نقد کتاب درآمدی بر گویش و فرهنگ طالقان

دکتر کامران فلاحی-فریبرز صادقیان، درآمدی بر گویش و فرهنگ طالقان، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۹۰، تهران، ۸۰۰ ص + ۲۰ ص رنگی.

کتاب درآمدی بر گویش و فرهنگ طالقان جُنگ کامل در ۱۰ فصل حاوی فرس و دستور زبان، اصطلاحات، روستاها، مراسم، حرفه ها، کشاورزی و دامداری، مهاجرت، ساختمان، جاینامه می باشد. کتاب ارزنده فرهنگ طالقان حاصل نیم قرن فرهنگ آموزی، تخصص و تدریس علمی، پژوهشهای شبانه روزی قاموس و فرس السنه فارسی و غربی، کتابت فرهنگ طالقانی، انتشار آن در کتاب و سپس در شبکه جهانی اینترنت برای دسترسی طالبان فرهنگ در سراسر گیتی می باشد. کتاب فرهنگ طالقان گنجینه سرشاری از زبان، رسوم، حِرَف، طایفه ها، بناهای مسکونی و تاریخی، راهها و ارتباطات بومیان با مناطق کناره دریای خزر و کرانه های کویر مرکزی فلات ایران می باشد. با گردآوری داده های زبانی این منطقه، نشر آنها بصورت کاغذی در کتاب و نرم در اینترنت- راه برای بررسیهای علمی آنها باز می شود.

کتاب فرهنگ طالقان گام سترگ نخستین در راه ضبط یک فرهنگ کهن و زیبای در حال زوال و درک آن بوسیله امروزیان کنجکاو به گذشته می باشد. کتاب فرهنگ طالقان با ۱۰ فصل خود جنبه های عمده فرهنگی را بیان کرده؛ از روی این فصول میتوان پی برد که ساکنان این منطقه زیبای کوهستانی کی بوده، کی از کجا آمده اند، چگونه زندگی کرده اند، تجربه اشان برای انسان امروزی چیست؟ کتاب فرهنگ طالقان با تاکید بر کولج در میان طالقان از دکتر کامران فلاحی را میتوان در کنار آثاری دیگر در باره طالقان مداقه کرد. این آثار عبارتند از: تگنگاری اورازان در پایین طالقان از جلال آل احمد، پایاننامه جوستان در بالاطالقان، کتاب فرهنگ تطبیقی تالشی- تاتی – آذری از علی عبدالی، طالقان در باستان: اماکن.. از بهروز محمدبیگی.

پردازشگران این داده ها در علوم زبانشناسی، جامعه شناسی، فرهنگ شناسی، روان شناسی، انسان شناسی، باستان شناسی، تاریخ، اقتصاد می توانند با بررسی تطبیقی با دیگر فرهنگها و ریشه شناسی قهقهرایی بصوب نیافرهنگ گذشته، بسیاری از ابهامات در مورد تمدنهای بدون خط نویسشی مانند مادها، لولوبیها، کاشیها، مانانیها، یا حتی پارتها و هخامنشیان را رازگشایی کنند. زیرا زبان بر عکس کتیبه فاتحان به توده های مردم تعلق دارد؛ در زبان مردم، پژوهشگر به باورها، نحوه زندگی، آرزوهای انسانها پی می برد.

طالقان ماهی بزرگی، بمساحت ۱۳۲۵ کیلومتر بین تنکابن، ساوجبلاغ و کوهپایه های قزوین، در دره های جبال البرز آرامیده است. سر آن با ۲۳ ده پایین طالقان، شکم آن با ۲۷ ده میان طالقان، دم آن با ۲۷ ده بالا طالقان نام دارند. آبادیهای آن مانند استخوانهای دنده های سینه از ستون فقرات در ۲ سوی شمال و جنوب شاهرود قرار دارند. راه تاریخی آن از جنوب، آبیک و هشتگرد به گردنه طالقان و راه شمالی آن به تنکابن است. این راههای مالرو در نیمه پایانی سده ۲۰م تعریض و آسفالت شده؛ با یک شبکه از جاده ها تمام ۷۷ پارچه آبادی بهم مرتبط شده اند. پرسشهایی مانند وجه تسمیه طالقان و نامهای ۷۷ آبادی آن چه هستند کمک به درک این فرهنگ می کند.

فرهنگ بمعنای رفتار مدنی تابع زمان در یک جامعه می باشد که خود از چرخه حیات زایش، اوج، میرش می گذرد. فرهنگ تمامیت تجارب آموخته، انباشته، انتقال پذیر انسانها در یک منطقه مسکونی است. اگر زیربنای جامعه اقتصاد باشد؛ روبنای آن فرهنگ است. فرهنگ دربرگیرنده زبان، رسوم، فنون، حِرَف، باورها، ادوات تولیدی، سفرها، معماری، طوایف، تفریحات، هنر، ورزش، نظام، قانون می باشد. فرهنگ خود را در بسیاری اقلام مدنی ضبط می کند که برای اخلاف گنجینه ای از تجارب انسانهای پیشین است. در تاریخ ۵ هزار ساله بشر، هزاران فرهنگ در جهان پدید آمده؛ در بازه زمانی مشخص فعال بوده؛ سپس بنا بعوامل درونی یا بیرونی مضمحل شده اند. پس نیاز تاریخ دسترسی به مناطق دور در زمان و مکان برای فرهیختگان کنجکاو پراکنده در جهان می باشد. چگونه می توان فرهنگ منطقه ای در انزوا را تبیین و بررسی کرد؟ این مشکل را گردآورانده گان، پژوهشگران، متخصصان علوم طبیعی و انسانی امکان پذیر می کنند. امکانات برای حل مشکل فراوانند.

یکی از این امکانات روشنفکران بومی اند که یک پا در گذشته فرهنگی منطقه داشته؛ پای دیگر در امروز علوم مدرن دارند. آنها بجمعآوری داده های فرهنگی بومی برای پردازشهای قیاسی در جهان فردا می پردازند. سفر به این مناطق دورافتاده می تواند تاریخی یا جغرافیایی باشد. در سفر تاریخی از روی اقلام عتیق برمزگشایی محتوای فرهنگی آنها پرداخته می شود. برای نمونه: خواندن خط میخی بوسیله هنری راولینسون در سفر ۱۸۳۵ به ایران کتیبه های میخی را با تطابق متن واحد پارسی باستان، بابلی، ایلامی رمزگشایی کرد. در سفر جغرافیایی سیاح به مناطق دور رفته؛ مشاهدات خود را نوشته؛ بعد در موطنش آنها را چاپ می کند. برای نمونه: سفر مارکوپولوی بازرگان در جاده ابریشم به ایران و شرق در سده ۱۳ میلادی است. پس زبانشناسی و باستانشناسی کمک میکنند که از روی نامها و ابینه تاریخی به درک بخشی از فرهنگ نایل آمد.

پس از سفر به دهات سرسبز طالقان پرسشهایی پیش میآیند. این انسانهای صبور و کاری از کجا آمده اند؟ زبان و فرهنگ آنها از کجا آمده؟ چه باعث شده که نیای آنان از نواحی پرجمعیت به این سرزمین سبز و سالم روی آورد؟ بخاطر نداشتن خط، تاریخ آنها کتابت نشده؛ پیرانشان هم از دنیا رفته اند. پس چگونه می توان به تاریخ و فرهنگ ساکنان این دره های سبز پی برد؟ پاره ای سیاحان قرون پیشامدرن و مستشرقین غربی با شکیبایی عمری را در خواندن متون عتیق گذاشتند. آنها با تطابق این متنها، مطالعه اشیای موزه ها، کاربرد شیوه های علمی، حفاریهای محوطه های تاریخی، ضبط زبان و نامهای قراء، کمکم نقشه تکوین تمدن را در تمام جهان با جزییات پدید آوردند.

‏۲۰۱۲‏/۰۶‏/۱۴