ترکیه در مسیر یک چرخش تاریخی
ترکیه برای برگزاری یک انتخابات تاریخی در روز یک شنبه ۲۴ ژوئن در حالی آماده می شود که فضای سیاسی این کشور بیش از همیشه چندقطبی و هم چنین غیرقابل پیش بینی شده است. در این روز هم زمان انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی برگزار می شود و همین موضوع به دلیل قدرت هر دو نهاد مقننه و اجرایی تعیین کننده آینده جمهوری ترکیه خواهد بود. از آنجا که حزب حاکم “عدالت و توسعه” و رهبر آن “رجب طیب اردوغان” به دنبال تغییرات اساسی در ساختار سیاسی کشور برای تمرکز قدرت در نهاد ریاست جمهوری می باشند و برای دستیابی به این هدف به اکثریت پارلمانی در این دوره نیازمند می باشند، رقابت ها در هر دو حوزه از حساسیت بسیار بالایی برخوردار می باشد. اهمیت این موضوع احزاب سیاسی ترکیه که معمولا بسیار پراکنده عمل می کردند را این بار بیش از همیشه به دور هم و در قالب ائتلاف های همسو گرد آورده است. هر چند که بر اساس تغییرات جدید در قانون اساسی این کشور از این پس پست نخست وزیری حذف و رئیس جمهوری مسئول تعیین وزرا و کابینه است اما مصوبات دولتی و تصمیمات کلان هنوز هم باید به تصویب پارلمان برسد و همین موضوع با توجه به عزم اپوزیسیون برای کسب اکثریت پارلمانی در صورت حدنصاب اکثریت توسط مخالفان اردوغان می تواند مانع بزرگی در جلوی “کیش شخصیت” وی و استحاله دمکراسی نیم بند ترکیه باشد. در چنین شرایطی موضوع بسیار حساس و تعیین کننده هم چنان عبور احزاب از حدنصاب ده درصدی برای حضور در پارلمان است. با توجه به ائتلاف حزب کمالیست “جمهوریخواه خلق”، حزب ملی گرای “نیک”، حزب اسلامگرای “سعادت” و حزب محافظه کار “دمکراتیک” برای حضور در این دور از انتخابات تقریبا مشخص می باشد که این مجموعه هیچ کرسی خود را تابع این سیستم انتخاباتی از دست نمی دهد. موضوع اساسی و تعیین کننده موقعیت ویژه حزب چپ – کردی “دمکراتیک خلق ها” می باشد که طبق تجربه انتخابات قبلی در مرز ده درصدی رای کسب کرد و هم اکنون هم در نظرسنجی ها گفته می شود حدود ده درصد رای خواهد داشت. به همین دلیل در ویدئوی لو رفته از گردهمایی درونی حزب عدالت و توسعه آقای اردوغان تمرکز خود را بر روی شکستن آرای این حزب قرار داده است و از شعبه های حزبی عدالت و توسعه در مناطقی که پایگاه رای حزب دمکراتیک خلق ها می باشند، خواسته است که به هر طریقی جهت شکست کاندیدای این حزب عمل کنند.
در انتخابات ریاست جمهوری هم ائتلاف حزب عدالت و توسعه با حزب ناسیونالیست افراطی “حرکت ملی” با کاندیداتوری رجب طیب اردوغان به میدان می آید در حالی که در جناح اپوزیسیون کاندیداتوری “محرم اینجه” از حزب جمهوریخواه خلق، “صلاح الدین دمیرتاش” از حزب دمکراتیک خلق ها، “مرال آکشنر” از حزب نیک و “تمل کاراملااوغلو” از حزب سعادت رسما در این رقابت ثبت نام کرده اند. از آنجا که پراکندگی آراء در جامعه چندقطبی ترکیه به هیچ کدام از این کاندیدا با توجه به تناسب نیروها اجازه پیروزی در دور اول انتخابات ریاست جمهوری را نمی دهد و در تمامی نظرسنجی ها حتی اردوغان نیز کمتر از ۴۵ درصد آرای دور اول را می تواند کسب کند، این پراکندگی اپوزیسیون در انتخابات ریاست جمهوری مشکلی ایجاد نمی کند و به احتمال نزدیک به یقین انتخابات را به دور دوم خواهد کشاند. هم اکنون بعد از پیشتازی اردوغان شانس رسیدن محرم اینجه بیشتر از صلاح الدین دمیرتاش برای رسیدن به دور دوم و رقابت نهایی با سلطان جدید عثمانی است اما هم چنان بسیاری از تحلیلگران سیاسی نقش دمیرتاش را به عنوان نماینده اکثریت کردهای ترکیه و جنبش چپ این کشور برای حمایت از رقیب اردوغان در دور دوم تعیین کننده می دانند. از آنجا که حزب عدالت و توسعه بیشترین توجه خود را به طرف شکست دادن حزب دمکراتیک خلق ها در انتخابات پارلمانی معطوف کرده است و در صورت عدم کسب حدنصاب ده درصدی توسط این حزب اکثریت مطلق کرسی ها در مناطق کردنشین به حزب عدالت و توسعه خواهد رسید وظیفه بزرگی بر روی دوش ائتلاف به رهبری حزب جمهوریخواه خلق می باشد که مانع از شکستن آرای این حزب در این مناطق شوند و به همین دلیل لازم است که در حوزه های سنتی حزب دمکراتیک خلق ها کاندیدایی برای رقابت معرفی نکنند.
ترکیه امروز در بدترین شرایط بحرانی یک دهه اخیر قرار دارد و به خصوص در طی دو سال گذشته پایگاه رای اردوغان به دلایل سیاست های داخلی واپسگرایانه و سرکوبگرایانه علیه مخالفان و اقلیت بزرگ کردی کشور و هم چنین شکست سیاست خارجی در حوزه منطقه یی و بین المللی، به شدت متزلزل شده است. این وضعیت موجب بروز یک بحران بزرگ اقتصادی هم شده است که فقط در طول یک سال اخیر ارزش پول ملی (لیر) را نسبت به دیگر ارزهای خارجی حدود ۲۵ درصد کاهش داده و همچنین به دلیل سر رسید وصول وام های خارجی اقتصادی این کشور در بخش دولتی و خصوصی، اقتصاد ترکیه را در وضعیت بسیار شکننده یی قرار داده است. از آنجا که همواره در طول شانزده سال گذشته دژ مستحکم اردوغان جدا از بخش سنتی جامعه، بخش “بورژوازی آناتولی” بوده است، هم اکنون به دلیل تشدید این بحران که ارتباط مستقیمی با سیاست های وی در عرصه داخلی و خارجی دارد، پایگاه رای وی دچار ترک های بزرگی شده است. ممزوج شدن این بحران اقتصادی با دوقطبی اسلامگرایی – سکولاریسم و هم چنین سیاست سرکوب کردها در دو سال گذشته تا حدودی نقشه سیاسی سال های اخیر ترکیه را دگرگون کرده است و این فضا به نفع اردوغان نخواهد بود. به همین دلیل اردوغان برای جلب نظر رای دهندگان ناسیونالیست بیش از پیش به سمت تشدید بحران و سرکوب نیروهای کردی روی آورده است و تمرکز وی بر حملات گسترده به پایگاه های حزب “پ ک ک” در کوه های قندیل عراق در این چارچوب انجام می گیرد. همچنین اردوغان موفق شد در این راستا و در آستانه برگزاری انتخابات آمریکا را قانع به اخراج “یگان های مدافع خلق” از شهر “منبج” در سوریه کرده تا هم اکنون به همراه نیروهای آمریکایی برای کنترل این شهر دست به گشت زنی نظامی بزنند.
در روزهای اخیر دمیرتاش از فرصت قانونی ده دقیقه یی نطق انتخاباتی در تلویزیون ملی ترکیه به بهترین وجه ممکن استفاده کرد و در پیام تاثیرگذار خود می گوید “اگر سر به ظلم ستمگر خم می کردیم کوراوغلو نمی شدیم، ماهیر چایان نمی شدیم و در جسور بودن در تبعید احمد کایا نمی شدیم”. این پیام می تواند کلیدواژه اتحاد کردهای ترکیه در پشت سر وی و حزب دمکراتیک خلق ها باشد که هم اکنون برای شکست دادن اردوغان بسیاری از احزاب کردی دیگر را به فکر حمایت از وی واداشته است. در این شرایط ترکیه در یک دوره تاریخی مهم قرار دارد که به یک تعبیر ساده بازگشت به دوره “خلافت” یا ادامه روند دمکراتیزاسیون می باشد و این انتخابات تعیین کننده مسیر آینده این کشور خواهد بود.
29/۳/۹۷
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
