تاثیر تصرف تل‌ابیض توسط کردها بر موقعیت ترکیه و داعش
تصرف تل‌ابیض توسط کردها جدا از تهدید دوسویه‌یی که برای ترکیه و داعش دارد به لحاظ روانی و سیاسی نیز بازیگران در آنکارا و رقه را در موقعیت سخت و مشکلی قرار داده است. به همین دلیل در طی روزهای اخیر آقای اردوغان با عصبانیت و لحن پرخاش‌جویانه‌تری آمریکا و ائتلاف ضد‌داعش را متهم می‌کند که آنان با کمک به کردها و یا به زعم وی تروریست‌ها، موجب شده‌اند یک پاکسازی قومی در منطقه اتفاق افتاده و اعراب و ترکمن‌های ساکن تل‌ابیض از مساکن خود رانده شوند.
پیشروی کردها در قالب “یگانهای مدافع خلق” در خطوط مرزی سوریه-ترکیه و تصرف شهر استراتژیک “تل‌ابیض” بسیاری از معادلات جنگی در عرصه میدانی نبرد و ژئوپلتیک در حوزه مناسبات منطقه‌یی را دگرگون کرده است. تحولات جاری در منطقه نه تنها بر اهمیت نقش جنگجویان کرد در مبارزه علیه دولت اسلامی (داعش) تاثیر تعیین‌کننده خواهد گذاشت که می‌تواند نقش ترکیه در بحران سوریه را نیز به شدت متاثر کرده و موقعیت این کشور را از حالت تهاجمی به سطح تدافعی تنزل دهد. موقعیت جغرافیایی تل‌ابیض به دلیل قرار گرفتن در مرز ترکیه و نقش سرپلی که این شهر برای تامین تدارکات داعش از طرف ترکیه بازی می‌کرد، از یک طرف موجب انفصال لجستیکی آنکارا در تامین سلاح، جهادگرایان مسلح و آذوقه برای ادامه جنگ از سوی دولت اسلامی می‌شود و از طرف دیگر با تثبیت هژمونی کردها در مرزهای ترکیه می‌تواند برای این کشور یک موقعیت تهدید‌کننده را فراهم کند. از آنجا که دولت آنکارا به لحاظ تاریخی همواره با مساله کردها به خصوص آن بخشی که نزدیکی و هم‌پوشانی منافع با حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) در سوریه دارد، به عنوان یک موضوع امنیت داخلی مشکل اساسی داشته است، می‌تواند آینده تحولات در این منطقه را دگرگون کند. از همان ابتدای شروع بحران سوریه، دولت‌مردان حزب عدالت و توسعه ترکیه در خط مقدم مبارزه با “بشار اسد” قرار گرفته و از موقعیت جغرافیایی و مرزهای وسیع خود با این کشور به عنوان یک کانون اصلی در بازی شطرنج خونین سوریه استفاده کرده‌اند. این سیاست خارجی ماجراجویانه که توسط “احمد داوود‌اوغلو” نخست وزیر ترکیه تئوریزه شده بود بر مبنای دیدگاه “نوعثمانی” که منطقه خاورمیانه عربی و شاخ آفریقا را به لحاظ تاریخی بخشی از امپراتوری عثمانی قلمداد می‌کرد، به دلیل تحولات جدید در منطقه (خیزش‌های عربی) به زعم رهبران این کشور می‌توانست با دخالت فعال آنکارا بار دیگر البته در شکلی جدید در یک مجموعه ژئوپلتیک تحت زعامت آنان قرار گیرد. سیاست ترکیه در مصر، تونس، لیبی، سوریه و عراق را می‌توان در همین راستا مورد ارزیابی قرار داد که جدا از بحران‌آفرینی‌هایی که منطقه را به آشوب کشید، امروز با شکست در تمامی عرصه‌ها با ناکامی روبه‌رو شده است. هم‌زمانی این تحولات با نتایج انتخابات پارلمانی ترکیه که رویای نوعثمانی “رجب طیب اردوغان” را یک‌شبه به کابوس تبدیل کرد و اسلام‌گرایان حاکم بر ترکیه را هم اینک از تشکیل دولت تک‌حزبی و حتی احتمال تشکیل دولت ائتلافی محروم کرده‌است، اهمیت تحولاتی که در مرزهای این کشور با سوریه می گذرد را دوچندان کرده و موجب شده است تا آلترناتیو بحران ساز خود از درون و بیرون دستخوش بحران شود.
سقوط شهر تل‌ابیض و عقب‌نشینی نیروهای شبه نظامی دولت اسلامی از خطوط مواصلاتی بین ترکیه با شهر”رقه” به عنوان پایتخت داعش در سوریه، در آینده‌ی تحولات و موقعیت میدانی این گروه تروریست نقش اساسی ایفاء خواهد کرد. چنانچه کردها بتوانند در طی روزها و هفته‌های آتی متصرفات خود را حفظ کرده و به سمت رقه به پیشروی خود ادامه دهند، بدون شک داعش از چند سو تحت فشار قرار گرفته و از این پس باید در موضع تدافعی قرار بگیرد. قطع ارتباط داعش با راه‌های مواصلاتی ترکیه از یک‌طرف تامین نیازهای لجستیکی این گروه را به شدت محدود می‌کند و از طرف دیگر جنگجویان داعش را در یک جغرافیای بسته قرار می‌دهد که در پشت‌سر کردهای در حال پیشروی و در جلو ارتش سوریه را در مقابل خود می‌بینند. چنانچه دولت اسلامی خطر اساسی در جبهه شمالی را در تمرکز نظامی خود قرار دهد باید دست به انتقال تجهیزات و نیروهای نظامی از جبهه جنوبی به سمت مناطق شمالی بزند که به دلیل موقعیت برتر یگانهای مدافع خلق کرد، متحمل هزینه و تلفات بیشتری شده و موازنه ایجاد شده با ارتش سوریه در جبهه جنوبی نیز به نفع دولت دمشق به‌هم خواهد خورد. از طرف دیگر واگذاری جبهه شمالی به کردها به عنوان اصلی‌ترین دشمنان این گروه، هم اینکه می‌تواند ترکیه به عنوان متحد آنان را به دلیل تثبیت هژمونی کردها در جوار مرز با این کشور را به شدت ناراضی کند و هم اینکه پیشروی در عمق خاک سوریه خطر مواجه بیشتر با دوگانه ارتش و گروه‌های رقیبی چون “النصره” را به همراه دارد. از آنجا که برای داعش راه‌های مواصلاتی با ترکیه و همچنین امکانی که از سوی این کشور برای پیوستن جهادگرایان خارجی فراهم می‌شود، از اهمیت بیشتری نسبت به گزینه پیشروی در جنوب و عمق خاک سوریه برخوردار است، می‌توان انتظار داشت که در طی روزها و هفته‌های آینده داعش دست به ضدحمله‌های سخت و پرتلفاتی به شهر تل‌ابیض و مناطق شمالی بزند.
تصرف تل‌ابیض توسط کردها جدا از تهدید دوسویه‌یی که برای ترکیه و داعش دارد به لحاظ روانی و سیاسی نیز بازیگران در آنکارا و رقه را در موقعیت سخت و مشکلی قرار داده است. به همین دلیل در طی روزهای اخیر آقای اردوغان با عصبانیت و لحن پرخاش‌جویانه‌تری آمریکا و ائتلاف ضد‌داعش را متهم می‌کند که آنان با کمک به کردها و یا به زعم وی تروریست‌ها، موجب شده‌اند یک پاکسازی قومی در منطقه اتفاق افتاده و اعراب و ترکمن‌های ساکن تل‌ابیض از مساکن خود رانده شوند. با توجه به پیروزی انتخاباتی “حزب دمکراتیک خلق‌ها” در ترکیه که می‌تواند حکم نیروی بازدارنده جهت کمک فعال آنکارا به داعش را موجب شده و ارتباط سیاسی، تشکیلاتی و نظامی با کردهای سوریه را فراهم کند، بیش از گذشته دوگانه ترکیه-داعش زیر فشار قرار خواهند گرفت. در اینجا نقش واشینگتن برای همراهی با مبارزان کرد و همکاری نمادین آن بخش از ارتش آزاد سوریه با یگانهای مدافع خلق برای تصرف تل‌ابیض، از سویی آنکارا را در موقعیت انفعال قرار می‌دهد و از سوی دیگر ادعای انحصار نمایندگی سنی‌های عرب توسط داعش را تا حدودی خواهد شکست. چنانچه گروه های مبارز کرد سوریه به سمت انتقام‌گیری حرکت نکرده و بعد از پاکسازی شهر تل‌ابیض از تله‌های انفجاری، ویرانی‌ها و اجساد، اجازه بازگشت مردم ترکمن و اعراب سنی شهر را فراهم‌کنند، یک شکست سیاسی-استراتژیک بزرگ‌تر از تصرفات سرزمینی در حوزه میدانی جنگ را بر سیاست فرقه‌گرایانه ترکیه و داعش رقم خواهند زد. از طرف دیگر به‌هم‌پیوستگی هر سه کانتون جزیره، کوبانی و عفرین می‌تواند موقعیت سیاسی-نظامی کردها و یگانهای مدافع خلق را برای مقاومت بهتر و منسجم‌تر در برابر داعش فراهم‌کرده و تا حدودی از انزوای شهرهای کردنشین همچون مورد کوبانی جلوگیری کند.
۲۷/۳/۹۴
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
