راه ناهموار عراق برای رسیدن به ثبات

تحولات عراق بعد از نزدیک به چند سال رکود و تثبیت قلمرو تصرفی داعش در استان های “نینوا“ و “الانبار“ در طی ماه های اخیر با پیروزی ارتش، پلیس و نیروهای “حشد الشعبی” با حمایت ائتلاف خارجی، می رود تا به تدریج قلمرو جغرافیایی دولت اسلامی را حداقل در شهرها و مناطق مهم از وجود این گروه تروریست مضمحل و پاکسازی کند. بعد از ماه ها جنگ خونین برای آزادسازی “موصل” دومین شهر بزرگ و مهم عراق از وجود “داعش” بلافاصله نیروهای نظامی به واحدهای حشد الشعبی پیوستند که از ماه ها قبل شهر استرتژیک “تلعفر” را زیر ضربات خود قرار داده و مانع از ارتباط لجستیکی این حلقه واصل نیروهای داعش در سوریه و عراق شده بودند. چنانچه یکی از عوامل پیروزی ارتش عراق در موصل بستن راه ارتباطی بین این شهر و تلعفر بود که بر اساس استراتژی نیروهای شیعه عراقی حامی دولت “بشار اسد” مانع از نقل و انتقال نظامی و لجستیکی بین دو بال داعش در دو سوی مرز عراق – سوریه می شد. از آنجا که نیروهای ائتلاف غربی شرکت کننده در جنگ موصل ابتدا قصد داشتند تا با ایجاد یک گذرگاه امن به سوی بخش های غربی همجوار مرز سوریه این شهر را آزاد کنند و شبه نظامیان حشد الشعبی هم با هماهنگی منطقه یی بین خود و متحدینشان هم زمان طرح جلوگیری از انتقال نیروهای داعش از موصل به طرف سوریه را داشتند، اهمیت شهر تلعفر در این استراتژی دو چندان گردید. این استراتژی موجب شد تا نیروهای داعش در عراق در مناطق تصرفی خود محبوس شده و امکان مانور و جابجایی را نداشته باشند. همین انفصال حلقات نیروهای داعش راه را برای محاصره و سرکوب واقعی آنان هموار کرد و بعد از موصل نوبت به آزادسازی تلعفر رسید.

Image processed by CodeCarvings Piczard ### FREE Community Edition ### on 2017-06-28 07:12:48Z |

روز شنبه ۲۶ ماه اوت رهبران سیاسی و فرماندهان ارتش عراق خبر از نزدیک بودن آزادسازی تلعفر دادند و خبرهایی که روز یکشنبه از منابع میدانی می رسد نشان می دهد که این شهر تقریبا در موقعیت فتح کامل و پاکسازی از وجود واحدهای پراکنده داعش در بعضی محلات آن قرار دارد. چنانچه شامگاه شنبه سرهنگ “عبدالامیر یارالله” از فرماندهان ارتش عراق تایید کرد که نیروهای عراقی پس از بازپس‌گیری محدوده قدیمی شهر اکنون پیکارجویان داعش را در محله‌های مختلف محاصره کرده‌اند و در مناطق حاشیه شمالی تلعفر هم درگیری‌های پراکنده گزارش شده است”. هم زمان سخنگوی نیروهای شبه ‌نظامی شیعه حشدالشبی که همراه با شبه ‌نظامیان سنی و کرد در کنار ارتش عراق عملیات نظامی انجام می‌ دهند گفته است “مقاومت از سوی داعش در قالب تک تیراندازان، خودروهای بمبگذاری شده و خمپاره همچنان ادامه دارد“. آنچه مشخص است روند اوضاع در عراق به سمتی می رود که داعش به تدریج قلمرو ارضی خود را از دست خواهد داد و از این پس در قالب یک گروه تروریستی (البته هنوز بسیار قدرتمند) دست به عملیات های غیرمتعارف از جمله بمبگذاری، حملات انتحاری در بغداد و شهرهای مهم، گروگان گیری، نابودی بعضی از تاسیسات و به طورکلی در چارچوب عملیات خرابکارانه و غیرمنظم، حضور مخرب خود را به رخ خواهد کشید. گروه داعش به طور هم زمان در سوریه نیز زیر ضرب حملات چند جانبه قرار دارد و از “رقه” مرکز قدرت سیاسی این گروه تا منطقه “دیر الزور” مرکز نفتی و اقتصادی این حکومت اسلامی در محاصره و زیر فشار زیادی قرار گرفته است که بدون هیچ تردیدی به زودی باید با همین مناطق هم وداع کند. اصولا داعش در موقعیتی قرارگرفته است که در سطح ملی، منطقه یی و بین المللی دیگر نمی توان با کارت آن در منازعات داخلی و رقابت های ژئوپلتیک بازی کرد و تا به امروز هم رمز ماندگاری قلمرو حاکمیتی آنان تنها به خاطر اهمیت همین کارت بازی بوده است که به نظر می رسد دیگر سوخته است.

هم اکنون این سوال مطرح می باشد که آیا با حذف داعش از معادلات عراق به تدریج این کشور در مسیر ثبات، توسعه، بازسازی، وحدت ملی و انسجام حاکمیت ملی خود به پیش می رود؟ پاسخ این سوال به صورت روشن و شفاف یک “نه” بزرگ خواهد بود چرا که نیروهای “رانشی” و تضادهای فعلا آنتاگونیستی در این کشور بحران زده نه تنها از معادلات حذف نشده اند که احتمالا بعد از خلاص شدن از معضل داعش زخم های ناسور، تازه سر باز می کنند. تضادهای عمده و بزرگی که می شود آن ها را در قالب “ادعای استقلال کردستان عراق”، “تضادهای قومی – مذهبی”، “عدم تقسیم عادلانه سهم کیک قدرت”، “دوگانه نظامی ارتش و حشد الشعبی”، “شکاف های عمده در بخش اکثریت شیعه و گروه های مدعی آن”، “اختلاف حول تمرکز قدرت در بغداد و ضرورت فدرالیسم”، “ریشه کنی فساد در هرم قدرت سیاسی و اقتصادی”، “مطالبه حق السهم کشورهای هژمونیک منطقه” و “نقش آتی ائتلاف به رهبری آمریکا در عراق” دسته بندی کرد. هر کدام از این تضادها به اندازه یی بزرگ است که می تواند خود موجد یک بحران ملی را فراهم کند و متاسفانه سال ها گسست و شکاف در ابعاد داخلی و خارجی نیز شرایطی را موجب شده است که فعلا چشم انداز مثبتی برای برون رفت از این مشکلات دیده نمی شود. اصولا داعش و تروریسم تنها “معلول” این شرایط نابسامان است و بستر منازعه در عراق به همان قوت خود هم چنان وجود دارد. بزرگترین معضلی که هم اکنون گریبانگیر عراق و تمامیت ارضی آن می باشد عزم رهبران اقلیم خودمختار کردستان این کشور برای برگزاری همه پرسی جهت استقلال در روز ۲۵ سپتامبر ۱۹۱۷ می باشد که تا به امروز با وجود مخالفت شدید کشورهای همسایه ترکیه، ایران و سوریه به همراه دولت مرکزی عراق و هم چنین ناخشنودی آمریکا، آلمان و فرانسه در خصوص تاثیر بی ثبات کننده آن در شرایط فعلی اما “مسعود بارزانی” رهبر اقلیم کردستان و دیگر سیاستمداران کرد عراقی هم چنان بر روی آن پافشاری می کنند. هم اکنون به صورت آشکار فقط رژیم اسرائیلی از این ایده حمایت می کند و عربستان نیز به صورت پنهان مشوق و حامی بارزانی در این خصوص بوده است. در گفت و گویی که دو سال پیش با آقای “ناظم دباغ” نماینده دفتر اقلیم کردستان در تهران داشتم ایشان همچون دیگر رهبران اربیل تلقی خود از قانون اساسی عراق را این چنین بیان کرد “این سند یک توافق آزاد است که در هر زمان طرف دیگر بخواهد حق خروج از آن را دارد“. متاسفانه این تلقی از قانون اساسی که آن را در حد یک معاهده و توافق چندجانبه تاکتیکی فرو می کاهد، ضمن اینکه ناقض حاکمیت ملی در حقوق بین الملل و برداشت غلط از “حق تعیین سرنوشت” می باشد، می تواند جرقه یک بحران بزرگ در آینده نزدیک باشد. بدون تردید کردهای عراقی بعضی مطالبات به حق را دارند که ناشی از فساد و تبعیض در دولت بغداد به خصوص دوران نخست وزیری “نوری مالکی” جهت عدم رعایت توافقات فی مابین بغداد – اربیل بوده است اما به جای تمرکز بر عادلانه کردن نظام سیاسی، رفتن به سوی استقلال و جدایی در این شرایط به نوعی بازی با آتش است که در وهله اول کردستان عراق را قربانی می کند. عراق بعد از داعش بدون شک چهره جدیدی دارد اما اینکه این به منزله بازگشت ثبات باشد را باید با احتیاط نگریست.