چند پرسش از تهیه‌کنندگان متن منشور ۹۱؛
رامین جهانبگلو، مهرداد لقمانی، مهرداد آرین نژاد، مهرداد حریری وعلی احساسی از تهیه‌کنندگان متن منشور ۹۱ به چند پرسش شهرگان پاسخ گفتند.
– لطفاً هدف منشور را توضیح دهید؟
دو بار انقلاب مردم کشورمان تا کنون به ایجاد و بقای حکومتهای مردم سالار و پاسخگو نینجامیده است، نگاهی به روند توسعه مردمسالاری در جوامع دارای حکومتهای پاسخگو نشان از پیشگام شدن اندیشمندان و نهادهای مدنی در توسعه فرهنگ گفتگو و رواداری به جای انحصار و خشونت دارد. پیش نیاز پا گرفتن و بقای مردمسالاری، ایجاد هنجارهای فرهنگی استوار بر ارزشهای انسان دوستانه است. ایجاد این هنجارهای فرهنگی جز با گسترش گفتگو میان لایه های مختلف جامعه، کنشگران سیاسی و فعالین اجتماعی میسر نمیشود. ما ایرانیان نیاز داریم تا اخلاق و ارزشهای انسانی را در حوزه سیاست تعریف و استوار سازیم، پیشبرد و نهادینه سازی مردمسالاری و چندگرایی در ایران بسته به بازتعریف کردن گفتمان سیاسی مان است. این منشور تلاشی است برای ایجاد سندی که بتواند مبنا و زمینه ساز گسترش اخلاق مدنی و ارزشهای انسان دوستانه جهانشمول در گستره سیاست کشورمان باشد.
– آیا منشور ادعای آغاز یا رهبری یک جنبش برای براندازی یا تغییر جمهوری اسلامی را دارد؟
همانگونه که در منشور ذکر شده منشور ۹۱ یک حزب سیاسی نیست و در پی ایجاد حکومت نمی‌باشد، هدف منشور ایجاد بستر اخلاق مدنی مناسب برای گسترش گفتگو و کنش سیاسی بر اساس ارزشهای انسان دوستانه است، دغدغه نخست ما ایجاد هنجارهای فرهنگی است که به استبداد مجال چیره شدن بر گستره عمومی را ندهد، زیرا با گسترش این ارزش‌هاست که قدرت به جامعه مدنی و مردم منتقل میشود. تغییر بایستی نخست از بطن جامعه برآید.
– جای عدالت اجتماعی در منشور ۹۱ کجاست؟ و چقدر گردانندگان منشور به این جنبه باور دارند؟
عدالت از چندین دیدگاه مورد توجه قرار گفته، نخست از دید حقوق فردی و این که رابطه فرد و قراردادهای اجتماعی متضمن حقوق او در عرصه اجتماع باشد، سپس به حقوق گروهی پرداخته شده است، حق اعتصاب، تشکیل اتحادیه، سندیکا و شوراهای کارگری و حق برخورداری از بیمه بیکاری، خدمات اجتماعی و زندگی شرافتمندانه. تبعیض به عنوان بزرگترین مانع عدالت اجتماعی به تفصیل مورد توجه واقع شده است. بخش عدالت نیز به جنبه های حقوقی عدالت پرداخته است.
– مخاطبان این منشور چه کسانی هستند؟
تک تک شهروندان ایران، دستیابی به آینده بهتر برای کشورمان نیاز به ایجاد هنجارهای فرهنگی دارد که بر اساس ارزشهای انسان دوستانه جهانشمول باشد، ایجاد این هنجارها بدون شرکت فعال مردم ایران میسر نمیشود.
– برای همگانی کردن مفاد این منشور با همیاری و شرکت فعال مردم ایران چه راهکارهایی در نظر گرفته شده‌است؟
ما هم اکنون یک کمپین اجتماعی را به صورت محدود در سطح شبکه های اجتماعی در دست اجرا داریم، گسترش این شبکه نیاز به مشارکت همه شهروندان و به خصوص هنرمندان و اندیشمندان کشورمان دارد، از آنجا که هنرمندان و نویسندگان زبان جامعه خویش هستند موثرترین راه ایجاد و تسری گفتگو به لایه‌های مختلف اجتماع از طریق آنان است. به همین منظور ما از همین جا اعلام میکنیم که منشور ۹۱ نیاز به همکاری فعال بدنه هنرمند، نویسنده و فعالین اجتماعی و سیاسی کشورمان دارد.
– آیا تاریخ مدونی از سیر تاریخی مبارزات بی خشونت در ایران وجود دارد و اساساً در غیاب حاکمیتی با ساختار دموکراتیک، و نیز عدم استقلال دستگاه قضایی و مطبوعات آزاد، مبارزات بدون خشونت چقدر شانس موفقیت دارد؟
انقلاب سال ۵۷ تا زمانی که بختیار به قدرت رسید عمدتا انقلابی بدون خشونت بود، در واقع خشونت گرایی روزهای آخر بود که زمینه سازسقوط دولت بختیار و چیره شدن انحصار طلبی و استبداد شد، میتوان گفت که انقلاب ۵۷ در روز سر کار آمدن دولت بختیار پیروز شد و در ۲۲ بهمن شکست خورد. مهمترین مشکل جامعه ما از میان بردن زمینه خشونت و انحصار طلبی است، نیم نگاهی به کنش گروه های اپوزیسیون چه داخل و چه خارج از کشور نشان از عدم گسترش فرهنگ رواداری، اخلاق مدنی، تحمل مخالف و چندگرایی دارد، بدون ایجاد و گسترش فرهنگ مدنی مبتنی بر این ارزشها نمیتوان انتظار ایجاد ساختاری پاسخگو و مردمسالار را داشت. از همین روست که کانون توجه منشور ۹۱ بر روی همین ارزشها و راههای گسترش آن در اجتماع است، با همگانی کردن این ارزشها است که جامعه مدنی در برابر استبداد واکسینه شده و ادامه حکومت مستبدانه برای خودکامگان ناممکن میشود، جامعه مدنی ایران هنوز از تمامی ظرفیت مبارزه بدون خشونت خویش استفاده نکرده است، حکومت برای تداوم اقتدار خود نیاز به همکاری جامعه دارد، نافرمانی مدنی این معادله را به سود جامعه تغییر میدهد. میتوان گفت که مبارزه خشونت پرهیز تنها راه ما برای دستیابی به جامعه و حکومتی روادار، پاسخگو و مسئول است.
– منشور ۹۱ هر چند با استقبال عده زیادی از نخبه‌گان سیاسی و فعالان اجتماعی و فرهنگی قرار گرفته اما منتقدانی نیز دارد. از جمله یکی از انتقادها؛بسته بودن متن منشور است. هرچند در پایان منشور ۹۱ آورده شده که بر ما امضا کنندگان این منشور است تا در یک روند باز و شفاف، با شرکت مردم و فعالین مدنی، مفاهیم مطرح شده در آن را به پیش برده و آن را به روز نگهداریم.
جا دارد این نکته را یاد آوری کرد که روند تعریف، بازبینی و گردهم آوردن ارزشهای بستری با روند کنش سیاسی و ایجاد هنجارهای فرهنگی تفاوت دارد، در مورد اول نیاز به کار گروهی منسجم است، نمونه آن منشور آزادی افریقای جنوبی و یا منشور ۷۷ چکسلواکی و یا دیگر منشورهای مشابه است، در مورد دوم نیاز به همکاری تمامی فعالین اجتماعی و سیاسی و تک تک شهروندان است، این منشور یک سند پایان یافته نیست بلکه نشانی است در زمین برای راهی که باید آغاز کنیم، این منشور اعلام آغاز حرکت ما در راه گسترش گفتگوی مدنی و ارزشهای انسانی جهانشمول در جامعه مان است.
– یکی دیگر از انتقادات به این متن، آزادی مالکیت خصوصی، عدم مسئولیت دولت بر تأمین آموزش عالی و به دام افتادن منشور به انحصارگرایی است که جامعه‌ی آرمانی آن را یک جامعه‌ی مبتنی بر سرمایه‌داری لیبرال تفسیر میکند. نظرتان چیست؟
آزادی مالکیت خصوصی یکی از حقوق بنیادین انسان است، نگاهی به تجربه بشری به سادگی امکان مقایسه میان جوامعی که این حق انسانی را محترم شمرده‌اند و میان آنانکه مالکیت خصوصی را منع کرده‌اند فراهم میکند. باور ما بر این است که راه بهروزی جامعه از توانمندی و رعایت حقوق تک تک شهروندان می گذرد. نگاه ما دیدگاه سیاسی نبوده و صرفا جنبه انسانی دارد، بسیار بدیهی است که احزاب سیاسی کشورهای آزاد نیز بر پایه چنین ارزشهایی بنا شده باشند. باید توجه کرد که قصد این منشور تعریف ساختار سیاسی آینده کشور نیست، بلکه تعریف و تبیین ارزشهایی است که در صورت همگانی شدن میتواند به ایجاد ساختاری پاسخگو و مردم سالار بینجامد، آنچه این منشور به آن اذعان دارد، لزوم به کار بردن خرد جمعی و تلاش تک تک شهروندان برای به روز آوری ارزشها و هنجارهای اجتماعی است، با نقد و گفتگو است که سرمایه اخلاقی جامعه ما افزون میشود، این منشور به هیچ عنوان ادعای تکمیل بودن و عدم نقصان را ندارد، همانگونه که ذکر شد این منشور به منزله اعلام آغاز حرکت ما راه گسترش گفتگوی مدنی و ارزشهای انسانی جهانشمول در جامعه مان است.
– یکی از منتقدان منشور ۹۱ اگرچه خود راهکاری نشان نمی‌دهد اما مطرح میکند که گروهی فرهیخته زیر عنوان ارزشهای جهانشمول و انساندوستانه، ایدئولوژی سیاسی خاص خود را ارائه میکنند و نماینده‌ی دیدگاههای همگان نیستند. پاسخ شما به این انتقاد چیست؟
تلاش ما ایجاد زمینه برای گفتگوی مدنی و کنش سیاسی بر مبنای ارزشهای انسانی جهانشمول است، در آن هنگام است که بر مبنای این بستر روادار و چندگرا، دیدگاههای مختلف مجال بروز و رقابت برای کسب پایگاه اجتماعی را کسب میکنند، در واقع با وجود اختلاف در دیدگاه و منش سیاسی کماکان میتوان وارد کنش سیاسی بر مبنای اخلاق مدنی شد. نگاه این منشور از دیدگاه مهندسی اجتماعی نیست، جامعه را نمیتوان از بالا به پایین ساخت ، جامعه پویایی و شکل خود را از تعامل و کنش تک تک شهروندان خود می گیرد.
– یکی از صاحب نظران مسائل سیاسی عنوان میکند که مطرح کردن نقش و جایگاه اسلام و مذهب شیعه در ایران در منشور ۹۱ میتواند آن را عمیق تر و گسترده‌تر کند و همچنین جایگزین کردن اصل “تمامیت ارضی ایران” به جای عنوان کردن مبهم‌انگیز “تمامیت ایران” بهتر است. در این باره چه فکر می‌کنید؟
در منشور ۹۱ تمامی ادیان احترامی برابر دارند، تبعیض منشا بسیاری از فسادها و زمینه ساز انحصار و استبداد است، تبعیض دینی بیش از همه به خود دین آسیب وارد میکند (نمونه بارز آن رژیم فعلی است). به باور ما آنچه تا کنون ایران عزیز ما را در عین تکثر یکپارچه نگاه داشته فرهنگ پر بار و باورهای مشترک تمامی اقوام آن بوده است، پایداری کشور ما در طول تاریخ پر فراز و نشیب اش و با وجود سلطه حکومتهای مستبد ناشی از استمرار رواداری، چندگرایی و دوری جستن از خشونت فرقه ای و قومی در بطن جامعه بوده است، از همین روست که تاکید بر این ارزشهای مشترک و پیراستن آنهاست که میتواند برابری تمامی شهروندان و یکپارچگی و تمامیت ارضی کشور ما را تضمین کند.
با احترام
رامین جهانبگلو، مهرداد لقمانی، مهرداد آرین نژاد، مهرداد حریری، علی احساسی
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
هادی ابراهیمی رودبارکی متولد ۱۳۳۳- رشت؛ شاعر، نویسنده و سردبیر سایت شهرگان آنلاین؛ مجله‌ی دیاسپورای ایران فرهنگی در ونکوور کاناداست.
فعالیت ادبی و هنری ابراهیمی با انتشار گاهنامه فروغ در لاهیجان در سال ۱۳۵۰ شروع شد و شعرهای او به تناوب در نشریات نگین، فردوسی، گیله‌مرد، گردون، تجربه، شهروند کانادا و مجله شهرگان آنلاین چاپ و منتشر شدند.
او فعالیت فرهنگی خود را در دیاسپورای ایران فرهنگی – کانادا از سال ۱۹۹۲ با نشریه‌‌ی «نمای ایران» آغاز کرده و سپس در فرگشتی «آینده» و «شهروند ونکوور» را منتشر کرد و از سال ۲۰۰۵ تاکنون نیز سایت شهرگان را مدیریت میکند.
ابراهیمی همراه با تاسیس کتابفروشی هدایت در سال ۲۰۰۳ در نورت ونکوور، به نشر کتاب‌های شاعران و نویسندگان دیاسپورای ایران فرهنگی پرداخت و بیش از ۱۰ کتاب را توسط نشر آینده و نشر شهرگان روانه بازار کتاب کرد. اولین انجمن فرهنگی-ادبی را با نام پاتوق فرهنگی هدایت در سال ۲۰۰۳ به‌همراه تعدادی از شاعران و نویسندگان ایرانی ساکن ونکوور راه‌اندازی کرد که پس از تعطیلی کتابفروشی هدایت در سال ۲۰۰۷ این انجمن با تغییر نام «آدینه شب» برای سال‌ها فعالیت خود را بطور ناپیوسته ادامه داد.
هادی ابراهیمی رودبارکی در سال ۲۰۱۰ رادیو خبری-فرهنگی شهرگان را تاسیس و تا سال ۲۰۱۵ فعالیت خود را در این رادیو ادامه داد.
آثار منتشر شده و در دست انتشار او عبارت‌اند از:
۱- «یک پنجره نسیم» – ۱۹۹۷ – نشر آینده – ونکوور، کانادا
۲- «همصدایی با دوئت شبانصبحگاهی» ۲۰۱۴ – نشر بوتیمار – ایران
۳- «با سایه‌هایم مرا آفریده‌ام» گزینه یک دهه شعر – ۲۰۲۴ – نشر آسمانا – تورنتو، کانادا
۴- «گیسْ‌برگ درختان پائیزی» مجموعه شعرهای کوتاه و چند هایکوواره – در دست تهیه
۵- «ثریا و یک پیمانه شرابِ قرمز» گردآورد داستان‌های کوتاه – در دست تهیه
