هشت مهارت مقابله‌ای- بخش دوم
بخش دوم
در شماره پیش، به لزوم بکارگیری مهارتهای مقابله‌ای و انواع آن، جهت رویارویی با مسائل زندگی پرداختیم. همچنین اهمیت سیستم‌های حمایتی به‌عنوان یکی از هشت مهارت مقابله‌ای را شرح دادیم. در این قسمت به چگونگی ایجاد سیستم‌های حمایتی و نحوه استفاده از آن خواهیم پرداخت.
آزاده رضازاده
ایجاد یک سیستم حمایتی
یک سیستم حمایتی قوی به‌تعداد افرادی که شما می‌شناسید خیلی ارتباط ندارد، بلکه بیشتر به‌ایجاد روابط عاطفی صمیمیانه وعمیق که احساس درک‌شدن و حمایت‌شدن را در شما ایجاد می‌کند، بستگی دارد. همچنین ایجاد یک سیستم حمایتی خوب با اجتماعی بودن و داشتن دوستان و آشناهای زیاد هم ارتباط ندارد. حتی افرادی که تنهایی را دوست دارند می‌توانند از یک سیستم حمایتی موثر برخوردار باشند تا در موقع لزوم از آن استفاده کنند.
یک سیستم حمایتی خوب، خود نوعی مهارت مقابله‌ای‌ست، زیرا نیاز به تلاش شخصی دارد. منتظرماندن به امید اینکه دیگران متوجه شوند که شما به حمایت آنها نیاز دارید، زیاد مفید نیست.
مزایایی که از دیگران دریافت می‌کنیم بیشتر به انتظارات و نگرش‌های ما بستگی دارد. ارزش یک سیستم حمایت اجتماعی بستگی به‌این دارد که تا چه حد خود را در اختیار آن می‌گذارید و از آنچه عرضه می‌کند تا چه حد بهره می‌برید.
سعی کنید سیستم حمایتی خود را با نیاز‌های فردی خویش متناسب سازید. برخی افراد ترجیح می‌دهند یک یا دو نفر را به‌عنوان سیستم حمایتی خود داشته باشند. عده‌ای دیگر از سیستم حمایتی گروهی بیشتر سود می‌برند، برخی افراد با یک سیستم حمایتی عاطفی که همدلی و صمیمیت فراهم می‌سازد راحت‌ترهستند و برخی نیز سیستم حمایتی که آنها را به مبارزه بطلبد ترجیح می‌دهند. شما می‌توانید با شناخت خودتان از طریق افزایش خود آگاهی و همینطور تقویت مهارتهای ارتباطی یک سیستم حمایت اجتماعی را که با موقعیت شما در طول زندگی‌تان سازگارتر است، برای خودتان حفظ کنید. در شماره‌های آتی به فراگیری تکنیک افزایش خود‌آگاهی و مهارتهای ارتباطی خواهیم پرداخت.
استفاده از کمک متخصصان بهداشت روان
همه ما دوست داریم افرادی که از ما حمایت می‌کنند با فراهم آوردن حمایت، ارائه الگوی خوب، حفظ آرامش و خونسردی، ایجاد اعتماد و نداشتن خواسته‌های نامعقول اثر سازنده و مثبتی بر زندگی ما بگذارند. اگر مشخص شود که دوستان و اعضای خانواده نمی‌توانند به شما کمک کنند (به دلیل سوءگیری و مسائل هیجانی که راه را برمشورت مبتنی بر بی‌طرفی و عدم قضاوت می بندد)، کار عاقلانه این است که از متخصصان حرفه‌ای کمک بگیرید. خوبی متخصصان حرفه‌ای در این است که آنها علاوه بر داشتن دانش علمی و‌عملی در کمک به مشکلات فردی و گروهی، می‌توانند بدون اینکه خودشان از لحاظ عاطفی/هیجانی تحلیل روند، به دیگران کمک کنند. متاسفانه برخی از افراد این حقیقت را درک نمی‌کنند که کمک‌گرفتن از متخصصین بهداشت روان نوعی مهارت مقابله‌ای است نه نشانه ضعف و ناتوانی. متخصصان بهداشت روان (مشاوران و روانشناسان بالینی و علوم تربیتی) می‌توانند حمایت‌های زیر را فراهم سازند:
۱- کمک به تفکر منطقی: آموزش و تمرین مهارتهای خود‌آگاهی و مقابله با افکار غیر‌معقول به شما کمک می‌کند تا احساسات و هیجانات، ادراکات و انتظارات، نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنید و به شیوه واقع‌بینانه تجزیه و تحلیل کنید. شناخت تمامی ابعاد خود به درک چیستی و چرایی رفتار ما در موقعیت‌های متعدد کمک می‌کند در نتیجه با این بینش رفتار قابل پیشبینی و در نتیجه موقعیت‌های محیطی قابل کنترل‌تر خواهند بود. همچنین آگاهی از تمامی جنبه‌های خود به شناخت در مورد ویژگی‌های دیگران کمک خواهد کرد در نتیجه ارتباطاتی مطلوب‌تر و معقول‌تر با انسان‌های اطرافمان خواهیم داشت. مهارتهای آگاهی و ارتباطی هم به‌صورت فردی در صورت مشاوره فردی و هم گروهی در قالب کارگاه‌های آموزشی قابل فراگیریست.
۲- همدلی و ایجاد اعتماد به نفس و انگیزش: متخصصین حوزه سلامت روان به برقراری رابطه انسانی با توجه به اصل رازداری، همدلی و عدم قضاوت معتقد می‌باشند. زمانی که شما احساس درماندگی و نا امیدی می‌کنید، به کمک یک درمانگر سلامت روان می‌توانید اعتماد به نفس مقابله با مشکلات را بیابید و بهترین راه‌حل‌ها را برای رویارویی با موقعیت‌های مشکل‌زا بیافرینید.
۳- افزایش عزت نفس: گرمی، ارتباط خوب و تشریک مساعی که در موقع کار کردن با یک متخصص آموزش دیده ایجاد می‌شود، موجب تقویت روحیه افراد می‌شود. دیدگاه ارزشمند بودن هر انسان و اینکه هر فردی دارای توانایی‌های بالقوه برای رشد و شکوفایی است به افزایش خود‌ارزشی و خود‌کارآمدی کمک خواهد کرد.
چگونگی استفاده از سیستم‌های حمایتی
هنگامی که با مشکلی مواجه می‌شوید تکیه بر سیستم‌های حمایتی خود بسیار مفید است. با این حال این امر هزینه‌هایی هم دارد. یکی از این هزینه‌ها این است که شما باید حاضر باشید در مقابل کمکی که دریافت می کنید، متقابلا کمک هم بکنید. اگر افراد حمایت‌کننده خود را به دقت انتخاب کنید، این کار چندان هم مشکل نخواهد بود.
هزینه دیگر این است که گاهی اوقات درخواست کمک از دیگران باعث می‌شود تا احساس وابستگی کنیم. جهت جلوگیری از این‌مسئله بکارگیری سایر مهارتهای مقابله‌ای است، تا در شرایط مختلف بتوانیم از آنها استفاده کنیم. در به‌کار‌گیری از سیستم‌های حمایتی همواره نکات زیر را مد‌نظر داشته‌باشید:
۱- انتخاب فرد یا افراد جهت حمایت باید متناسب با نوع مسئله باشد. سیستم حمایتی مورد استفاده باید تجربه و مهارت کمک در آن حوزه را داشته باشد. و شخص یا اشخاصی باشند که مشکل پدید آمده باعث درگیری عاطفی آنها نشود. برای مثال برای حل اختلافات زناشویی از پدر و مادر طرفین نمی‌توان کمک گرفت چون مشاوره دادن آنها همراه با سوءگیری خواهد بود. یا برای انتخاب رشته تحصیلی یا برنامه‌ریزی آن از فردی که هیچ‌گونه تجربه‌ای در آن حوزه ندارد، نمی‌توان کمک جست.
۲- زمانی که کمک دیگران، موجب از دست‌دادن کنترل شما بر زندگی‌تان نشود.
۳- زمانی که کنترل دیگران، موجب رشد مهارتهای حل مسئله در شما شود، نه اینکه نقشی منفعلانه در آن داشته باشید.
۴- زمانی که شخص کمک‌گیرنده نسبت به مدت و نوع کمک عرضه‌شده کنترل داشته باشد.
۵- زمانی که فرد حمایت کننده مورد اعتماد و احترام است و می‌تواند این کمک را در کمال آرامش، بدون مزاحمت و به‌شیوه اطمینان‌بخش ارایه دهد.
