سناریوی تعیین‌شده در نشست ریاض از بحرین کلید می‌خورد
تحولات منطقه خاورمیانه در حین پیچیدگی در خصوص اهداف متناقض بازیگران، تنش های ژئوپلتیک، تنوع بازیگران منازعه جو، مبارزه بر سر حوزه های نفوذ، نقض حاکمیت های ملی توسط قدرت های منطقه یی و بین المللی، اراده بیرونی جهت تغییر در مرزهای کنونی، ارتباط ثروت های عظیم عربی با کارتل های تسلیحاتی و نفتی چندملیتی، پیوند حکومت های استبدادی با هژمون های بین المللی جهت حفظ قدرت نامشروع خویش، دوقطبی شدن منطقه و به طورکلی منازعات تاریخی حول گوناگونی مذهب و قومیت، همواره تنش آلود بوده است. در این محیط که بستر بحران به لحاظ تاریخی همیشه وجود داشته است چنانچه اراده همسایگان بجای تعامل و همزیستی جای خود را به تقابل و منازعه بدهد نه تنها از دامنه بحران کاسته نمی شود که طبق همین رویه یی که هم اکنون در منطقه جاری است “تشدید منازعه” تبدیل به یک راهبرد حاکمیتی خواهد شد که مولود فجایع جدید هم خواهد بود. خاورمیانه جدید که بعد از جنگ جهانی اول با فروپاشی امپراتوری عثمانی در چارچوب مرزهای موسوم به “سایکس – پیکو” تولد یافت از همان ابتدا به دلیل همین نگاه استعماری در درون خود عوامل بی ثباتی را حفظ کرده و فورماسیون ژئوپلتیک آن در وضعیت “آنارشی” رقم خورده بود. به همین دلیل خاورمیانه معاصر با عقب افتادن از قافله تمدنی هم چنان در چنبره منازعات پایان ناپذیر حبس گردید و بسیاری از دولت – ملت ها حتی از ابتدایی ترین مولفه های حکمرانی مدرن محروم می باشند. این بی ثباتی بنیادین به خصوص در مورد کشورهای عربی منطقه نمود بارزتری دارد و مفهوم “امت عربی” بهترین تفسیر برای عدم وجود دولت – ملت های مدرن خواهد بود. نفوذ شبه استعماری کنونی هژمون های بین المللی از جمله آمریکا در حوزه ژئوپلتیک خاورمیانه همواره این منطقه را تابع رقابت های بین المللی کرده است و مانع اصلی جهت برون رفت از این دایره بسته تجاهل و استبداد می شود.
امیر بحرین
در روزهای اخیر بعد از سفر “دونالد ترامپ” رئیس جمهوری آمریکا به عربستان و دیدار با سران کشورهای منطقه عربی نه تنها در جهت ثبات منطقه نبود که حتی در فاز منطقه یی منازعات را تشدید و در فاز ملی نیز متحدین عربی با حاکمیت های غیردمکراتیک را تحریک به سرکوب منتقدان خود کرد. ناآرامی های روزهای اخیر در بحرین که به بهانه صدور حکم یک سال حبس شیخ “عیسی قاسم” و اعتراض و تحصن حامیان وی در پیرامون خانه وی بروز کرد در حالی که این برخوردها یک موضوع عادی در طی سال ها و ماه های اخیر در این جزیره کوچک بوده است، اما با هجوم خشن نیروهای امنیتی در روزهای دوشنبه ۲۲ و سه شنبه ۲۳ ماه مه تاکنون گفته می شود ۵ تن کشته و ده ها تن هم زخمی و بازداشت شده اند. نکته جالب و مهم در این مورد هم زمانی تقریبی خشونت به کار گرفته شده توسط پلیس و نیروهای امنیتی بحرین درست سه روز بعد از نشست سران کشورهای عربی با دونالد ترامپ بوده است. این دو موضوع بدون شک در یک ارتباط نزدیک با هم می باشند و نشان می دهد که نشست ریاض یک چراغ سبز برای کشورهای همپیمان عربی آمریکا بود که هم در عرصه منطقه یی و هم در حوزه ملی از مصونیت اقدام برخوردار می باشند. از طرف دیگر به دلیل ارتباط بحران بحرین با منازعه بین محور عربی با ایران، دقیقا در راستای همان پیام ترامپ جهت حمایت از این کشورها در مقابله با تهران هم بوده است. حتی بحث ها و تصمیمات نشست ریاض با حضور ترامپ فراتر از آنچه در نشست های مطبوعاتی گفته شده است به نظر می رسد که در اتاق های دربسته سناریوهای مخرب تری را بر روی میز قرار داده است. آنچه در طی دو روز گذشته حول تایید و تکذیب خبرهایی که در مورد مواضع قطر هم عنوان می شود در همین چارچوب قابل تفسیر است. خبرگزاری رسمی قطر از قول امیر این کشور شیخ “تمیم بن حمد آل ثانی” گزارشی را منتشر کرد که حتی در خبرگزاری های دیگر از جمله خبرگزاری العربیه نیز بازتاب وسیعی داشت مبنی بر اینکه “ایران یک قدرت اسلامی است و عقلانیتی در دشمنی با آن وجود ندارد”. بنا بر گزارش خبرگزاری قطر و دیگر خبرگزاری ها امیر در مراسم فارغ التحصیلی هشتمین دوره آموزشی سربازان خدمت نظام وظیفه ملی در میدان “معسکر الشمال” این سخنان را ایراد کرده است. هم چنین در دنباله این جریان خبری از قول همین خبرگزاری های عربی عنوان شد که کشور قطر به دلیل فشار و متهم شدن در جریان نشست ریاض به حمایت تروریسم سفرای خود را از کشورهای عربستان، مصر، بحرین، کویت و امارات متحده فرا می خواند. با موج خبری که حول تحولات قطر انجام گرفت چند ساعت بعد، از قول مقامات این کشور بدون توضیح قانع کننده یی گفته شد که وب سایت خبرگزاری رسمی کشور هک شده و خبرهای جعلی منتشر شده است در حالی که تا حالا هیچ مقام قطری از سخنان امیر در جمع نظامیان در پایگاه معسکر الشمال توضیح قانع کننده یی عنوان نکرده است.
تمام این تحولاتی که در طی چند روز اخیر و پس از نشست ریاض اتفاق افتاده است بدون تردید حلقه های یک زنجیر می باشند که از یک طرف در صدد تشدید منازعه با ایران است و از طرف دیگر فشار آوردن به کشورهایی که خیلی تمایلی به ورود به این منازعه ندارند. به خلاف دفعات گذشته که نشست های نمایشی اعراب منطقه و به خصوص نشست های دوره یی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس فقط در حد یک دورهمی و صرف قهوه با خروجی یک بیانیه همراه می شد، گویا این بار موضع بسیار جدی تر از همیشه هست. از یک طرف بحث حدود ۴۰۰ میلیارد دلار قرار داد نقد و قول ۱۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنایع آمریکا مطرح است و از طرف دیگر ماموریت ویژه دونالد ترامپ برای بازسازی “هژمونی” آمریکا در سطح جهان و به خصوص منطقه خاورمیانه مدنظر قرار گرفته است که نباید به راحتی از کنار آن گذشت. این شدت عملی که ماموران امنیتی علیه حامیان شیعه شیخ قاسم انجام داده اند بیش از آنچه تابع معادلات داخلی این جزیره کوچک باشد بدون تردید یک عمل تحریک آمیز و به صورت دقیق تر یک تله برای کشاندن پای ایران به یک منازعه منطقه یی جدید است که این بار می تواند در صورت اشتباه محاسبه و هر عمل نابخردانه، تهران را در مظان اتهام دخالت در امور کشورهای عربی همانگونه که به صراحت توسط ترامپ و شیخ سلمان بر آن تاکید شد، قرار داده و زمینه را برای اهداف شوم توافق شده بین آمریکا و محور ارتجاع عربی قرار دهد. این بار حاکمیت جمهوری اسلامی اگر به درستی امور و اتفاقات پیرامونی را درک نکند و هم چون مورد اعدام “شیخ نمر” در عربستان توسط عده یی به اصطلاح “خودسر” دست به اقدامات نسنجیده بزند، تبعات بسیار زیانبارتری را باید تحمل کند. هرگونه اقدام و اعتراضی در خصوص تحولات بحرین تنها باید از مجرای دیپلماسی و مدیریت وزارت امور خارجه ایران دنبال شود و اجازه دخالت به نیروهای تندرو داده نشود.
۳/۳/۹۶
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
