سرطانی به نام جعلیات
گفتگو با سینا بهمنش شاعر و نویسنده ساکن ایران در خصوص تشکیل و اهداف کمپین مبارزه با جعلیات.
با گسترش فضاهای مجازی، متاسفانه شاهد گسترش انتشار اشعار و متون جعلی به نام شاعران و بزرگان سخن و صاحبان اندیشه‌مان هستیم.
عده ای عامدانه و عده‌ای از سر ناآگاهی در حال ضربه زدن به فرهنگ و هنر و ادب این سرزمین هستند.
فرهنگ و هنر و ادب ما متعلق به هیچ حکومت و دولتی نیست. متعلق به خودمان است، ارزشمندترین میراثی که به ما رسیده است و ما باید آن را برای آیندگان حفظ کنیم .
مبارزه با انتشار جعلیات و اکاذیب به همراهی همه‌ی کسانی که دغدغه حفظ و نشر فرهنگ و ادب پارسی را دارند، نیازمند است.
از چگونگی تشکیل کمپین مبارزه با جعلیات و اهداف این کمپین بگویید و اینکه این کمپین تا کنون چه اقداماتی را انجام داده است و چه مقدار از جعلیات را شناسایی کرده است؟
این کمپین در خرداد ۱۳۹۴ به همّت جمعی از دانشجویان ادبیّات فارسی، تاریخ و جامعه‌شناسی دانشگاه تهران تشکیل شد. هستۀ مرکزی این گروه را دانشجویانی تشکیل می‌دادند که از نشر جعلیّات در فضای مجازی نگران و از عواقب فرهنگی آن آگاه بودند.
در ادامه ی راه جمعی از استادان دانشگاه , کارشناسان ادبیات , شاعران و ادیبان ، فرزندان شاعران معاصرمان و نمایندگان ایشان هم به این کمپین پیوستند , از جمله :
– یلدا ابتهاج، دختر استاد هوشنگ ابتهاج (ه. الف. سایه)
– آیه امین‌پور، دختر دکتر قیصر امین‌پور
-آنا پناهی، دختر حسین پناهی
-بهار مشیری، دختر فریدون مشیری
-زردشت اخوان، پسر مهدی اخوان ثالث
-علی بهبهانی، پسر سیمین بهبهانی
-ملیکا افتخاریان، مسئول صفحات مجازی فریدون مشیری
-رضا ضیاء، مسئول کانال صادق هدایت
-آزاد عندلیبی، از مسئولان سایت و کانال رسمی احمد شاملو
-منیر سارا سرائی، شاعر و نماینده آقای شمس لنگرودی
و خودم که هم به عنوان یک شاعر و هم به نمایندگی از جناب آقای سیدعلی صالحی در خدمت کمپین مبارزه با نشر جعلیات هستم.
گروه اجرایی در سه مرحله فعالیت می کنند. ابتدا رصد فضاهای مجازی پرمخاطب و جمع‌آوری آثار منسوب به بزرگان ادبیّات و شخصیّت‌های تاریخی در فضای مجازی و دریافت نمونه هایی که همراهان کمپین برای ما ارسال می نمایند . سپس صحّت و سقم متون توسط کارشناسان و استادان بررسی می گردد و در مرحله ی پایانی چنانچه جعلی بودن اثری محرز شود، آن اثر با مهر جعلی در فرمت گرافیکی خاصی در کانال تلگرام و صفحه ی اینستاگرام کمپین منتشر می‌شود .
به زودی سایت کمپین هم راه اندازی می شود تا امکانات مناسب تری برای ارتباط با کمپین و سهولت بیشتری برای جستجوی آثار در اختیار عموم قرارگیرد .
تا کنون موارد بسیاری از متون و اشعار جعلی در کمپین مورد بررسی قرار گرفته است و حدود هشتصد مورد که بیشترین تعداد مشاهده و بازنشر را داشته اند بصورت رسمی توسط کمپین منتشر شده است .
از دیگر فعالیت های اعضای کمپین مصاحبه با رسانه‌ها و نوشتن مقالاتی جهت آگاهی عموم در خصوص وضعیت نشر جعلیات و اقدامات کمپین بوده است .
فعالیت کمپین کاملاً خودجوش و داوطلبانه و محتویّات آن حاصل کار گروهی و شبانه‌روزی اعضاست. این کمپین بر اساس یک دغدغه ی مشترک یعنی حفظ میراث کهن ادبی و صیانت از ادبیات معاصرمان شکل گرفته است و تنها انرژی پیش برنده ی گروه , حمایتهای معنوی مردم فرهیخته مان می باشد .
چه هدفی در جعل آثار ادبی نهفته است؟آیا اشخاص یا گروه‌های مشخصی دست به جعل می‌زنند یا تنها اشتباهات سهوی عامل انتشار جعلیات می‌باشند؟
چند گروه با وضعیت‌ها و مقاصد مختلف به جعلیات ادبی می پردازند .
گروه اول که نشانه های زیادی از قصد و غرضشان مشاهده کرده ام , متاسفانه کاملا هوشمند هستند و قصدی جز از بین بردن میراث کهن ادبی ما و ایجاد خدشه بر چهره ی شاعران مردمی این سرزمین ندارند . هدف ایشان نابودی فرهنگ و ادب ما است .
گروه دوم , دنبال لذت هستند . لذتی مجازی به نام ” لایک ” ، لذت اینکه ببینند روز به روز بر تعداد اعضای مجازی گروه , صفحه یا کانال و بساطی که درست کرده اند افزوده می شود . این گروه هم هر چند هدفشان جلب توجه است ولی متاسفانه نتیجه ی کارشان با گروه اول یکسان است . این جعلیات حاصلی ندارد جز دلزده کردن مردم عادی از ادبیات , تنزل سلیقه ی مخاطب به متون آبکی و بی مایه و ایجاد تصویری کاریکاتوری از بزرگان ادب و هنرمان در ذهن جماعتی که مدتهاست با کتاب غریبه شده اند .
گروه سوم , نوقلمانی جوان و جویای نام هستند که برای مشهور شدن عجله دارند و به شیطنت می پردازند . روش کار ایشان اینگونه است که زیر شعر یا متنی از خود نام شاعر بزرگی مثلا بانو سیمین بهبهانی را می نویسند و آن متن را به تمام گروه های ادبی و خانوادگی و ورزشی و سیاسی و جوک و سرگرمی , می فرستند . بعد از یک هفته که آن مطلب به واسطه نام یک شاعر بزرگ دست به دست شد و مورد توجه مخاطبان قرارگرفت , آن شاعر نوپا شروع می کند به بیانیه دادن که ای داد بیداد , به دادم برسید که فلان شعر مرا عده ای به نام دیگری منتشر کرده اند . با این روش هم نام خود را در کنار نام یکی از شاعران نام آشنایمان مطرح می کند , هم این شایٔبه را بوجود می آورد که چون شعرش در حد آثار بزرگان است چنین اشتباهی بوجود آمده و هم با مظلوم نمایی حس ترحم مردم ساده دلمان را بر می انگیزد تا شعرش را با نام خودش بازنشر کنند .
پس از یک هفته او شاعری می شود مشهور ولی همان ضربه ای را به ادبیات می زند که دو گروه قبلی زده اند .
این سه گروه , تولید کنندگان جعلیات هستند , اما گروه چهارم , ناشران جعلیات می باشند . اینان مردم عادی هستند . مردمی که علاقه مند به فرهنگ و ادب ما هستند ولی شرایط روزگار و کار و زندگی این دوره و زمانه ایشان را از مطالعه ی کتاب دور کرده است . در تصور ایشان مطالعه ی مطالب گروه های خانوادگی و دوستان و کانال های اخبار و حوادث همان مطالعه ی واقعی است و خود را بسیار آگاه و اهل مطالعه می دانند . صفحه ی موبایل را هم ارزش با صفحه ی کتاب به حساب می آورند . مطالبی که با نام یکی از مشاهیر می بینند , واقعی تصور می کنند و چون رسالت خود را اشاعه ی فرهنگ و ادبمان می دانند و می خواهند بین دوست و آشنا خود را اهل مطالعه و ادب دوست نشان دهند , شروع می کنند به نشر آثار جعلی . متاسفانه چون اکثر این متون , سطحی و ساده و عامه فهم هستند , همین جعلیات مورد اقبال عمومی قرارمی گیرند و بیشتر از آثار اصلی و در تیراژهای بالا توسط همه ی اقشار مردم که از کتاب و مراجع موثق دور افتاده اند , با سرعت باورنکردنی بازنشر می شوند . نیت این گروه چیز دیگری است اما ناآگاهی شان آنها را ناشران پوچی و جعلیات و اکاذیب می کند .
جعل آثار و انتشار آنها چه آسیبی به ادبیات و مخاطبان ادبیات می‌زند؟
ادبیات میراث کهن ما است و ربطی به هیچ دولت و حکومتی ندارد . ما موظف به حفظ و نگهداری این گنجینه ی ارزشمند هستیم . شعر هنر اول ایران است و ایرانیان همیشه قدردان شاعران بزرگ خود بوده اند .
نشر جعلیات این تصور را بوجود می آورد که آن سخنان سطحی و اشعار پر از اشکالات نگارشی و خالی از قواعد زیبایی شناسانه متعلق به بزرگان ادبیاتمان می باشد , تصوری غلط از ایشان بوجود می آورد و به قول جناب سیدعلی صالحی می توان این عمل را به عنوان ترور شخصیت شاعرانمان درنظر گرفت .
پیامدهای مخرّب جریان جعل را بارها کمپین گوشزد کرده است؛ امیدواریم با فعّالیّت‌های کمپین، حساسیّت به نام مؤلّف در مخاطبان فضای مجازی ایجاد و حقّ مؤلّف به رسمیّت شناخته شود.
جعلیات تنها در شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهند یا بستر‌های دیگری نیز برای جعل کردن وجود دارد؟
متاسفانه انتشار اشعار جعلی با وضعیتی شبیه سلولهای سرطانی در حال تکثیر و گسترش است . روز به روز هم جلوه های جدیدتری پیدا می کند . متنهای ساده ی تایپی که زمانی بصورت SMS رد و بدل می شدند , این روزها تبدیل به فایلهای صوتی و تصویری شده اند . زمانی به علاقه مندان شعر و ادب پیشنهاد می کردیم به جای موبایل , کتاب بخوانند . ولی متاسفانه امروزه بعضی نویسندگان و ناشران که دغدغه ی فرهنگی ندارند , همین مطالب جعلی منتشر شده در فضاهای مجازی را مرجع مطالعاتی خود کرده اند و در کمال تعجب می بینیم که این اشعار جعلی سر از کتابها هم درآورده اند و حتی در کتابهای کمک درسی هم ظهور پیداکرده اند . برنامه سازان رادیویی و تلویزیونی بطور مداوم از همین جعلیات استفاده می کنند . مسئولین مملکتی و سیاسیون در سخنرانی ها و یادداشتها و مقالات خود از همین اشعار و مطالب کذب و جعلی استفاده می کنند , آهنگسازان و خوانندگان از همین جعلیات در ساخت ترانه هایشان استفاده می کنند و در کمال تاسف باید بگویم جعلیات از فضای مجازی وارد دنیای واقعی ما شده اند .
شما چه توصیه‌‌ای برای مخاطبان آثار ادبی در صورت برخورد با این جعلیات دارید؟
تشخیص جعلی بودن آثار توسط مخاطبان ، بسیار سخت می باشد . متاسفانه باید بگویم بیش از نیمی از آنچه که در فضاهای مجازی به عنوان آثار ادبی بازنشر گسترده ای دارند , آثار جعلی هستند . این متون با توجه به اینکه ساده و عامه فهم می باشند , توسط عموم مخاطبان مورد پسند قرار می گیرند و به سرعت منتشر می شوند . پس اولین قدم , شک کردن به متنی است که در گروهی مجازی می خوانیم یا دوستی برایمان ارسال می کند . باید قبول کنیم که فضاهای مجازی اصلا مراجع موثقی نیستند .
مطالعه مهم ترین روش تشخیص است . کسی که کتابی از آثار حسین پناهی را خوانده باشد با نوع نگرش و زبان خاص او آشنا می شود و وقتی نام او را زیر دلنوشته ی یک نوجوان دید , می تواند در مورد صحت موضوع شک کند .
من هنوز هم به همه پیشنهاد می کنم کتاب بخوانند و به اینترنت اطمینان نداشته باشند .
این مشکل برای هموطنان مهاجرمان که دسترسی کمتری به کتابهای منتشر شده دارند , بسیار جدی است . عزیزانی را می شناسم که می خواهند با مطالعه ی اشعار و متونی که در فضاهای مجازی منتشر می شود خلا دسترسی به کتاب را پر نمایند , ارتباط خود را با ریشه های فرهنگی شان حفظ کنند و بخشی از این میراث کهن را به فرزندانشان منتقل کنند .
پیشنهاد من این است که این عزیزان اگر به کتاب دسترسی ندارند , لااقل به سایتها و صفحات معتبر مراجعه کنند .
در حال حاضر همه می توانند به صفحات مجازی کمپین مبارزه با نشر جعلیات مراجعه کنند و صحت و سقم بسیاری از شعرها را بررسی نمایند .
معضل استناد به جعلیات فضاهای مجازی نه تنها گریبانگیر مخاطبان عام شده است , بلکه امروزه هنرمندان ما هم از آن مصون نمانده اند . به عنوان مثال چندی پیش جناب فرامرز اصلانی ترانه ای را اجرا کرده بودند با عنوان ” کوروش نخواب ” و به استناد فضاهای مجازی شعر آن را منسوب به بانو سیمین بهبهانی دانسته بودند . با پیگیری های کمپین جعلی بودن شعر را به ایشان اعلام کردیم و خوشبختانه جناب فرامز اصلانی هم واکنش مناسب از خود نشان دادند و جعلی بودن شعر را در صفحه ی اینستاگرامشان اعلام کردند .
متاسفانه این برخورد مسولانه را توسط هنرمندانی که مخاطبان فراوانی هم دارند , کمتر مشاهده می کنیم . باید در نظر بگیریم که بار مسولیت هنرمندان پر مخاطب بسیار سنگین است , چون تعداد مخاطبان ایشان گاهی از تعداد مخاطبان خبلی از شبکه های تلویزیونی و رادیویی هم بیشتر است و انتشار جعلیات توسط این هنرمندان تقریبا غیر قابل جبران می باشد .
در برابر نشر جعلیات بی تفاوت نباشیم و به #کمپین_مبارزه_با_نشر_جعلیات بپیوندیم:
راه های پیوستن به #کمپین_مبارزه_با_نشر_جعلیات :
۱.کانال تلگرام :
@Jaliyat
🔴 ۲.اینستاگرام :
https://instagram.com/jaliat.farhangi
🔴 ۳.فیس بوک :
https://www.facebook.com/Jaliyat/
🔴 ۴.ایمیل:
برای ارسال اشعار مشکوک
