عزت نفس چیست؟ بخش دوم
ابعاد عزت‌نفس:
۱- عزت‌نفس خانوادگی:
رشد ابتدایی عزت‌نفس از زمان کودکی توسط والدین و اطرافیان شکل می‌گیرد، کودک در اوایل زندگی خود هیچ‌گونه نگرش و قضاوتی نسبت به خود نداشته و ندارد. کودک کم‌کم ویژگی‌ها و خصوصیات خود را می‌آموزد.” پسر یا دختر، سن و سال، بچه چندم خانواده، چه شکل ظاهری دارد و …”
ارزیابی و قضاوت ما به‌عنوان عضوی از خانواده که در اثر تعامل و ارتباط ما با سایر اعضای خانواده به وجود می‌آید را عزت‌نفس خانوادگی می‌گویند. برای مثال نوع رابطه فرد با اعضای خانواده و جایگاهی که این ارتباط، برای فرد در خانواده ایجاد می‌کند و اینکه تا چه اندازه توسط خانواده پذیرفته‌شده و مورد محبت و احترام قرارگرفته باشد در چگونگی نگرش فرد نسبت به خود و احساس تعلق و رضایتش نسبت به خانواده تأثیر دارد. برای مثال اگر اطرافیان کودک این نگرش را داشته باشند که پسر بودن خوب است او هم نسبت به جنسیت خود نگرش مثبت پیدا می‌کند. یا اینکه او زیباست، و در صورت وجود ناکامی او موفق است، کودک هم نگرش خوبی نسبت به خود پیدا می‌کند. والدین سخت‌گیر و انتقادی که دائم فرزند خود را به خاطر نرسیدن به معیارهای آن‌ها سرزنش می‌کنند، درواقع عزت‌نفس فرزند خود را سرکوب می‌کنند.
۲-عزت‌نفس تحصیلی:
ارزیابی ما از خود به‌عنوان یک دانش‌آموز یا دانشجو است. این ارزیابی و قضاوت به اهمیت ارزشمندی تحصیلی ما هم مربوط می‌گردد. به‌عنوان‌مثال رسیدن به استانداردهایی که توسط خانواده، دوستان یا معلم برای تحصیل تعیین شده، انگیزه ما دررسیدن به این اهداف، واکنش اطرافیان در مورد وضعیت تحصیلی ما، شکست‌ها و موفقیت‌های تحصیلی ما و… همه در احساس رضایت از تحصیل خود مؤثر بوده و به ایجاد قضاوت مثبت یا منفی درباره وضعیت تحصیلی خودمان کمک می‌کند.
۳- عزت‌نفس اجتماعی:
این عزت‌نفس به ارزیابی و قضاوت ما نسبت به روابط اجتماعی خودمان اطلاق می‌گردد. ما در جامعه نقش‌های متفاوتی داریم، به‌عنوان یک دوست، یک همکلاسی، هم‌اتاقی، همسر، همکار، کارمند و معلم و… . این حوزه عزت‌نفس، احساس ما را در مورد خودمان به‌عنوان یک دوست یا یک فرد صمیمی برای دیگران را نشان می‌دهد. آیا دیگران ما را دوست دارند؟ برای عقاید ما ارزش قائل هستند؟ آیا ما را در فعالیت‌های خود شرکت می‌دهند؟ آیا احساس ما از خود به‌عنوان یک دوست برای دیگران هم اهمیت دارد؟ آیا دیگران برای صحبت‌ها، افکار و کارهای ما ارزش قائل هستند؟ آیا ما از ارتباط با دوستان و همسالان خود خوشحال و راضی هستیم؟ و … . عزت‌نفس اجتماعی ما در اثر تعامل با محیط اجتماعی و دریافت احترام از جانب آن‌ها شکل می‌گیرد. فردی که نیازهای اجتماعی‌اش برآورده شود، احساس خوبی در این حیطه خواهد داشت.
۴- عزت‌نفس جسمانی:
عزت‌نفس بدنی به ارزیابی و قضاوت ما نسبت به توانایی‌ها و ویژگی‌های جسمی و وضع هوشی و ذهنی در کل احساس رضایت از جسم ما اطلاق می‌شود که از طریق فعالیت‌های بدنی و ذهنی در ما به وجود می‌آید. احساس پذیرش و رضایت فرد از بدن به عواملی از قبیل میزان سلامتی جسمانی و هوشی، بازخورد مثبت و پذیرش بی‌قیدوشرط فرد از سوی خانواده و سایر سیستم‌های حمایتی فرد و همچنین میزان سازگاری و انطباق‌پذیری فرد در صورت داشتن هرگونه محرومیت، بستگی دارد.
۵- عزت‌نفس کلی:
به ارزیابی و قضاوت ما نسبت به کلیهٔ ارزش‌های خود اطلاق می‌شود. در حقیقت این ارزشیابی و قضاوت بر اساس ارزشیابی ما از تمام حوزه‌ها و ابعاد خود (جسمانی، تحصیلی، خانوادگی، اجتماعی) است. فردی که دارای عزت‌نفس کلی است، از کلیه حوزه‌های اجتماعی، خانوادگی و تحصیلی خود را مطلوب و خوب می‌داند، در حقیقت عزت‌نفس کلی به سایر ابعاد عزت‌نفس نوعی وحدت و یکپارچگی می‌بخشد به‌طوری‌که فرد یک ارزیابی مثبت و خوب در مورد خود پیدا می‌کند. عزت‌نفس کلی در احساساتی نظیر فرد خوبی هستم و خود را دوست دارم منعکس می‌گردد.
