دامنه ماجراجویی‌های اردوغان از منطقه به شرق آسیا رسید
اردشیر زارعی قنواتی
موج جدید حملات به اماکن و نهادهای دیپلماتیک چین و تایلند در ترکیه به بهانه منع روزه گرفتن کارمندان دولتی و دانش آموزان مسلمان “اویغور” توسط دولت پکن، نشانه های نهادینه شدن ایدئولوژی دولت اسلامگرای حزب “عدالت و توسعه” در این کشور است که تاثیرات متقابل داخلی و خارجی خواهد داشت. این تحرکات خارج از عرف دیپلماتیک بیش از آنچه ناشی از خشم مردم و حرکات خودانگیخته آنان باشد معطوف به سیاست استفاده ابزاری از دین در بین سیاستمداران توتالیتر و محافظه کار حامی اردوغان است. در طول چند هفته یی که از برگزاری انتخابات پارلمانی این کشور گذشته است دولتمردان و استراتژیست های حزب عدالت و توسعه با فرض و احتمال عدم موفقیت در تشکیل دولت ائتلافی و ناممکن بودن ائتلاف بین سه جریان اپوزیسیون که می تواند تجدید انتخابات را موجب شود، سیاست ماجراجویی در حوزه سیاست خارجی را این بار فراتر از حوزه پیرامونی گسترش داده و امیدوار به جلب نظر اقشار سنتی و محافظه کار جامعه در پشت سر حزب عدالت و توسعه می باشند. چنانچه از خبرهای انتشار یافته کاملا مشخص است در طی حمله افراد خشمگین به مراکز چینی و کنسولگری تایلند در استانبول که خسارات زیادی به همراه داشت، هیچ ممانعتی از سوی نیروهای پلیس و امنیتی مشاهده نشد. همین عدم حضور نیروهای امنیتی در تحرکات اخیر برای ممانعت از حمله به اماکن تجاری و دیپلماتیک خارجی به خوبی نشان می دهد که این موج خشونت توسط دولت حمایت می شود. تاکنون نیز هیچ عذرخواهی رسمی و حتی تلویحی از سوی آنکارا نسبت به دولت های چین و تایلند انجام نشده است و همین موضوع در عرف دیپلماتیک بهترین سند برای همدستی دولت در ماجرا و حداقل عدم رعایت کنوانسیون های حقوق بین الملل در خصوص حفاظت از اماکن دیپلماتیک خارجی تلقی می شود.
هم زمان با شروع این موج خشونت، دولت های چین و تایلند از اتباع خود در ترکیه خواسته اند که جانب احتیاط را رعایت کرده و در صورت امکان از سفر به این کشور اجتناب کنند. قمار جدید اردوغان بر روی اویغورهای ساکن استان “سین کیانگ” در چین هر چند که می تواند در بخش محافظه کار و مسلمانان سنی ترکیه و جهان اسلام برای آنان موجب اعتبار شود اما بر روابط آنکارا با شرق آسیا به جد تاثیر منفی خواهد گذاشت. چنانچه این تحرکات با تهدیدات دولت ترکیه برای احتمال ورود ارتش این کشور به عمق خاک سوریه در خط مرزی با این کشور جهت ایجاد منطقه امن در یک راستا نگریسته شود در آن صورت می توان فروغلتیدن ترکیه در یک بستر ماجراجویانه منطقه یی و بین المللی را شاهد بود. البته این تحرکات و حتی استفاده از کارت داعش برای بازی در شطرنج سیاسی منطقه یی و بین المللی را هم زمان با مشی سیاست خارجی دولت اردوغان، باید به نوعی برای بر هم زدن یا حداقل تغییر بستر نیمه دمکراتیک عرصه داخلی جهت انحراف افکارعمومی از مشکلات و شکست سیاست های کلان حاکمیت اسلامگرایان عدالت و توسعه در مرحله پساانتخاباتی به حساب آورد. بر طبق منطق سیاسی در وضعیتی که حاکمیت یک کشور در عرصه داخلی با مشکلات اساسی در حوزه حاکمیت سیاسی و تشکیل دولت اجرایی روبه رو است و در عرصه سیاست خارجی در منطقه پیرامونی هم با همه همسایگان خود در حالت تنش مزمن قرار داشته و حتی امنیت ملی کشور نیز مورد تهدید است، گسترش تنش و ماجراجویی به عرصه وسیع تر بین المللی پذیرفتنی نخواهد بود. اما در شرایطی که یک نظام یا دولت غیردمکراتیک بیش از اندازه عرصه را بر خود تنگ می بیند، همیشه این احتمال وجود دارد که تشدید تنش به زعم آنان موجب ظهور فرصت های جدید را فراهم آورد. اردوغان و دولت وی با انتخاب این گزینه ماجراجویانه و بحران سازی های کاذب دقیقا از الگوی دولت راستگرای “بنیامین نتانیاهو” در اسرائیل تبعیت می کند که با تشدید تنش در عرصه خارجی هم اینکه از زیر بار تعهدات بین المللی خود شانه خالی می کنند و هم اینکه یک مصونیت حداقلی ناشی از تهدید بیرونی در حوزه داخلی را برای خود مهیا می کنند.
اصولا برای کسی که آتش جنگ و تفرقه را در بین مسلمانان ترک و منطقه دامن می زند، چندان نباید دغدغه حقوق دمکراتیک دیگر مسلمانان را باور کرد بلکه حلقه مفقوده در این بین استفاده از یک فرصت جهت تثبیت حاکمیت و به حاشیه راندن نیروهای اپوزیسیون خواهد بود. در حالی که ترکیه به نوعی یک کشور توریستی به حساب می آید و بخش بزرگی از این توریست ها گردشگران چینی می باشند که به اماکن تفریحی ترکیه سفر می کنند، برای هیچ دولتمرد عاقلی چشم پوشی از این درآمد سرشار عقلایی و طبیعی نخواهد بود. در اینجا یک نکته ظریف هم وجود دارد که شاید چندان جدی گرفته نشود ولی با توجه به روانشناسی آقای اردوغان که معطوف به انتقام گیری از رقبا و دشمنان سیاسی – اجتماعی خود است می تواند مفهوم منطقی پیدا کند. در حالی که پایگاه اصلی رای حزب عدالت و توسعه بیشتر در مرکز کشور (آناتولی) قرار دارد که بورژوازی نوظهور حامی وی در اینجا بر صنعت نساجی و کالاهای مصرفی متکی است، بیشترین مراکز توریستی ترکیه در مناطقی از کشور ترکیه قرار گرفته اند که عمدتا پایگاه رای احزاب اپوزیسیون می باشد. با راندن بخش بزرگی از توریست ها در مقطع فعلی از سفر به ترکیه اردوغان با یک تیر دو هدف را می زند یکی اینکه رکود اقتصادی را در بخش های حامی مخالفان تشدید می کند و از طرف دیگر با تشدید تنش با چین به عنوان بزرگترین رقیب ترکیه در حوزه صنعت نساجی و کالای مصرفی به نوعی منافع بورژوازی محافظه کار حامی خود را تامین خواهد کرد. شاید گفته شود که هیچ دولتمرد و سیاستمدار کارکشته یی این خطای استراتژیک را به بهای یک منفعت ناچیز مرتکب نمی شود اما شخصیت فردی و سیاسی اردوغان به تجربه نشان داده است که وی برای اهداف و امیال جناحی و حتی شخصی خود حاضر به هزینه های سنگین از سبد منافع ملی است. به هر حال تحرکات تازه حزب عدالت و توسعه و حامیان اردوغان در ترکیه، در تشدید تنش با تایلند و چین در چارچوب سیاست “تامین ثبات و قدرت حزبی در موقعیت منازعه” انجام گرفته است و روزه داری مسلمانان اویغور این بار مستمسک تازه پاشای نوعثمانی خواهد بود.
۱۹/۴/۹۴
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
