بازی اردوغان روی تیغ تیز بحران
تشدید تنش بین دولت ترکیه و بعضی از کشورهای عضو اتحادیه اروپایی که میزبان اقلیت بزرگ ترک می باشند در طی هفته های اخیر و در آستانه برگزاری همه پرسی مهم تغییر قانون اساسی این کشور ابعاد جدیدی به خود گرفته است. سرخط اول خبر بسیاری از خبرگذاری های جریانه اصلی در طی این روزها به تلاش مقامات ارشد دولت “رجب طیب اردوغان” برای سخنرانی در تجمعات ترک های مقیم آلمان، هلند، اتریش و سوئد که بیشترین مهاجران ترک تبار را در خود جای داده است، اختصاص دارد و نشانه های بروز بحران در روابط بین آنکارا – بروکسل را نوید می دهد. در آخرین موارد از این دست دولت آلمان مانع از حضور “مولود چاووش اوغلو” در تجمات برنامه ریزی شده ترک تباران در این کشور شد و این وزیر امور خارجه تنها اجازه یافت در جمع محدودی در یک مکان متعلق به کنسولگری ترکیه در هامبورگ شرکت کند. اما در یک تلاش موازی “عاکف چاغاتای کیلیچ” وزیر ورزش و جوانان ترکیه موفق شد در اجتماع ۲۰ تا ۳۰ هزار نفری حامیان اردوغان در شهر کلن آلمان حاضر شده و سخنرانی کند. به موازات جنگ روانی بین دولت برلین و آنکارا در خصوص این محدودیت ها، دیگر کشورهایی که مقامات ترک قصد سفر برای تبلیغ حول همه پرسی را داشتند نیز اقدامات محدود کننده خود را تشدید کردند. در آخرین مورد دولت هلند مانع از ورود و نشستن هواپیمای حامل مولود چاووش اوغلو در خاک هلند شد و حامیان اردوغان روبه روی کنسولگری این کشور در شهر بندری “روتردام” دست به یک تجمع پرتنش در اعتراض به مقامات آمستردام زدند. حمله پلیس ضد شوروش هلند به این تجمع و زد و خوردی که متعاقب آن انجام شد هر چند که نشاندهنده تیرگی در مناسبات دو کشور بود ولی بهترین خوراک تبلیغاتی را برای اردوغان و حامیان وی فراهم کرد تا با دامن زدن به ملی گرایی و اسلامگرایی ترکی بیشترین بهره ممکن را ببرند.
تجربه تحولات معاصر ترکیه و نوع بازی اردوغان که همیشه متخصص استفاده از شرایط بحران به نفع اهداف خود می باشد به خوبی نشان می دهد که بنا به هر دلیلی که اروپائیان در صدد ایجاد محدودیت برای مقامات دولت حزب عدالت و توسعه جهت حضور در تجمعات حامیان خود در این کشورها بوده باشند، اما نتیجه عکس داشته و راه را برای اردوغان جهت دوقطبی کردن جامعه و تحریک دوگانه ملی گرایی و اسلام گرایی در این کشور باز کرده است. سخنان سریالی رجب طیب اردوغان، بن‌علی یلدریم نخست‌وزیر ترکیه و چاووش اوغلو در تاکید بر اقدامات فاشیستی آلمان و هلند و اشاره به تحقیر ترک های مقیم این کشورها تماما در راستای دامن زدن به همین دو قطبی انجام می گیرد. بنا بر گزارش خبرگزاری “آنادولو” اردوغان اعضای دولت هلند را ترسو و “فاشیست و بازماندگان نازی‌ها” قلمداد کرد دقیقا همانگونه که دو روز قبل همین اتهامات را متوجه دولت آلمان کرده بود. اردوغان که عملیات جنگ روانی و تحریک افکارعمومی ملی – اسلامی بخش بزرگی از مردم ترکیه را به خوبی می داند برای ایجاد حس دوگانه تحقیر و قدرت ملی در بین این جماعت های تهیج شده به صراحت از عکس العمل متقابل و اجرای تحریم علیه این کشورها سخن گفته است. در همین راستا نیز وزارت امور خارجه ترکیه با صدور یک اطلاعیه از سفیر هلند در این کشور که فعلا در تعطیلات به سر می برد خواسته است که به ترکیه برنگردد و هم زمان اتحادیه اروپایی را هم تهدید کرده که تمام معاهدات فی مابین در خصوص کنترل پناهجویان را لغو خواهد کرد. از بین پنج میلیون ترک تباری که هم اکنون ساکن کشورهای اروپایی می باشند حدود یک و نیم میلیون رای دهنده وجود دارند که در انتخابات پارلمانی گذشته بیش از ۶۰ درصد آنان به حزب عدالت و توسعه رای داده اند و اردوغان امیدوار است که این بار با جلب رای ملی گرایان تندرو (به دلیل تشدید تضاد بین راست افراطی اروپایی و مهاجران) این درصد را افزایش دهد. این در حالی است که بنا بر نظرسنجی ها جدید در داخل ترکیه حدود ۴۳ درصد حامی طرح افزایش قدرت رئیس جمهوری و حدود ۴۷ درصد مخالف این طرح می باشند. به همین دلیل اردوغان از یک طرف قصد دارد این اختلاف رای را با کسب رای بیشتر ترک تباران ساکن اروپا جبران کند و از طرف دیگر با دامن زدن به تنش با اروپا در بین ملی گرایان و اسلامگرایان تعداد بیشتری از آنان را به نفع خود به پای صندوق های رای بکشد.
اروپاییان و اصولا غرب در دهه های گذشته و به خصوص سال های اخیر به خوبی نشان داده اند که پیچیدگی شرایط کشورهای مسلمان و به خصوص مردم خاورمیانه را درک نمی کنند و همیشه اقدامات آنان که به بهانه حمایت از دمکراسی انجام می گیرد خواسته یا ناخواسته آب به آسیاب افراط گرایی و قدرت های سرکوبگر می ریزد. هم اکنون نیز با این معادلاتی که در روابط بین آنکارا و کشورهای اروپایی رقم خورده است امید اردوغان برای پیروزی در همه پرسی ۱۶ آوریل ۲۰۱۷ روز به روز بیشتر می شود. اما در این بین دولت اردوغان با تشدید تنش با کشورهای اروپایی یک هدف دیگر را هم دنبال می کند که اهمیت آن کمتر از همه پرسی نخواهد بود. در روزهای اخیر با گزارش کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد که به صراحت نیروهای ارتش ترکیه را متهم به نقض جدی موازین ناظر بر “حفاظت از غیرنظامیان” در جریان ناآرامی ها در جنوب شرق این کشور کرده است به طور معمول باید هم اکنون این موضوع تیتر رسانه های جهانی می شد اما در چرخه بازی کنونی این گزارش گم و حداقل آن چنان کم رنگ بود که جلب نظر نکرد. در این گزارش با اشاره به کشته شدن بیش از دو هزار تن و ویرانی در مقیاس وسیع گفته شده است “از ژوئیه ۲۰۱۵ تا دسامبر ۲۰۱۶ تا پانصد هزار نفر که اغلب آنان کردهای مقیم منطقه بودند، آواره شده و حتی شهر کردنشین جیزره تقریبا با خاک یکسان گردید”. این در حالی بود که بازی الاکلنگی اردوغان و اروپاییان حتی مانع از بازتاب حداقلی این گزارش که به دلایل عدم دسترسی بازرسان سازمان ملل متحد به مناطق جنگ زده جنوب شرقی در نوع خود بسیار محافظه کارانه تنظیم شده است هیچ گونه بازتابی در افکارعمومی جهانی و حتی مردم ترکیه پیدا نکرد. اردوغان مرد روزهای سخت و “بندبازی” است که در وضعیت های بحرانی هم چون کودتای اخیر، در حالی که خود فراری و پنهان شده بود به شیوه حداکثری از مساجد برای بسیج نیرو علیه نظامیان کودتاچی استفاده کرد. هم چنین قبل از آن هم برای سرکوب اقلیت بزرگ کرد در جنوب شرقی کشور از پتانسیل ملی گرایان افراطی و دستجات سرکوب سنتی این طیف به نام “گرگ های خاکستری” بیشترین استفاده را برده بود. آنچه هم اکنون نظرسنجی ها نشان می دهد فاصله حداقل چهار درصدی رای “نه” به همه پرسی تغییر قانون اساسی است اما با سناریوی اردوغان و حماقت اروپاییان تعجب آور نخواهد بود اگر در صبح روز ۱۷ آوریل درفش های حامیان وی در خیابان های استانبول و آنکارا و سراسر ترکیه برای جشن پیروزی در اهتزاز باشد.
۲۲/۱۲/۹۵
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
