سیستم دفاعی بدن و واکسن‌ها
بخش دوم: واکسن‌ها
[show_avatar email=1396 align=left user_link=authorpage display=show_name avatar_size=200]
باکتری‌ها
باکتری‌های حقیقی (یو‌باکتری‌ها) موجودات ریز میکروسکوپی در حدود کمتر از ۱ تا ۱۰ میکرومتر هستند که همگی دارای ویژگی هایی اصلی همانند عدم وجود غشا هسته، داشتن کروموزم حلقوی و ماده ژنتیکی حلقوی کوچک آزاد بنام پلاسمید، داشتن دیوار سلولی با برخی استثنا‌ها مانند میکوپلاسما و همچنین بدون اندامک‌هایی مانند میتوکندری می‌باشند. باکتری‌ها را به‌شکل‌های مختلف از جمله بر اساس نوع رنگ پذیری و شکل آنها طبقه بندی می‌کنند.
وجود باکتری‌ها در طبیعت بسیار اهمیت دارد. نوزاد انسان به هنگام عبور از کانال زایمان از طریق دهان باکتری‌ها را به صورت طبیعی دریافت می‌کند و نوازادانی که از طریق رستمیان (سزارین) متولد می‌شوند نیز از محیط اطراف ولی تا حدودی متفاوت باکتری‌ها را می‌گیرند. باکتری‌ها در دهان، دستگاه گوارش، دستگاه تناسلی و پوست مقیم دایمی هستند و نقش‌های مفید بسیاری در نگهداری سلامت بدن انسان بازی می‌کنند.
سیستم دفاعی بدن انسان با این باکتری‌ها تا حدودی دوستانه برخورد می‌کند و در شرایط طبیعی تلاش می‌کند که جمعیت آنها را متعادل نگه دارد. یک نوع هم زیستی مسالمت آمیز بین باکتری‌ها و انسان برقرار می‌باشد. ولی باید توجه داشت که اگر در سیستم دفاعی بدن مشکلی حاصل شود مانند سو تغذیه یا استفاده از داروهای خاص یا سوختگی و بیماری‌هایی همانند ایدز و برخی بد‌خیمی‌ها در این‌گونه وقت‌ها ممکن است که این باکتری‌ها مشکل ساز شوند.
باکتری‌ها می‌توانند هوازی مطلق، بی‌هوازی مطلق و یا بی‌هوازی اختیاری باشند به‌همین دلیل است که آنها می‌توانند در شرایط گوناگونی زندگی کنند. تاریخ پر از دوستی، همکاری و جنگ بین انسان و باکتری است. این دوستی و همکاری را در باکتری‌های فتوستز کننده، در تخمیر مواد و تولید ویتامین‌ها در روده بزرگ انسان در تثبیت نیتروژن هوا در خاک و هزاران هزار موارد دیگر میشود مشاهده نمود. از جمله مورد جالب خدمت باکتری‌ها کمک بسیار اساسی آنها در زیبا سازی انسان‌هاست. باکتری بی‌هوازی بسیار خطرناکی بنام کلستریدیم بوچولینم می‌تواند سمی تولید کند که یک میلی گرم از آن توانایی کشتن یک میلیون خوکچه هندی را دارد. ولی محلول رقیق شده همین سم، بوتاکس است که به انسانها زیبایی میبخشد. از نمونه‌های جنگ و جدال بین انسان و باکتری می‌توان به بیماری‌های ترسناکی مانند طاعون و وبا که این دو در گذشته‌ای نه‌چندان دور باعث مرگ هزاران انسان در جهان و در ایران شده‌اند، اشاره نمود. همچنین عوامل بیماری‌هایی مانند سل و جذام و دیفتری و کزار و البته بسیاری دیگر را نام برد که هنوز هم نام آنها برای انسان دلهره‌آور است. البته جنگ همچنان ادامه دارد و هیچیک از این دشمنان قدیمی توانایی حذف کامل آن دیگری را ندارد. برای مثال انسان آنتی‌بیوتیک‌ها را می‌سازد آنها نیز ضد آنرا درست می‌کنند و مقاوم می‌شوند.
باید خاطر نشان شود که در پیشگیری از بیماری‌های باکتریایی نیز واکسن‌ها نقش مهمی بازی می‌کنند.
انگل‌ها
از نظر ساختمان سلولی، انگل‌ها شبیه به سلول‌های گیاهان و جانوران از جمله انسانها هستند که همه آنها را یوکاریوت یعنی دارای هسته حقیقی می‌نامند. انگ‌ها موجوداتی هستند که برای ادامه زندگی به میزبان مناسب نیاز دارند. آنها از نظر فرگشت موجودات بسیار پیش رفته‌ای هستند و با اینکه برای زندگی به میزبان وابستگی کامل دارند ولی بندرت باعث مرگ میزبان می‌شوند. آنها با روش‌های گوناگون سیستم دفاعی بدن را فریب می‌دهند و آنرا گیج می‌کنند. به این دلیل است که درمان برخی بیماری‌های انگلی ساده نیست. اغلب آنها ناقل‌های گوناگون و چرخه زندگی پیچیده دارند و برای زندگی و تکثیر بشکل انگلی بسیار کارا هستند. درست همانند برخی آدمیان که بدون تلاش و فقط با تکیه بر امکانات دیگران و با روش‌های گوناگون پیچیده بهره کشی از دیگران را بخوبی می‌دانند. و از آنجایی‌که هیچ موجود زنده‌ای مایل نیست که به‌سادگی مورد بهره‌کشی قرار گیرد لذا انگل‌ها همیشه باید پیچیده عمل کنند تا بتوانند میزبان خود را مورد بهره کشی قرار دهند. انگل‌ها می‌توانند تک سلولی ویا پر سلولی باشند. از انگل‌های تک سلولی می‌توان از عامل بیماری‌هایی مانند مالاریا یا تب نوبه، بیماری خواب، سالک و کالاآزار، اسهال آمیبی و از انگل‌های پر سلولی عامل بیماری‌هایی همانند بیماری کرم کدو، فیل پایی، اسکاریس و کیست هیداتید نام برد. درمان بیماری‌های انگلی به‌ویژه بیماری‌های حاصل از انگل‌های تک سلولی سخت است. بهترین روش پیشگیری می‌باشد. ابوالعلاء شیرازی پزشک زمان عضدالدوله دیلمی از جمله اولین کسانی بود که متوجه اثر درمانی فلز ارسنیک در درمان بیماری مالاریا شد. بد نیست به این دو نکته هم اشاره شود که همه موجودات تک سلولی انگل و یا مضر نیستند. برای نمونه موجودات تک سلولی فروغ آمایی (فتوسنتز) کننده می‌باشند مانند جلبک‌ها و همچنین از نظر همه‌گیر‌شناسی مشاهده شده است که برخی بیماری‌های ویژه مانند ام اس در مناطقی از جهان که بیماری‌های انگلی به‌ویژه کرم‌ها شیوع بیشتری دارند، کمتر دیده میشود. گفته میشود که وجودعفونت‌ها از جمله انگل‌ها در دوران کودکی باعث آموزش خودی و غیر خودی در سیستم دفاعی بدن می‌شوند و بنابراین سیستم دفاع بدن یاد می‌گیرد که به بافت‌های خودی حمله نکند. باید خاطر نشان گردد که سیستم دفاعی بدن به‌سادگی توانایی از بین بردن انگل‌ها را ندارد و تهیه واکسن موثر نیز مشکل می‌باشد.
ادامه دارد…
سیستم دفاعی بدن و واکسن‌ها
بخش نخست: ویروس‌ها و پریون‌ها
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
علیرضا معین، دکتری مولکولار بیولوژی؛ دارای مدارک کارشناسی زیست جانوری، فوق لیسانس میکروب شناسی و ایمنی شناسی پزشکی و دارای مدرک دکتری در بیولوژی ملکولی از ایران و همچنین فوق دکتری بیولوژی ملکولی و سلولی از دانشگاه بریتیش کلمبیاست. علیرضا معین از سال ۲۰۰۴ در مراکز علمی تحقیقاتی دانشگاه بریتیش کلمبیا در دوره فوق دکتری و همچنین دستیار تحقیقاتی مشغول بوده که کماکان ادامه دارد. حاصل فعالیت‌های علمی او چاپ حدود ۱۰ مقاله علمی بین‌المللی و چندین مقاله به زبان فارسی می‌باشد.
معین از دوران کودکی به شعر و نویسندگی علاقه داشته و اوقات فراغت خود را با نوشتن و سرودن شعر سپری می‌کند.
