استانبول می‌تواند شطرنج سیاسی ترکیه را تغییر دهد
نتایج غیررسمی اما تایید شده شمارش آرای انتخابات استانبول در روز یکشنبه ۲۳ ژوئن نشان می دهد که “اکرم امام اوغلو” کاندیدای مخالفان دولت “رجب طیب اردوغان” با اختلاف فاحش حدود ۹ درصدی آراء بر “بینالی ییلدریم” کاندیدای حزب عدالت و توسعه پیروز شده است. گفته می شود در این انتخابات ۸۵ درصد واجدین شرایط رای شرکت داشته اند که تقریبا معادل شرکت کنندگان در انتخابات ابطال شده ماه مارس بوده است و آقای امام اوغلو موفق به کسب حدود ۵۴ درصد و رقیب وی آقای ییلدریم ۴۵ درصد آرای ماخوذه را کسب کرده اند. پیروزی بزرگ و با فاصله زیاد آرای دو رقیب در شرایطی رقم خورده است که در انتخابات ماه مارس تفاوت آرای بین این دو حدود ۱۴ هزار رای بود (کمتر از دو دهم درصد) و به همین دلیل با توجه به نزدیکی آراء، اردوغان که بارها انتخابات شهرداری استانبول را “نماد کلید فتح سنگر ترکیه” می دانست با اصرار خواهان ابطال آن انتخابات شود که موفق هم شد. از همان زمان بعضی از سیاستمداران ترک و صاحب نظران بین المللی جدا از اینکه این ابطال انتخابات را یک اقدام فراقانونی و مغایر با اصول دمکراتیک انتخابات آزاد می دانستند در مقابل اعتقاد داشتند که وی وارد یک قمار بزرگ سیاسی شده است که می تواند آینده سیاسی پاشای عثمانی را به داو بگذارد. وقتی آفتاب در روز ۲۳ ژوئن در استانبول غروب کرد و شب استانبول این عروس امروز خاورمیانه آغاز شد با اولین اعلان نتایج مقدماتی معلوم شد که شب بختی اردوغان که همیشه در بندبازی های سیاسی مهارت داشته و به هر طریقی شاهین پیروزی را بر شانه خود می دید، نیز فرارسیده است.
آفتاب استانبول که غروب کرد تازه آفتاب بخت جناب اکرم امام اوغلو شهردار جدید استانبول تلالوی خود را در سیاهی شب تاباند و این بار تفاوت آرای وی با رقیب دولتی خود به حدی بود که بلافاصله ییلدریم رقیب وی و اردوغان پیام تبریک برای بازیگر جدید عرصه سیاسی ترکیه ارسال کردند. به نظر نمی رسد که با توجه به همین فاصله آرای دو رقیب این بار حزب عدالت و توسعه و جناب اردوغان هیچ اعتراضی را نسبت به نتایج این انتخابات داشته باشند و صدای تصمیم و اراده مردم استانبول را این بار به وضوع بیشتری شنیده اند. اردوغان در این بازی مرتکب چند اشتباه محاسبه ویرانگر شد که حتی می تواند آینده سیاسی وی را هم به شدت تحت تاثیر قرار دهد و از همین حالا در مقابل خود یک رقیب جدی را برای دور بعدی ریاست جمهوری ترکیه خواهد دید. اولین اشتباه اردوغان در اینجا بود که وی همیشه “بستر انتخابات” را هدف قرار می داد و با شیوه های سیاسی و تشکیل ائتلاف های قدرتمند و هم چنین عملکرد نسبتا موفق خود در طول دو دهه گذشته، بازی انتخابات را برای کسب پیروزی مهیا می کرد اما این بار به شیوه فراقانونی و اعمال فشار بر کمیسیون انتخاباتی نتایج رسمی اعلام شده را به سمت ابطال کشاند که تا حدودی سیستم انتخاباتی کشور را که وی متکی به آن تا به امروز قدرت خویش را تثبیت می کرد به زیر سوال برد. این در حالی بود که کمیسیون انتخاباتی در حوزه استانبول حتی ابتدایی ترین اصول قانونی را هم رعایت نکرد و در انتخاباتی که به بهانه بروز تخلف و تقلب باطل کردند آنان حتی زحمت اینکه کل انتخابات این کلان شهر را باطل کنند به خود نداده و چنانچه در حوزه های محلی که حزب حاکم تقریبا پیروز شده بود و هر دو نیز از یک مکانیزم و سیستم واحد پیروی می کردند تنها به ابطال آرای شهرداری استانبول اقدام کردند. دوم اینکه از آنجا که در این انتخابات در دور اول “حزب دمکراتیک خلق ها” به نمایندگی از کردهای ساکن استانبول ضمن عدم معرفی نامزد مستقل، از کاندیدای مخالفان (امام اوغلو) حمایت کرد، اردوغان برای شکستن این اتحاد نانوشته بعد از ابطال انتخابات مارس دست به اقداماتی جهت تسهیل دیدار وکلا و خانواده “عبدالله اوجلان” که در جزیره ایمرلی در بازداشت امنیتی است، زد و انتظار داشت که آرای بخش محافظه کارتر کردهای استانبول را به سمت خود جلب کند. اما این پروژه با توجه به مطالبات اساسی کردها برای کسب امتیاز در میانه راه شکست خورد و نشان داد که این بار کردها مقهور این “مهندسی انتخابات” با حربه برگ اوجالان نمی شوند چون قبلا ناصداقتی اردوغان را بعد از کسب پیروزی دیده بودند. سومین اشتباه محاسبه اردوغان تبدیل یک انتخابات محلی در حوزه شهرداری به یک رویارویی ملی در جامعه دوقطبی امروز ترکیه بود و آن هم در شهری که قلب تپنده اقتصاد و صنعت توریسم این کشور بوده و بافت سنتی و مدرن آن در کنار حضور اقلیت بزرگ قومی کردها و وزن تقریبا قابل توجه احزاب پراکنده چپ سوسیالیستی، می توانست بسیاری از معادلات سنتی را دگرگون کند. به همین دلیل اردوغان ناخواسته موجب یک اتحاد ملی در بین احزاب اپوزیسیون گردید که احزاب راست میانه مثل (حزب خوب) را در کنار احزاب آتنیکی چپ (حزب دمکراتیک خلق) و هم چنین یک طیف گسترده از نیروهای چپ سوسیالیستی و رادیکال را در پشت سر امام اوغلو از حزب سوسیال دمکرات “جمهوریخواه خلق” به صف کرد. البته این سه دلیل عمده را باید در کنار سقوط بیست درصدی اقتصاد ترکیه در یکسال اخیر، تشدید کیش شخصیت اردوغان که دمکراسی نیم بند ترکیه را به شدت به خطر انداخته است، تشدید تضادهای وی با اتحادیه اروپایی که همیشه برای ترک ها رویای پیوستن را تداعی می کرد و بسیاری دلیل کوچک دیگر هم دید.
امروز که تکلیف شهرداری استانبول تقریبا مشخص شده است و این دژ بیست ساله حزب عدالت و توسعه فروریخته است، اما آنچه بیش از همه اهمیت دارد نوع عملکرد اکرم امام اوغلو در مسند شهرداری این کلان شهر کشور است. اگر شهردار جدید هم چنان بر وعده های انتخاباتی خود وفادار بماند و بتواند نقطه اتصال بین نیروهای متنوع اپوزیسونی باشد که به وی اعتماد کرده و رای داده اند، می تواند یک آلترناتیو قدرتمند را در سازمان دادن به یک ائتلاف بزرگ و اتحادعمل بین اپوزیسیون ایفاء کند. جامعه ترکیه در این دو دهه دوران زمامداری اردوغان هیچگاه با شکست معنادار وی مواجهه نبوده است و چنانچه امام اوغلو بتواند کارنامه قابل قبولی از خود بر جا بگذارد (البته بسیار بعید است که اردوغان به دعوت امام اوغلو برای همکاری گردن نهد و در کار وی کارشکنی نکند) قادر می شود آلترناتیو بزرگ و مورد توافق احزاب مخالف را برای دور بعد رویارویی ملی ایجاد کند. این شرایط یک فرصت تاریخی در اختیار نیروهای اپوزیسیون برای اتحادعمل قرار داده است که اگر به درستی از آن استفاده شود می تواند شطرنج سیاسی ترکیه را دگرگون کند. اردوغان در این بازی دست به قمار بزرگی زد که فراتر از سنت های مالوف سال های اخیر بود و امروز به عنوان بازنده بزرگ این میز آس های خود را سوزانده است. به نظر می رسد که اکرم امام اوغلو در این چند ماه که از ظهور سیاسی وی به عنوان یک رهبر اپوزیسیونی سپری شده است تا حدودی توانسته است به این هدف نزدیک شود و این تجربه در بین نیروهای اپوزیسیون نیز احتمالا می تواند جالب و در آینده پایه کار مشترک قرار گیرد. از هم اکنون ترکیه وارد یک مرحله تاریخی شده است که البته راه پیش و پس در مقابل آن قرار دارد.
۳/۴/۹۸
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
