اختلال خلقی دو قطبی چیست و چگونه درمان میشود – بخش ۳
اختلال روان‌پریشانه
این اختلال نیز یک نوع بسیار شدید افسردگى است که علاوه بر علائم مالیخولیا، همچنین داراى علائم روان‌پریشى نظیر وهم و هذیان نیز مى‌باشد.
اختلال افسرده‌خویى
این اختلال یک افسردگى ملایم طولانى‌مدت است که حداقل دو سال دوام دارد. مى‌تواند چند دهه را به طور چرخشى در برگیرد و فرساینده باشد و تأثیر نامطلوبى بر شخصیت فرد باقى گذارد.
اختلال خُلقى فصلى
علائم این اختلال با تغییرات فصلى مشاهده مى‌شود که آن را از دیگر انواع اختلال‌هاى خُلقى متمایز مى‌سازد. افراد مبتلا به این اختلال مجموعه‌اى از علائم را همان موقع از سال، ولى نه لزومآ در هر سال بروز مى‌دهند.
اکثر افراد در ماه‌هاى طولانى زمستان که ساعات تاریکى طولانى‌تر از روشنایى است به این عارضه دچار مى‌شوند. به این گونه افراد گفته مى‌شود که افسردگى و غمگینى زمستانى دارند.
احساسات و علائم در اینگونه افراد ممکن است نامحسوس باشد و یا بسیار آشکار. علائم شامل ماهها افسردگى، خستگى و اضافه‌وزن مى‌باشد.
درمان براى این اختلال خُلقى ویژه، مى‌تواند شامل درمان دارویى ضدافسردگى و یا نوردرمانى باشد که به تحفیف حالت غمگینى کمک مى‌نماید و موجب تسکین آن مى‌شود. در نوردرمانى از نور استفاده مى‌شود که نور خورشید
را در دوره‌هاى طولانى همانندسازى مى‌کند.
در برخى از افراد داراى اختلال دوقطبى، نوردرمانى مى‌تواند منجر به تندچرخى و حالت‌هاى شیدایى شود.
اختلال‌هاى اضطراب و ترس
بسیارى از افراد داراى اختلال خُلقى از اضطراب نیز در رنج هستند. گرچه اختلال اضطراب قربانیان خود را عملا ناتوان مى‌سازد، ولى این موارد عمومى‌ترین اَشکال از اختلال‌هاى روانى هستند که قابل درمان مى‌باشند. در
صورتى که شما مختصر اضطرابى را در زمان تنش‌زاى ویژه‌اى نظیر سخنرانى در جمع تجربه مى‌نمایید، داراى اختلال دوقطبى نیستید. این مورد را اضطراب واکنشى مى‌نامند.
علائم فیزیکى (جسمى) اختلال ترس:
ـ لرزش
ـ درد عضلانى
ـ تعریق
ـ دستهاى سرد و مرطوب
ـ دلهره
ـ عصبانیت
ـ سرگیجه
ـ خستگى
ـ تپش قلب
ـ خشکى دهان
ـ کج‌خُلقى
ـ احساس از دست دادن کنترل
انواع مختلف اختلال اضطراب به شرح زیر هستند:
ترس‌هاى بى‌مورد همراه با حمله‌هاى وحشت بسیارى از ترس‌ها برایمان آشنا هستند نظیر ترس از مار، ترس در فضاهاى بسته و محصور، ترس از هواپیما و ارتفاع. سایر هراس‌ها مشهور نیستند همانند ترس از مکان‌هاى شلوغ یعنى ترس در زمانى که فرد در یک مکان عمومى مثل مراکز خرید و یا کنسرت قرار مى‌گیرد که هیچگونه خیابانى براى فرار در آنها وجود ندارد. ترس از مکان‌هاى شلوغ فرد را ناتوان و او را در خانه خود در انزوا قرار مى‌دهد.
اختلال ترس
مشخصه این اختلال، ترس زیاد است که هیچگونه نشانه ظاهرى ندارد؛ اغلب ترس همراه با علائم جسمى نظیر تپش قلب، تعریق، گرگرفتگى و یا سرد شدن و احساس خفگى و خفقان از روبرو شدن با واقعیت مى‌باشد. چنانچه علائم شدید باشند فرد به این عقیده مى‌رسد که در معرض حمله قلبى است و یا حتى در حال مرگ. حملات از نظر زمانى کوتاه بوده و حدود یک ساعت دوام دارد. در عین حال این حملات مى‌توانند متعدد و مکرّر نیز باشند.
اختلال فشار بعد از سانحه
این اختلال مى‌تواند بر روى افرادى که از یک حادثه فیزیکى و یا هیجانى شدید نجات یافته‌اند تأثیر داشته باشد. این اختلال در قربانیان تجاوز، نجات‌یافتگان در جنگ و قربانیان جنایت ممکن است گسترده‌تر باشد. برخى افراد سانحه را در کابوس‌هاى شبانه، و مرور گذشته تجربه مى‌کنند. برخى دیگر احساس بى‌تفاوتى دارند.
چه کسى رنج مى‌برد؟
اختلال اضطراب در زنان بیشتر از مردان عمومیت دارد. به نظر مى‌آید که اختلال وسواس غیرارادى در هر دو جنسیت عمومیت یکسانى دارد. اغلب، اولین علائم در سنین بلوغ و یا اوایل بزرگسالى بروز مى‌نماید. مورد استثنا، هراس (فوبیا) است که در زمان کودکى شروع مى‌شود و با رشد کودک از بین مى‌رود.
درمان اختلال‌هاى اضطراب
این اختلال مى‌تواند با ترکیبى از دارودرمانى و رفتاردرمانى، با موفقیت مداوا شود. درمان شامل آشکار کردن محرّک‌هاى ترس و مداخله‌شناختى مى‌باشد.
با توجه به نوع اختلال، داروهایى از خانواده بنزودیازاپین(benzodiazepine) نظیر ریوُتریل (Rivotril) وآتیوان (Ativan)از اولین گزینه‌هاى مورد استفاده مى‌باشند.
چگونه اختلال خُلقى دوقطبى درمان مى‌شود
درمان مؤثر براى اختلال دوقطبى اغلب ترکیبى از چندین درمان توأمان مى‌باشد که عبارت‌اند از :
دارودرمانى
دارو در درمان اختلال دوقطبى نقش اصلى را دارد. حدوداً ۷۵ الى ۸۰ درصد تمام موارد را مى‌توان با دارو درمان نمود. در ۲۰ درصد بقیه نیز دارو مى‌تواند در کاهش اختلال به طور قابل ملاحظه‌اى مؤثر باشد. گرچه برخى از افراد داراى اختلال ملایم و خفیف ممکن است که دارودرمانى را انتخاب نکنند، ولى اکثر افراد به دارو نیاز دارند تا سلامتى آنها تثبیت و حفظ شود.
روان‌درمانى
افراد مبتلا به اختلال دوقطبى غالبآ آسیب‌هاى قابل ملاحظه‌اى را در عملکرد شغلى و اجتماعى خود تجربه مى‌کنند. سایر مشکلات درجه دومى که با اختلال در ارتباط مى‌باشند شامل بیکارى، مشکلات مالى و حقوقى و مشکلات
زناشویى هستند. روان‌درمانى به طرز مؤثرى به افراد در فائق آمدن بر مشکلات کمک مى‌نماید.
تنظیم جدول خُلق
اختلال دوقطبى یک اختلال چرخه‌اى است که ممکن است دوره‌هاى آن فصلى بوده و یا تابع الگویى باشد. با رسم جدول خُلق خود در فاصله زمانى بخصوصى، به زمان‌هایى که باید به آن توجه داشته باشید خواهید رسید. این امر به شما اجازه مى‌دهد یک رویکرد پیشگیرانه را نسبت به برنامه درمان خود داشته باشید تا چنانچه در زمستان افسرده مى‌شوید در اواخر پاییز داروى ضدافسردگى را به درمان خود اضافه نمایید. بسیارى از موارد دیگر هستند که مى‌توانید با آنها خُلق خود را رصد و پیگیرى نمایید. مى‌توانید زمان استفاده از داروها، میزان خواب خود، و هر عامل خارجى را که روى خُلق شما مؤثر است یادداشت نمایید. هر قدر اطلاعات‌تان در مورد شرایط خود بیشتر باشد، شانس به حداقل رساندن دوره‌هاى شدید نوسان افزایش مى‌یابد.
انواع درمان
ادغام فرددرمانى و خانواده‌درمانى یکپارچه
(Integrated Family and Individual Therapy -IFIT )
این روش درمان اختلال دوقطبى نسبتآ جدید مى‌باشد. به اعضاى خانواده یارى مى‌رساند که با اندک تغییراتى که در زندگى روزمره بیمار خود رخ مى‌دهد، شرایط آسیب‌پذیرى و امکان ابتلا به بیمارى او را درک نمایند. تأکید روى
بیمارانى است که قادر به پى‌گیرى و انجام کارهاى روزمره خود هستند. اعضاى خانواده ترغیب مى‌شوند که به بیماران خود در ادامه آهنگ زندگى روزانه خودشان کمک نمایند. به آنها آموزش داده مى‌شود که مراقب دوره‌هاى در شرف وقوع بیمارى عضو خانواده خود باشند و یاد بگیرند چگونه در آن مداخله نمایند.
تغییر سَبک زندگى
بسیارى از افراد درمى‌یابند که مى‌باید تغییراتى در سبک زندگى خود بدهند، از جمله انتخاب گزینه‌هاى سالم در زندگى. این امر شامل رژیم غذایى سالم، ورزش مستمر، خواب کافى و پرهیز از الکل و مواد مخدر مى‌باشد.
آموزش
آموزش هم براى بیماران و هم براى خانواده‌هاى آنها بسیار مهم است. فعال بودن و اطلاع از تصمیمات آموزشى در مورد سلامتى روانى از اهمیت فوق‌العاده‌اى برخوردار است. آموزش همچنین در سرعت بخشیدن به روند سوگوارى مفید مى‌باشد.
درمان‌هاى روانشناختى
روان‌درمانى
افراد مبتلا به اختلال دوقطبى اغلب دچار آسیب‌هاى شغلى و اجتماعى مى‌گردند.
سایر مشکلات درجه دوم که در ارتباط با این اختلال هستند شامل: بیکارى، مشکلات حقوقى و مالى به اضافه مشکلات زناشویى مى‌باشد. روان‌درمانى به طور مؤثرى به افراد براى فائق آمدن به نتایج اختلال کمک مى‌نماید.
در حالى که مبدأ اختلال خُلق در سیستم بیولوژیکى مغز مى‌باشد، اغلب شرایط روانى و پیامدهاى آن با بیمارى اولیه همراه است. این مشکلات فرعى روانى معمولا با روش‌هاى درمانى متفاوت درمان مى‌شوند.
اغلب یک فرد متخصص درمان که حامى و دلسوز باشد مى‌تواند به فرد افسرده کمک نماید. این نوع درمان توسط متخصص فیزیولوژى کارل راجرز توسعه پیدا کرد که در اکثر روش‌هاى درمانى کاربرد دارد. سایر درمان‌ها شامل :
درمان شناختی‌ـ رفتارى(Cognitive Behavioral Therapy) ، درمان روابط بین فردى(Interpersonal Therapy)، درمان تنظیم زندگى اجتماعى (Social Rhythm Therapy) و درمان خانواده‌محور(Family Focused Therapy) هستند.
درمان شناختی‌ـ رفتارى(CBT)
درمان شناختی‌ـ رفتارى به افراد یارى مى‌رساند که با افکار منفى مبارزه کرده و آنها را جرح و تعدیل نمایند. این افکار منفى اغلب به رفتارهاى ناشایست منجر مى‌شود که زندگى را تحت تأثیر خود قرار مى‌دهد. صحبت درمانى مرتبط با درمان شناختی‌ـ رفتارى، زنجیره‌اى از تمایلات منطقى و واقعى را به وجود مى‌آورد، یعنى نگاه مثبت تر به زندگى. همچنین کمک مى‌کند که چگونه با موضوعات حاشیه‌اى موجود در اختلال خُلقى کنار آییم.
درمان روابط بین‌فردى
حفظ و پروراندن ارتباط جمعى وقتى که یک نفر داراى اختلال خُلق مى‌باشد شاید مشکل باشد. از طریق روش‌هاى درمانى نظیر درمان روابط بین‌فردى و درمان بهبود روند زندگى، ارتباط مى‌تواند حفظ شده و توسعه یابد. درمان روابط بین‌فردى بر روى ارتباط شخصى متمرکز است که بیمار با دیگران دارد. درمانگر از طریق درمان با فرد کار مى‌کند تا او روشى را دریابد که از طریق آن، رابطه‌ها را پرورش داده و حفظ نماید. داشتن روابط خوب، زندگى فرد را تنظیم و تنش‌هاى بین‌فردى را کم مى‌نماید.
درمان تنظیم آهنگ زندگى
درمان از طریق تنظیم آهنگ زندگى بر روى کارهاى روزمره نظیر خواب، غذا خوردن و کار کردن متمرکز است. گفته مى‌شود که خواب منظم همراه با خوب خوردن و متابعت دقیق از درمان دارویى، یکى از مؤلفه‌هاى مهم در سلامت ذهنى افرادى است که به اختلال خُلقى دچار هستند. پژوهش‌ها نشان مى‌دهد که افراد مبتلا به اختلال دوقطبى زمانى که برنامه‌هاى روزانه آنها مختل مى‌شود، دچار رخدادهاى اختلال مى‌شوند.
محققان به این نتیجه رسیدند که وقتى درمان دارویى با درمان بین‌فردى و درمان تنظیم آهنگ زندگى ترکیب مى‌شود، از بروز علائم شیدایى و افسردگى جلوگیرى خواهد شد.
درمان خانواده‌محور
درمان خانواده‌محور بخشى اساسى از کنار آمدن تمامى اعضاى خانواده، با عزیز مبتلا به اختلال خُلقى است. اغلب، بیمارى بر روى تمامى اعضاى خانواده از کارهاى روزمره‌شان گرفته تا اعتقادات آنان در مورد بیمارى ذهنى، اثر مى‌گذارد.
درمانگر به آموزش اعضاى خانواده در مورد اختلال دوقطبى و افسردگى کمک مى‌کند. نقش درمانگر براى خانواده این است که ارتباط بین اعضاى خانواده را تسهیل نموده و مهارت‌هایى را به خانواده مى‌آموزد که مشکلات منحصر به فرد خودشان را حل نمایند. بالاخره، درمان به کاهش تنش بین اعضاى خانواده یارى مى‌رساند و از طریق حمایت و آموزش، حس بازگشتن به شرایط عادى را به وجود مى‌آورد.
در تحقیقات ملاحظه شده است که دارودرمانى مناسب و روان‌درمانى از نشدید و بازگشت دوره‌ها و بروز علائم بیمارى جلوگیرى مى‌نماید. روان‌درمانى نه‌تنها نشانه ضعف نیست بلکه نقطه قوتى است که مى‌تواند به فرد در زمان رویدادهاى اختلال‌هاى خلقى شدید توانایى فعالیت عرضه نماید.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
In touch with the Iranian cultural diaspora.
Shahrgon is an online magazine for Canada’s Iranian cultural diaspora and Persian-speaking languages.
Shahrgon started working in Vancouver, Canada, in 1992 with the publication “Namai Iran” and then in the evolution of “Ayandeh” and “Shahrvand-E Vancouver,” it transformed into Shahrgon.
Shahrgon; The magazine of the Iranian cultural diaspora;
شهرگان مجله‌ی دیاسپورای ایران فرهنگی در ونکوور کانادا از سال ۱۹۹۲ با نشریه‌‌ی «نمای ایران» آغاز به‌کار کرده و سپس در فرگشتی از «آینده» و «شهروند ونکوور» به شهرگان فراروئید
