آنتروپی ذهن
اکنون از وقتی که مفهوم آنتروپی را وارد علوم انسانی کردم تقریبا یک سال می‌گذرد (در پیش نیاز مطالعه این مطلب رجوع شود به: عصایی برای شعر امروز، “بررسی آنتروپی در شعر ایران”، شهرگان ۹ ژانویه, ۲۰۱۸) و در این مدت با ادامه تحقیقات خود در این زمینه که آیا آنتروپی ذهن انسان به‌عنوان بخشی از طبیعت در حال افزایش است یا خیر؟ دریافتم که ذهن خلاق فیلسوفان، اندیشمندان، هنرمندان و شاعران هنگامی که چیزی را خلق می کنند انگار بدنبال ماهیت آن نیستند، بلکه آنها با چشم و لنز دوربین خود در حال بازنمایی شناخت های خود هستند، بدون آنکه پرده های شفاف جلوی چشم و شیشه‌های نامرئی لنز دوربین‌شان را دیده باشند. در این فرایند آنها بوسیله یک سری از توانایی‌ها و استعدادهایشان برای دلالت بر علم حضوری، علم حصولی و پارادایم‌های ذهن خود به‌وسیله زبان گفتاری یا هنری و شعری، ساختار‌هایی نو و تازه‌ای در خارج از ذهن خلق می کنند، که این فرایندهای انسانی (شعر، هنر و اندیشه) قائم بر ذات خلاقانه ذهن انسان خلاق است. اما در این میان دیری نمی گذرد که دال های تهی و برچسب های امروزی بودن، نو بودن و جدید بودن، از قواعد دوگانگی خوب یا بد، درست یا غلط، دروغ یا حقیقت، پیشی گرفته و ابهامات خلاقیت ذهن خلاق به نیازی برای دیگر افراد جامعه تبدیل می‌شود و به اجتماع سرایت می کند.
شاید این اتفاقی باشد که تمام دوران‌های تاریخی فلسفی، علمی ، هنری و… را در برگرفته است اما این اتفاق با وضعیت پست مدرن شتابی بسیار شتابنده تر بخود گرفته است که محصول تفکرات اندیشمندان و فیلسوفان غربی می باشد. از آنجایی که این تفکرات، امروز بر هنر، ادبیات، و کل جامعه ما تاثیر خواهند گذاشت (که هیچ کس نمیتواند منکر آن شود) و از آنجایی که احساس میکنم این تفکرات فردیت مرا نیز ، جدای از دیگر اعضای جامعه ام درگیر خود کرده است وظیفه انسانی و اجتماعی خود می دانم آنها را بررسی کنم.
در ادامه این بررسی‌ها نشان خواهم داد که فاعل شناسا و خرد ایرانی چگونه بر اثر تاثیر تفکرات پساساختارگرایی و پست مدرن غربی در حال فروپاشی است؛ البته این امر فقط مختص ما ایرانی‌ها نیست بلکه با وجود تکنولوژی و دنیای مجازی که به مدد آن مرزهای جغرافیایی برداشته شده و مفهوم سنتی خود را از دست داده‌اند، امری فرا‌مرزی و جهانی است.
پست مدرن ماشین عظیم خرد‌کننده‌ای است که تمام ساختار ها و ارزشهای انسانی را به نرمی خرد می کند و از حاصل آن ساختارهای دیگری با برچسب نو و جدید می سازد، و باز می‌شکند و باز نمی‌ایستاد. چند معنایی و چند ساختاری شدن یک امر ذهنی باعث سردرگمی سوژه و فاعل شناسا می‌شود که در آخر عدم توانایی ذهن در برقراری ارتباط میان معناها و ساختارهای ذهنی، باعث اتصال کوتاه شدن قطب های معنایی و فروپاشی معناهای ذهنی می شود. این چیزی است که من به شخصه در ارتباط با هنرمندان، شاعران و اساتید فلسفه با عقاید پست مدرن دیده‌ام که چگونه عقاید پست مدرن در آنها باعث ایجاد اختلالات ذهنی و عدم توانایی در تصمیم گیری و سو گیری‌های عقلانی شده است. از طرفی فروپاشی واقعیت ابژکتیو و امر عینی در واقعیت حاد شده و امر وانموده (ژان بودریار) مانع فهم و شناخت از واقعیت در وضعیت پست مدرن شده است. از این جهت وضعیت پست مدرن چیزی جز پیشروی به سوی بی تفاوتی و غرایز محض نخواهد بود.
اگر چه این وضعیت (پست مدرن) می تواند کاملا اتفاقی توسط اندیشمندان و فیلسوفان غربی تکامل یافته باشد اما دور از تصور نیست که قدرت ها در تسلط قدرت خود بر جهان آن را بکار گیرند. همانگونه که فریدریش نیچه (۱۸۴۴-۱۹۰۰) پس از انتشار اثر بزرگش، چنین گفت زرتشت(۱۸۸۳)، نگرانی خود را از سوءاستفاده های احتمالی از نظریه هایش را با خواهرش الیزابت چنین در میان گذاشت:«به خود می لرزم وقتی به کسانی می اندیشم که، بی هیچ حقانیتی، و بی آنکه که در خور ایده‌های من باشند، مرا مرجع خودشان قرار می‌دهند و به من متوسل می‌شوند» در اینجا مشخصا مقصود این بود که به دستکاری‌های زننده و خطرناک آثار نیچه به وسیله رایش سوم اشاره کنیم، تفسیرهای هنجارشکن موضوعاتی مثل ابرانسان و خواست قدرت به نازیسم اجازه می‌داد – برای توجیه خود – به ناحق به نوشته‌های نیچه متوسل شود (زیبایی‌شناسی، مارک ژیمنز، محمدرضا ابوالقاسمی،۱۳۹۲، ۲۲۹).
شاید امروز جهانی سازی غربی و قدرت درصدد است که انسان به مثابه کامپیوتری باشد تا آن را آنگونه که می خواهد برنامه نویسی کند، چرا که افزایش آنتروپی ذهن یعنی آنکه ما قادر به هیچگونه تصمیم گیری نباشیم تا تصمیمات برای ما تولید شوند.
زمستان ۱۳۹۷
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
عبدالکریم قیطانی فرد، متولد ۱۳۶۶ شاعر، نویسنده، پژوهشگر و مخترع ساکن خوزستان شهرستان دزفول است. او صاحب دو مجموعه شعر، دو اختراع و ده‌ها مقاله است که در آخرین تحقیقات خود مفهوم آنتروپی را وارد علوم انسانی – ادبیات و شعر کرده تا شاید از این طریق پنجره ای نو رو به آسیب شناسی، نقد و بررسی ادبیات و شعر امروز گشوده شود.
