هزینه‌های سنگین ترور سفیر روسیه برای حامیان تروریسم
ترکیه در طی سال های اخیر دستخوش تحولاتی در ساختار سیاسی و اجتماعی خود بوده است که بسیار فراتر از نظم مالوف و نرم معمول سیستم حاکم بوده است و همین تغییرات که به خصوص بعد از بحران سوریه و کودتای شکست خورده ۱۵ ژوئیه سرعت بیشتری به خود گرفت هم اکنون این کشور را در موقعیت یک “آنارشی” قرار داده است. این آنارشی و هرج و مرج در ساخت سیاسی – اجتماعی ترکیه با توجه به اهداف حزب حاکم “عدالت و توسعه” برای تجدیدنظر در موقعیت سکولار نظام سیاسی و دکترین سیاست خارجی ماجراجویانه آن که دخالت تخریبی را در وقایع و بحران های بعد از خیزش های عربی در تونس، مصر، لیبی، عراق و سوریه موجب شد، هم اینک منجر به یک وضعیت پارادوکسیکال شده است. نتیجه این سیاست تا حدودی موجب فروپاشی اجتماعی، سقوط رشد اقتصادی، دوقطبی شدن جامعه، سیاست مداخله جویانه در کشورهای همسایه و مهم تر از همه همدستی برنامه ریزی شده با گروهبندی های تروریستی جهانی و محلی بوده است. به موازات این سیاست در طول یک سال گذشته دولت آنکارا با نقض توافق صلح با “عبدالله اوجالان” رهبر در بند کردهای این کشور هم چنین یک جنگ داخلی را نیز در مناطق کردنشین جنوب و شرق کشور به راه انداخته است که وضعیت را بیش از پیش خاکستری کرده است. تاثیرات متقابل این اجزای در هم تنیده هر چند که از بسیاری جهات با هدایت نظام حاکم انجام گرفته است ولی با توجه به تحولات جدیدی که بعد از کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه اتفاق افتاد، هم اکنون کنترل اوضاع را از دست دولت حاکم خارج کرده است.
ترور سفیر روسیه “اندره کارلوف” در روز دوشنبه ۱۹ دسامبر در آنکارای ترکیه یک اقدام تروریستی بود که به دلیل نقش ضارب “مولود مرت آلتین تاش” به عنوان یک نیروی پلیس نیروهای ویژه ترکیه از اهمیتی فراتر از یک ترور معمولی برخوردار است. عامل حمله در زمان ترور سفیر با فریاد الله اکبر و نام بردن انتقام حلب به صراحت این شعار تروریست های بنیادگرای اسلامی “ما آنانیم که برای جهاد با حضرت محمد بیعت کردیم و بر آن تا ابد زنده ایم” را فریاد زد که نشان می دهد وی تابع یک احساس و جنون آنی دست به این اقدام نزده است. بدون شک هم اکنون مشخص می شود که سال ها همدستی و مشارکت دولت “رجب طیب اردوغان” و نیروهای امنیتی ترکیه با گروه های تروریستی حاضر در بحران سوریه و تمایلات اسلامگرایانه دولت حاکم تاثیر ویرانگری بر جامعه ترکیه گذاشته که این حادثه محصول آن یا یک تحریک خارجی مخالف نزدیکی روابط دو کشور است. این زنگ خطر وجود ریشه های تروریسم در ساختار امنیتی ترکیه، در هفته اخیر با تجمعاتی که در حمایت از مخالفان سوری علیه سفارتخانه روسیه و ایران انجام شد به صدا در آمده بود ولی متاسفانه از طرف دولت آنکارا خیلی جدی گرفته نشد و طبق گزارشات معتبر از حمایت حزب عدالت و توسعه هم برخوردار بوده است. این تحرکات ضدروسی و ضدایرانی در ترکیه و عدم برخورد دولت ترکیه با آن که امروز منتج به ترور بالاترین مقام دیپلماتیک روسیه در این کشور شده است هزینه های سنگینی بر آنکارا تحمیل می کند که می بایست برای جبران آن دست به یک بازنگری در روابط خود با گروه های تروریستی حاضر در سوریه و منطقه زده و به اجبار تمرکز خود را بر پاکسازی در نهادهای اطلاعاتی و امنیتی بگذارد. به همین دلیل دولت آنکارا این بار به راحتی نمی تواند انگشت اتهام را به طرف دشمنان داخلی خود از جمله “فتح الله گولن” بگیرد چرا که وی بلافاصله به صرات ضمن محکوم کردن این ترور به عنوان “یک جنایت شنیع” مسئولیت آن را رد کرده است. همانگونه که رهبران هر دو کشور روسیه و ترکیه تاکید کرده اند که این ترور خللی در روابط رو به رشد دو کشور وارد نمی کند اما بدون تردید فشار بر آنکارا برای بازنگری در سیاست های اخلالگرایانه آنکارا در حوزه های نفوذ روسیه افرایش خواهد یافت. چنانچه ولادیمیر پوتین بلافاصله در واکنش به این اقدام تروریستی گفته است “بدون شک این جنایت صورت گرفته بمنظور تحریک دو کشور و هدف قرار دادن روابط میان روسیه و آنکارا و همچنین تخریب روند صلح در سوریه با همکاری فعال میان روسیه، ترکیه، ایران و دیگر کشورهای علاقمند به حل بحران در این کشور صورت گرفته است و جنگ علیه تروریسم و این گروههای راهزن تنها پاسخ به اینگونه اقدامات است”. طیب اردوغان نیز تاکید داشته است “پس از این حادثه و در جریان صحبتم با آقای پوتین، هر دوی ما بر این موضوع که این اقدام یک تحریک است، موافق بودیم. مقامات روسیه می گویند دقیق تر خواهد بود اگر آنها به تحقیقات در این زمینه ملحق بشوند و ما نیز اعلام کرده ایم که هیچ مشکلی از طرف دولت ترکیه برای همکاری در این تحقیقات وجود ندارد”.
از طرف دیگر با توجه به شناختی که از روحیه پوتین وجود دارد و قبلا در حوادث گرجستان و سرنگونی سوخو۲۴ این کشور توسط ارتش ترکیه نشان داده شده است، دولت مسکو انتقام این ترور را به سختی از گروهبندی های تروریستی در سوریه خواهد گرفت. در اظهارنظرهایی که در بین رهبران مسکو انجام می گیرد پوتین در یک تهدید آشکار نسبت به گروه های تروریست هشدار می دهد “پاسخ این اقدام، تقویت مبارزه علیه تروریسم است و آدم کشان شرور این را با پوست و جان خود حس خواهند کرد”. از طرف دیگر “دیمیتری مدودف” نخست وزیر روسیه نیز می گوید “روسیه قتل سفیر کشورش در آنکارا را بی پاسخ و بدون مجازات باقی نخواهد گذاشت. تمام کسانی که در سازماندهی این موضوع نقش داشته اند، باید پاسخگو باشند”. تجربه نشان داده است که دولت مسکو در مقابل تهدیدات و اقدامات علیه خود در حوزه پراگماتیسم سیاسی و استفاده قهری از زور علیه دشمنان خویش خیلی خویشتندار نخواهند بود و معمولا واکنش آنان سخت خواهد بود. این مشت آهنین هر چند که امروز به دلیل نزدیکی در روابط مسکو – آنکارا متوجه دولت اردوغان نمی شود ولی محافل تروریستی در سوریه را هدف قرار خواهد داد و فشار بر رهبران آنکارا جهت تغییر در مواضع الاکلنگی خود در برخورد با این محافل را نیز افزایش می دهد.هم چنین این ترور بر اقتصاد و صنعت توریسم ترکیه هم تاثیر بسیار ویرانگری خواهد گذاشت و حداقل در کوتاه مدت توریست های روسی و ایرانی به خاطر تهدیدات آشکاری که در ترکیه متوجه آنان است بار دیگر از خیر لذت سفر به آنتالیا و استانبول برای مدتی خواهند گذشت و امنیت را بر تفریح ترجیح خواهند داد. از طرف دیگر این ترور نشان می دهد که آزادسازی شرق حلب سوریه از لوث وجود تروریست ها و شورشیان مسلح به اندازه یی مهم بوده است که تاثیر روانی آن حتی حامیان خارجی آنان را هم سخت برآشفته و خشمگین کرده است. بدون تردید این ترور تاثیر زیادی در تحولات آینده منطقه گذاشته، سطوح امتیازدهی آنکارا را تسهیل کرده، محافل مخل گسترش روابط با مسکو در ساختار حاکم و حامیان خارجی آنان را محدود، به عقب نشینی ترکیه در سیاست نزدیکی به محافل ضدروسی سرعت بخشیده و حمایت از مخالفان سوریه را به میزان زیادی کاهش خواهد داد.
۳۰/۹/۹۵
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
