اردوغان دمکراسی اروپایی را تهدید می‌کند
داستان دنباله دار “کیش شخصیت” و عدم مدارای “رجب طیب اردوغان” رئیس جمهوری ترکیه دیگر از مرزهای این کشور و منطقه گذشته است و تبدیل به یک “برند” بین المللی شده است. در طی چند سال اخیر مواضع آزادی ستیزانه در عرصه ملی و دخالت ویرانگر در حوزه منطقه یی توسط وی، هر چند که دمکراسی نیم بند ترکیه را در معرض تهدید قرار داده و سیاست منطقه یی تهاجمی نیز موجب بی ثباتی و رشد تروریسم شده است، اما تا حدود زیادی این وضعیت در خاورمیانه پرآشوب تعجب انگیز نبوده است. حالا دیگر در عرصه ملی و منطقه یی تقریباً همگان پذیرفته‌اند که با شخصیتی سر و کار دارند که در رویای بازسازی امپراتوری عثمانی بوده و به همین دلیل باید به عنوان یک میراث دار مدعی، نقش سلطانی و فرهنگ دستگاه خلافت حتی در توجیه کارکرد حرمسراهای دوران زمامداری سلاطین عثمانی را برای سنت گرایان ترک و قدرت تعیین کننده این خلافت را در رقم زدن سرنوشت سرزمین‌های از دست رفتهٔ بعد از شکست در جنگ جهانی اول به خوبی ایفاء کند. در چارچوب پیاده سازی این ایده‌ها بدون هیچ تردیدی اردوغان یک بازیگر ماهر و کارکشته است که با بهره گرفتن از فرصت‌ها به خوبی توانسته بر این موج سوار شده و اهداف خود را به خوبی دنبال کند. شاید تنها اشتباه بزرگ وی در چارچوب این موقعیت تخریبی زمانی اتفاق افتاد که دامنه غرور سلطان از حد فراتر رفت و با سرنگون کردن یک هواپیمای سوخو ۲۴ روسی با تزاری سر شاخ شد که او نیز “پطر کبیر” را الگوی خود قرار داده بود و تصادم این دو همسان سازی تاریخی به لحاظ قدرت برتر رقیب، بزرگترین ضربه را به موقعیت وی زد. فشار زیاد و بیش از اندازه “ولادیمیر پوتین” رئیس جمهوری روسیه بعد از این اتفاق نه تنها نقش بازیگری سلطان را در سوریه جنگ زده محدود کرد که حتی با قطع بسیاری از مناسبات دوجانبه از جمله در حیطه صنعت توریسم، اقتصاد ترکیه را که سخت به درآمدهای سرشار گردشگران روسی و خرید کالاهای ترکی وابسته بود، در تنگنا قرار داد.
در چنین شرایطی که روس‌ها گام به گام آقای اردوغان را به گوشه رینگ می‌بردند برای رهبر ترکیه، “اروپای فانتزی” موقعیتی را دارا بود تا با استفاده از پناهجویان خاورمیانه یی ساکن در این کشور فشار و انزوای موجود را کاهش داده و از این فرصت نهایت استفاده را بکند. موج جدید پناهجویی به سمت اروپا که از یک سال پیش شروع و در ذهن ساکنان این قاره هم چون یک هجوم بربرمنشانه تلقی می‌شد بدون تردید یک سناریوی عامدانه و طراحی شده از سوی دولت آنکارا برای برون رفت از این بن بست جهت باج خواهی و جلب حمایت رهبران اروپایی بود که دیگر آنکارا را به عنوان یک متحد قابل اعتماد به بازی نمی‌گرفتند. اردوغان که نقطه ضعف‌های اروپا را به خوبی می‌شناخت با روانه کردن صدها هزار پناهجوی عمدتاً سوری به سوی این قاره موجب بروز انتقاد و مخالفت‌های زیادی در عرصه‌های ملی هر کدام از کشورهای اروپایی شده و موجب رشد مهاجرستیزی در این کشورها گردید و از طرف دیگر به دلیل ناهمگونی سیاست‌های اعضای درون اتحادیه در خصوص پذیرش پناهجویان سبب ظهور اختلافات در مناسبات درون اتحادیه اروپایی گردید. در اینجا چرخه معیوب تاریخ و واقعیات ریاکارانهٔ مدعای حقوق بشر اروپایی به کمک رهبر ترکیه آمد و قطار ترانزیت رهبران این قاره برای جلب نظر اردوغان به سوی آنکارا روانه شد. با تمام انتقادات شفاف و روشن نهادهای بین المللی و سازمان‌های حقوق بشری، بعد از چانه زنی‌های سوداگرانه بالاخره رهبران بروکسل و در رأس آنان “آنگلا مرکل” صدراعظم آلمان مجبور به امضای معاهده بین اتحادیه و آنکارا برای بازگرداندن پناهجویان به ترکیه در قبال پرداخت حداقل شش میلیارد یورو و هم چنین پذیرش در خواست‌های این کشور جهت لغو مقررات ویزا برای اتبای ترک در سفر به اروپا و تسریع در رسیدگی به عضویت این کشور در اتحادیه شدند. اما با توجه به ذات شخصیت اردوغان این باج خواهی در اینجا متوقف نشد و سیاست تهاجمی آنکارا هم اکنون به عرصه دخالت در دمکراسی سیاسی – اجتماعی کشورهای اروپایی هم کشیده شده است.
در طول چند هفته گذشته حلقه اطرافیان رجب طیب اردوغان با دستور وی یک شکایت رسمی را از طنزپرداز آلمانی به دادگاه‌های این کشور جهت رسیدگی ارائه داده‌اند که هر چند در جامعه مدنی آلمان با نکوهش و انتنقادات بسیاری روبه رو شده است ولی به دلیل موقعیت آنکارا در تنظیم مناسبات و همسویی دوجانبه آنان در نقض حقوق پناهجویان با این کشور و به طورکلی اتحادیه اروپایی، به صورت رسمی مورد پذیرش برلین قرار گرفته است. ابتدا در اوایل ماه آوریل انتقاد تند اردوغان از “یان بومرمان” طنزپرداز و مجری مشهور برنامه‌های تلویزیونی به دلیل سرودن شعر طنزی که در آن سلطان را به ریاکاری و کسی که “وقتی به خلوت می‌رود آن کار دیگر می‌کند” مطرح شد. هر چند که ابتدا سخنگویان دولت مرکل این برنامه طنز را عادی و در راستای حق آزادی بیان دانستند اما با پافشاری آنکارا یک گام به عقب نشستند و بنا به گفته “اشتفان زایبرت” سخنگوی دولت آلمان پیگرد و مجازات بومرمان مورد بررسی قرار می‌گیرد. اما این پایان داستان نبود و روحیه اقتدارگرا و انتقاد ناپذیر اردوغان حتی به بهای تمسخر جوامع مدنی در اروپا در خصوص عدم تحمل انتقاد، به اینجا خاتمه پیدا نکرد و با طرح شکایت رسمی با استناد به ماده ۱۰۳ قانون جزایی آلمان موضوع وارد مرحله جدی‌تری گردید. دولت برلین که ابتدا این موضوع برنامه طنز را بخشی از حق آزادی بیان در یک جامعه دمکراتیک می‌دانست بالاخره بعد از دو هفته با موضع گیری رسمی آنگلا مرکل جهت پذیرش این شکایت و احاله آن برای رسیدگی به دادگاه نشان داد که دولت‌های اروپایی در مقابل رئیس جمهوری ترکیه آن چنان خلع سلاح شده‌اند که حفظ روابط دوجانبه را در تسلیم و پشت کردن به ابتدایی‌ترین اصول آزادی در یک جامعه دمکراتیک می‌دانند. هر چند که به نظر نمی‌رسد این شکایت در دادگاه منجر به مجازات سختی علیه بومرمان شود ولی همین که صدراعظم آهنین آلمان به جای حمایت از اصول دمکراسی و حق شهروندی طنزپرداز این کشور به فشارهای آنکارا تسلیم شده است، خطری تلقی می‌شود که جوامع اروپایی را به شدت مورد تهدید قرار می‌دهد. ترکیه به عنوان بزرگترین زندان روزنامه نگاران جهان امروز دستی باز در تهدید و احتمالاً به مجازات رساندن روزنامه نگاران و طنزپردازان در قلب اروپا را پیدا کرده است که این موضوع نه تنها روند دمکراتیک در این اتحادیه را تهدید می‌کند که می‌تواند توجیه کننده اقدامات سرکوبگرانه وی در قبال روزنامه نگاران ترکیه و سرکوب آزادی‌های مدنی در ابعاد ملی هم بشود. سکوت رهبران اروپایی در مقابل اقدامات ضدآزادی رجب طیب اردوغان که دامنه آن اکنون به اروپا هم رسیده است زنگ خطری برای جهان آزاد است که باید جدی گرفته شود.
۲۸/۱/۹۵
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
