هدف: دمشق
ائتلاف غرب آماده جنگی دیگر می‌شود
شهرگان: به نظر می‌رسد پایان کار بشار اسد نزدیک باشد، آن هم در روزهای فتح و پیروزی و پس از «آزادسازی» دشوار و طاقت‌فرسای مناطق مختلفی که ماه‌ها تحت تسلط شورشیان بود. حالا سایه «دشمن» بر پایتخت سنگینی بیشتری می‌کند و هلهله شورشیان رفته‌رفته اوج می‌گیرد. اما ورق چگونه برگشت؟ جنگی که دیگر دچار روزمرگی شده بود، چگونه شکل عوض کرد تا یک طرف در موضع ضعف و طرف دیگر در موضع قدرت قرار گیرد؟
۲۱ اوت ۲۰۱۳، حومه دمشق
رویدادی که از آغاز جنگ داخلی سوریه همه نگران وقوع آن بودند، چهارشنبه گذشته رخ داد؛ در حومه دمشق، جایی که منطقه نفوذ شورشیان سوریه محسوب می‌شد، انفجار یک بمب شیمیایی صدها نفر و به روایتی تا ۱۳۰۰ نفر را به کام مرگ فرستاد. تصاویر منتشرشده از این واقعه اجساد کودکانی را نشان می‌داد که دچار خفگی شده بودند. روایت بازماندگان حادثه نیز، آنجا که از «مشکلات تنفسی و تار شدن بینایی» سخن می‌گفتند، اثبات می‌کرد مرحله دیگری در جنگ داخلی سوریه شروع شده و گروهی تمام «خطوط قرمز» را زیر پا نهاده است.
«خط قرمز»، اصطلاحی بود که باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا سال گذشته در رابطه با کاربرد سلاح شیمیایی در جنگ داخلی سوریه به‌کار برد و حاوی تهدیدی برای حکومت بشار اسد بود که شایعات زیادی درباره مالکیت آن بر یک «زرادخانه شیمیایی» شنیده می‌شد.
با این وجود حکومت سوریه همان زمان اعلام کرده بود که سلاح‌های شیمیایی‌اش تنها علیه «دشمن خارجی» به‌کار گرفته خواهد شد و نه عوامل داخلی، تا به‌این ترتیب مالکیت خود بر زرادخانه شیمیایی را تایید کرده باشد.
اما جنگ سوریه به سمتی پیش رفت که رفته‌رفته گروه یا گروه‌هایی شهامت استفاده از سلاح شیمیایی علیه دشمن خود را پیدا کنند. این گروه یا گروه‌ها می‌توانستند عوامل حکومت بشار اسد باشند یا از میان شورشیان. در حقیقت، ماه‌های گذشته چند باری شایعه استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه به گوش رسید از جمله در روستای «خان عسل»، حوالی حلب، که پرتاب یک موشک مشکوک به حمل مواد شیمیایی مرگ ۲۶ نفر را رقم زد.
اما در همه این موارد شک‌ها و تردیدهای بسیاری وجود داشت، به‌طوری که غرب جانب احتیاط را می‌گرفت و با کاربرد واژه «احتمال» درباره این حمله، از قطعیت بخشیدن به آن خودداری می‌کرد.
از سویی، برخی گزارش‌ها نیز حکایت از آن داشت که شورشیان در این حمله دست داشتند، چنان‌چه کارلا دل پونته، یکی از اعضای هیات تحقیق سازمان ملل متحد، اوایل ماه مه اعلام کرد که گروه همراهان او بر اساس «مستندات محکمی» که به دست آورده، به شورشیان «مشکوک» شده است و احتمال می‌دهد که مخالفین اسد از «گاز ضداعصاب سارین» استفاده کرده باشند.
با این حال تغییری در روند جنگ داخلی سوریه ایجاد نشد تا روز ۲۱ اوت، ۲۰۱۳.
انگشت اتهام به جانب اسد
بلافاصله پس از وقوع حادثه در حومه دشمق بود که شورشیان انگشت اتهام را به جانب بشار اسد و نیروهای حامی او گرفتند، اتهامی که حکومت سوریه با قدرت تمام انکار می‌کرد.
برخلاف دفعات قبل، این‌بار ظاهرا تردیدی در استفاده از سلاح شیمیایی در جنگ داخلی سوریه نبود به‌طوری که ایران، متحد اصلی حکومت اسد در منطقه نیز ماجرا را تایید کرد، اما مقامات ایران معتقدند در این رخداد دست شورشیان یا به قول آنها «تروریست‌ها» در کار است. از جمله محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، گفت، در شرایطی که بازرسان سازمان ملل متحد در سوریه به‌سرمی‌برند، منطقی نیست حکومت اسد دست به چنین مخاطره‌ای بزند و از سلاح شیمیایی استفاده کند.
اشاره آقای ظریف به بازرسانی است که پس از حمله مشکوک در روستان «خان عسل» به سوریه آمدند تا درباره احتمال استفاده از سلاح‌های شیمیایی تحقیق کنند. اما ابعاد حمله روز ۲۱ اوت آن‌قدر بزرگ بود که تمام یافته‌های پیشین این بازرسان را کم اهمیت جلوه دهد.
در حقیقت، ماموریت ویژه این بازرسان از این پس تحقیق درباره حمله شیمیایی به حومه دمشق شد، اما انگار نهادهای اطلاعاتی غرب زودتر از بازرسان بین‌المللی گزارش‌های خود درباره این حادثه را تکمیل کردند، به‌طوری که از همان آغاز، اسد متهم اصلی بود.
حتی به‌نظر می‌رسد باراک اوباما که در مصاحبه روز ۲۳ اوت با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان با تردید درباره «متهم اصلی» حادثه سخن می‌گفت و بر لزوم «گردآوری اطلاعات بیشتر» دراین‌باره تاکید می‌کرد، ظرف چند روز به یقین رسیده باشد، به‌طوری که جی کارنی، سخنگوی کاخ سفید روز سه‌شنبه، ۲۷ اوت اظهار داشت: «شواهدی برای اعتبار ادعای بشار اسد وجود ندارد… مخالفان توانایی‌های دولت آقای اسد را ندارند.»
آقای کارنی همچنین وعده داد که «این هفته مدارک غیرمحرمانه حمله شیمیایی سوریه منتشر خواهد شد».
بریتانیا نیز پیش از ایالات متحده رای خود را درباره حمله روز ۲۱ اوت صادر کرده بود که به ضرر نیروهای دولتی سوریه محسوب می‌شد. به‌ویژه «تعلل» دمشق در صدور مجوز تحقیق برای بازرسان بین‌المللی و حمله هوایی نیروهای ارتش سوریه به منطقه‌ای که هدف سلاح شیمیایی قرار گرفته بود، پشتوانه نظری محکم‌تری در اختیار مقامات بریتانیا می‌گذاشت، چنان‌چه ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه این کشور گفت: «اگر رژیم سوریه باور داشت که این حمله را گروه دیگری انجام داده، چندین روز پیش به بازرسان سازمان ملل اجازه بازدید می‌داد.»
آقای هیگ همچنین حمله هوایی ارتش سوریه به حومه دمشق را به تلاش برای «از بین بردن اسناد» حادثه شیمیایی توصیف کرد.
اما در نقطه مقابل، روسیه، دیگر قدرت جهانی که از حکومت سوریه حمایت می‌کند، موضعی مانند ایران اتخاذ کرد و انگشت اتهام را به جانب «تکفیری‌ها» و مخالفان اسد گرفت تا به این ترتیب جبهه‌بندی بین‌المللی در رابطه با تحولات سوریه حفظ شود؛ جبهه‌ای که یک طرف آن آمریکا و هم‌پیمانان غربی و شرقی آن همچون بریتانیا، فرانسه، ترکیه و عربستان سعودی قرار دارند و طرف دیگر روسیه، ایران و چین.
در تدارک جنگ
اکنون با گذشت هر روز از رویداد ۲۱ اوت، لحن غربی‌ها تندتر از پیش می‌شود. فرانسه در ابتدا اعلام کرده بود که «اگر ثابت شود، مسئول این حمله شیمیایی دولت سوریه است، آن وقت جامعه جهانی به زور متوسل خواهد شد».
اما کمتر از یک هفته بعد آن، فرانسوا اولاند، رئیس جمهوری فرانسه، با اطمینان از نقش نیروهای حامی بشار اسد در حمله شیمیایی سخن گفت و تاکید کرد همه چیز نشان از آن دارد که رژیم سوریه «این عمل ننگین» را مرتکب شده است.
آقای اولاند همچنین گفت، فرانسه «آماده مجازات» عاملان حمله شیمیایی است، همان‌ها که «بی‌گناهان را هدف قرار دادند».
بریتانیا حتی گامی فراتر از این رفت، چنان‌چه دیوید کامرون، نخست‌وزیر این کشور از پارلمان خواست که درباره اقدام نظامی احتمالی علیه سوریه تشکیل جلسه دهد.
در همین حین سخنگوی آقای کامرون نیز اعلام کرد که بریتانیا مشغول آماده‌سازی طرح‌های اضطراری برای این اقدام نظامی است.
رسانه‌ها همچنین از رایزنی‌های چندباره رهبران بریتانیا و ایالات متحده خبر داده‌اند. باراک اوباما در مصاحبه خود با سی‌ان‌ان از تردیدهایش درباره حمله نظامی به سوریه سخن گفته بود و این‌که چنین اقدامی بدون مجوز سازمان ملل متحد می‌تواند تبعاتی منفی داشته باشد.
از این سخنان برمی‌آید آقای اوباما پیش از آن که فرمان نبرد را صادر کند در جست‌وجوی اجماع بین‌المللی و یافتن متحدانی باشد که آن را در این مسیر همراهی کنند، چنان‌چه در جریان جنگ لیبی نیز این فرانسه بود که پرچمدار نهضت جهانی ضدقذافی شد و نقش رهبری نیروهای بین‌المللی را ایفا کرد.
آقای اوباما هچنین هشدار داده است، هر تصمیم اشتباهی از جانب ایالات متحده می‌تواند آمریکایی‌ها را در شرایطی بسیار دشوار و پرهزینه گرفتار کند و از این رو باید با احتیاط بیشتری با موضوع برخورد کرد.
با این حال چاک هیگل، وزیر دفاع ایالات متحده، از آمادگی ناوگان مستقر در دریای مدیترانه برای هدف قرار دادن دمشق خبر داده است؛ تنها کافی‌ست که اوباما فرمان حمله بدهد.
رسانه‌های جهانی نیز از حتمی بودن حمله نظامی به سوریه می‌گویند و تنها تردیدهایی که وجود دارد درباره زمان وقوع این حمله است، گو این‌که غرب به رهبری ایالات متحده و بریتانیا برای «مجازات» بشار اسد به اجماع رسیده است.
در این میان گستره حملات قریب‌الوقوع ائتلاف غرب به سوریه نیز محل گمانه‌زنی‌هایی شده است. آیا آمریکا و متحدان آن کار حکومت اسد را یکسره خواهند کرد؟
پاسخ سخنگوی کاخ سفید دراین‌باره منفی است. به گفته او، آمریکا قصد تغییر رژیم سوریه را ندارد که همین مسئله باعث شده تحلیل‌گران باور کنند حمله به سوریه در سطح محدودی انجام خواهد شد.
اما سابقه برخورد ایالات متحده با دیکتاتوری عراق، لیبی و جنگ آن در افغانستان خلاف این مسئله را می‌گوید، چنان‌چه طبقه حاکمان در این کشورها بر اثر مداخله نظامی آمریکا جای خود را به حاکمانی دیگر دادند. آیا سوریه مورد متفاوتی خواهد بود؟ باید صبر کرد و دید.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
In touch with the Iranian cultural diaspora.
Shahrgon is an online magazine for Canada’s Iranian cultural diaspora and Persian-speaking languages.
Shahrgon started working in Vancouver, Canada, in 1992 with the publication “Namai Iran” and then in the evolution of “Ayandeh” and “Shahrvand-E Vancouver,” it transformed into Shahrgon.
Shahrgon; The magazine of the Iranian cultural diaspora;
شهرگان مجله‌ی دیاسپورای ایران فرهنگی در ونکوور کانادا از سال ۱۹۹۲ با نشریه‌‌ی «نمای ایران» آغاز به‌کار کرده و سپس در فرگشتی از «آینده» و «شهروند ونکوور» به شهرگان فراروئید
