و بسیاری از جمله زنان طبقۀ مرفه- در نتیجه‌ی آبستنی و زایمان به مشکلات جدی دچار می‌شدند و مدت‌ها طول می‌کشید تا سلامتی کامل خود را بازیابند. اما امروزه با پیشرفت‌های پزشکی، بهبود وضعیت تغذیه، شرایط بهداشتی و بالا رفتن سطح زندگی خطرات مرگ و میر مادران در دوران بارداری کاهش یافته است.
این جامعه شناس با برشمردن سیاست‌های جمعیتی ایران به عنوان سیاست‌هایی بی‌نظیر گفت: با اتحاذ این سیاست‌های جمعیتی، متوسط تعداد فرزندان هر زن از ۷ نفر در سال ۱۳۳۵ به ۲ نفر در سال ۱۳۸۵ کاهش پیدا کرد.
کاظمی در ادامه از فاکتورهای غیر قابل تغییر مانند قد بیمار، سن، تاریخچه باروری، نژاد، شرایط اقتصادی اجتماعی، فاکتورهای تغذیه ناکافی، چاقی یا لاغری بیش از حد، بیماریهای کنترل نشده مانند دیابت ملیتوس، آسم، صرع، فنیل کتونوری و پر فشاری خون، داروهای تراتوژن (مضر برای جنین) مثل آکوتان، وارفارین، ضد تشنج‌ها و سایکوتروپیک، عادات پرخطر نظیر مصرف مواد و الکل و سیگار و… به عنوان عوامل موثر در به خطر انداختن بارداری و سلامت مادر و فرزند نام برد.
این پزشک با با بیان این که در سیاست‌های جدید جمعیتی عملا وسایل پیشگیری از بارداری از دسترس تمام زنان خارج شده است و با برشمردن ۱۸ تا ۳۵ سالگی به عنوان سن مناسب باروری برای زنان گفت: بارداری در سنین بالا موجب جدا شدگی جفت، زایمان زودرس، ایجاد ناهنجاری‌های کوروموزمی و در سنین پایین باعث زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن پایین خواهد شد.
سیمین کاظمی در بخش پایانی سخنان خود، احترام به انتخاب فردی زنان، رویکرد فرد محور در برنامه‌ی افزایش جمعیت و توجه به ناهمگون بودن جمعیت زنان، فراهم کردن و در دسترس قرار دادن وسایل پیشگیری از بارداری در اختیار همه کسانی که شرایط باردار شدن ندارند،، استمرار برنامه‌های آموزشی درباره پیشگیری از بارداری و کمک به زنان در انتخاب روش مناسب، توجه به فاصله‌گذاری بین تولدها و توجه به زنان با شرایط اقتصادی اجتماعی نامطلوب را به عنوان پیشنهادهایی برای بهبود سیاست‌های جمعیتی اتخاذ شده؛ مطرح کرد.
سخنران بعدی این نشست، شهلا هویدا، با ابراز اینکه تجربه بارداری‌های ناخواسته برای زنان جزء بدترین خاطرات طول زندگیشان است، به طرح تجربه‌هایی از زندگی زنان معلم و فرهنگی در ارتباط با بارداری‌های ناخواسته پرداخت و ادامه داد: چرا زنان و فرزندان آن‌ها قربانیان بی صدا در این جامعه مردسالار هستند؟ آیا فرزندآوری زیاد بدون امکانات درست است؟ حال وقت آن است که هشدار دهیم سیاست‌های جدید جمعیتی وضع شده با اعمال محدودیت‌های شدید به منظور از جلوگیری از بارداری، به شدت موجب افزایش بارداری‌های ناخواسته خواهد شد.
فریده حمیدی سخنران پایانی این نشست با برشمردن شاخص جمعیتی به عنوان یکی از شاخص‌های دسته‌بندی کشورها افزود: در حال حاضر نرخ باروری در کشورهای توسعه یافته ۲/.، کشورهای درحال توسعه ۴/۱ و کشورهای توسعه نیافته ۲/۳ است.
این فعال حقوق زنان در ارتباط با ساختار سنی در ایران گفت: از نظر ساختار سنی بیش از ۷۰% جمعیت بین ۱۵ تا ۶۴ سال سن دارندو یک سوم جمعیت در گروه سنی ۲۰ تا ۳۵ سال هستند. افزایش جمعیتی کنونی در این گروه‌های سنی ناشی از افزایش نرخ باروری در دهه ۱۳۶۰ است و اگر به همان ترتیب ادامه می‌یافت جمعیت کنونی ایران بالغ بر ۱۰۰ میلیون نفر می‌شد. با ساختار سنی موجود یک موج افزایش جمعیتی را خواهیم داشت. موج دوم افزایش جمعیت، به دلیل افزایش جمعیت در گروه‌های سنی ۰-۱۴ سال کنونی (با ۲۳ درصد) مورد انتظار است.
این عضو انجمن جامعه شناسی اظهار کرد: در یک تقسیم‌بندی استانی، جوان‌ترین استان سیستان و بلوچستان با ۶/۳۷ درصد و گیلان با ۸ درصد جمعیت ۶۵ سال به بالا، مسن‌ترین استان کشور است.
حمیدی در ادامه با اشاره به تغییر الگوی زندگی زنان در ایران گفت: از آنجا که داشتن و یا نداشتن فرزند به طور مستقیم، زنان و زندگیشان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، توضیح مواردی مرتبط با این موضوع، ضروری است.
وی در این ارتباط توضیح داد: در سال‌های اخیر همراه با بالا رفتن سطح تحصیلات دانشگاهی در بین زنان، شاهد تعداد بیشتر زنان شاغل نیز هستیم، به گونه‌ای که الگوهای اشتغال تا حدی در حال تغییر بوده است و زنان به تدریج وارد فضاهای کاری مختلف (علاوه بر فضاهای سنتی کاری زنان) می‌شوند. گرچه که اشتغال به خودی خود نمی‌تواند شاخصی برای بهبود موقعیت و شرایط اجتماعی زنان باشد اما می‌تواند مبنایی برای تغییر و انتظار رفاه و استقلال اقتصادی برای زن و خانواده‌اش باشد و نقش زنان در تامین معیشت خود و خانواده‌شان را افزایش دهد.
در خاتمه فریده حمیدی در ارتباط با عواقب زایمان در ایران برای زنان شاغل نیز اظهار داشت: از دست دادن شغل و یا موقعیت شغلی قبلی از عواقب زایمان برای اکثر زنان شاغل است، به ویژه زنانی که در شرکت‌ها و کارگاه‌های کوچک به کار اشتغال دارند. کارگاه‌هایی که معمولاً مشمول قانون کار نمی‌شوند و یا کارکنان شان با قراردادهای موقت مشغول کار هستند. بسیاری از این زنان پس از استفاده از مرخصی زایمان یا شغل خود و یا جایگاه شغلی پیشین خود را از دست می‌دهند و چنانچه بخواهند شغل داشته باشند باید در جستجوی کار جدیدی بروند و شرایط جدیدی را بیازمایند. به همین دلیل است که بخشی از این پیمایش نشان می‌دهد که از دست دادن شغل و موقعیت شغلی، یکی از دلایل عدم تمایل به فرزند آوری است، ضمن این که افزایش مرخصی زایمان تردید زنان برای داشتن فرزندی دیگر را از بین نمی‌برد.
در انتهای نشست بیانیه که در اعتراض به سیاست‌های جدید جمعیتی تهیه شده بود، به همراه دفترچه‌هایی با عنوان «تاثیر سیاست‌های افزایش جمعیت بر زنان» جهت امضا در اختیار حضار قرار داده شد.
