بیگانه‌ای در کنار کوچک خان
● نام کتاب: بیگانه ای در کنار کوچک خان
● نویسنده: یان کولارژ
● مترجم: رضا میرچی
● ناشر: نشر و پژوهش فرزان
یان کولارژ با لقب «مهندس» مقام حساس اسلحه‌دار‌باشی جنگلی‌ها را بر عهده می‌گیرد و برای آنها ابزار جنگ می‌سازد و تعمیر می‌کند.
این کتاب بخشی از خاطرات یان کولارژ است که بین سال های ۱۹۱۷ تا ۱۹۲۳ از زندگی پر نشیب و فرازش در شرق به رشته تحریر کشیده است. یان کولارژ به سال ۱۸۸۳ در ناحیه مراویا در شهرک بابیتسه در جمهوری چک به دنیا آمد. در کودکی همراه خانواده‌اش چندین بار از شهری به شهر دیگر نقل مکان کرد. در بیست سالگی به شهر گدانسک در لهستان رفت و در آنجا در رشته مکانیک تحصیل کرد و سپس به استخدام شرکت آلمانی آاگ در برلین درآمد. به سال ۱۹۱۰ در پتروگراد در کارخانه تولید دستگاه‌های الکتریکی مشغول به‌کار شد و خیلی زود به مقام سرپرستی بخش فنی کارخانه رسید، ولی وقوع جنگ جهانی اول سرنوشت او را دگرگون ساخت. دیگر حوادث زندگی کولارژ در این کتاب آمده است.
همسر کولارژ می گوید: «شوهرم همیشه از سال‌هایی که در شرق گذرانده بود با خوشی یاد می‌کرد و بارها این جمله را از او شنیدم که: «زندگی بود نه خش خش بی روح کاغذ.» چند سالی پیش از مرگ یادداشت‌هایش را مرتب کرد و خاطراتش را نوشت. بعد از درگذشت ناگهانی او تصمیم گرفتم کار تدارک خاطراتی را که او آغاز کرده بود به‌انجام رسانم و برای چاپ آماده سازم. شوهرم در رشته‌های کاری مختلفی مشغول بود و با چشمی باز و بیدار به اطراف می نگریست و از برداشت‌هایش نتیجه گیری‌های خاص خود را داشت.»
او ازجمله انسان‌های خوشبختی بود که زندگی پرتحرک را با تمام ره‌آوردهایش دوست می‌داشت، هنر بهره‌گیری از زندگی، با همه وجود زندگی کردن و شریک کردن دیگران را در تجارب و احساس خویش، به تمام معنی در خود داشت.
یان کولارژ که از سرزمینی از قلب قاره فرهنگ (چکسلواکی) برخاسته است،
راهی سفر به سرزمینی می شود تا در آنجا کار تخصصی و فنی خود را عرضه کند. او به روسیه که آخرین سال‌های تزاری خود را می‌گذراند، فرستاده می‌شود و به کار فنی و تخصصی خود مشغول می‌شود اما حضور او در این منطقه با یکی از بزرگ ترین تحول‌های تاریخ معاصر (انقلاب اکتبر روسیه) تقارن پیدا می‌کند. در قلب این گرداب زیرو روکننده، یان کولارژ جوان دیگر نمی‌تواند به اطرافش بی‌اعتنا باشد. نویسنده، فیلسوف و تاریخ‌نگار نیست ولی ناظری دقیق و بی‌تعصب و انسانی است خونگرم، حساس و مهربان. مجموعه این خصوصیات او در عین آگاه‌بودن به کلیه وقایع و آشنایی با تحولات عمده انقلاب، او را به جزئیات جامعه اطراف خودش و با سرنوشت آحاد و افرادی که از نزدیک در آن درگیر بوده است، پیوند می‌دهد. خصوصیتی که «تاریخ» اغلب از پرداختن به آن غافل است و همین خصوصیت روایت او را انسانی و جذاب جلوه می‌دهد. انقلاب روسیه در بیان «کولارژ» یکی از نادرترین اشکال شرح فردی- خصوصی خود را نشان می دهد، ناظری که هم از بلندا قضایا را می‌بیند، و هم در‌میان مردم خیابان از احوال آدم‌های اطرافش غافل نیست و بدون آنکه درگیر احساسات شدید انقلابی باشد، علایقش اساساً انسانی است.
او بعد از مدتی آشفتگی، بی قانونی، تهدید و هول و هراس شبانه‌روزی را در این سرزمین متلاطم تاب نمی‌آورد، اما در همین دوران کوتاه اقامتش یکی از زنده و تصویری‌ترین بیانیه‌های مردمی و جامعه‌شناسانه مربوط به زمان و مکانی خاص را به رشته تحریر در می آورد. کولارژ روایتگری‌است بسیار بیدار، خونگرم با بیانی تصویری و جاندار. منزل بعدی او سرزمین ما است. ناحیه گیلان، شمال ایران در آخرین سال‌های حکومت قاجار. این ناحیه به سبب مجاورتش با تنها کشور اروپایی بیشتر از هر ناحیه دیگر ایران طی سال‌ها از نظر سیاسی و فرهنگی از این همسایه شمالی تاثیر گرفته است. ورود کولارژ به این ناحیه مصادف است با پرالتهاب‌ترین دوران تاریخ این منطقه. زمانی که جنگل از خواب بیدار شده و مردان افسانه‌ای جنگل به رهبری انسانی کم نظیر مانند میرزا‌کوچک‌خان – برخاسته‌اند تا به ظلم حکومتی فاسد و جابر خاتمه دهند. از قضا کولارژ این مرد جوان بی‌طرف، بدون آنکه خود قصدی داشته‌باشد و صرفاً به خاطر گرایش قلبی و انسانی‌اش و دیدی درست در تشخیص حق از ناحق، مستقیماً به وسط معرکه قیام جنگل می رود و در مدت زمان کوتاهی در کنار میرزا کوچک خان قرار می گیرد.
یان کولارژ با لقب «مهندس» مقام حساس اسلحه‌دار‌باشی جنگلی‌ها را بر عهده می‌گیرد و برای آنها ابزار جنگ می سازد و تعمیر می‌کند.
شب ها زیر آسمان پاک جنگل در کنار کوچک خان می‌نشیند، چای می‌نوشند و سیگار دود می‌کنند و با یکدیگر صحبت می‌کنند. این روایت یکی از روایت‌های زنده و عینی دست اول، نه فقط از وضع کلی و عمومی قیام جنگل بلکه حتی از رفتار و گفتار کوچک‌خان، از قلم یک خارجی است. در کنار این جنبه نادر و گرانقیمت، بعضی از تصویرهایی که ما از ریخت و رنگ و آداب زندگی و بافت شهر و شهرک ها و روستاها و نمونه‌های انسان‌ها و ارتباط‌هایشان در دست داریم، ساده، بی‌اغراق و در عین حال بسیار گویا روایت شده است. خصوصیتی که این نوشته را در نقل بعضی از وقایع مهم جنگل از آثار دیگر متمایز می‌کند، تفاوت‌های اساسی‌ای است که این واقعه‌نگاری (دست اول، عینی و بی طرف) با آثار دیگران دارد. ازجمله مهم‌ترین این تفاوت‌ها موارد زیر است.
۱) عوامل آمدن یا فرستاده‌شدن حیدر عمو‌اوغلی به ایران.
۲) ماجرای کشتی پر از اسلحه و مهمات حیدرخان عمو‌اوغلی
۳) واقعه ملاسرا (پیامد ورود کشتی اسلحه به گیلان)
۴) شرح آخرین نشست بین نمایندگان حکومت مرکزی (تهران) و میرزا کوچک خان.
[برگرفته از فیسبوک معرفی بهترین‌کتاب‌ها]
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
In touch with the Iranian cultural diaspora.
Shahrgon is an online magazine for Canada’s Iranian cultural diaspora and Persian-speaking languages.
Shahrgon started working in Vancouver, Canada, in 1992 with the publication “Namai Iran” and then in the evolution of “Ayandeh” and “Shahrvand-E Vancouver,” it transformed into Shahrgon.
Shahrgon; The magazine of the Iranian cultural diaspora;
شهرگان مجله‌ی دیاسپورای ایران فرهنگی در ونکوور کانادا از سال ۱۹۹۲ با نشریه‌‌ی «نمای ایران» آغاز به‌کار کرده و سپس در فرگشتی از «آینده» و «شهروند ونکوور» به شهرگان فراروئید
