جری لوئیس، آنارشی در «وضعیت موجود»
ساعاتی پیش جری لوئیس در ۹۱ سالگی درگذشت، کمدینی که چند نسل از سینماروها او را با برهم زدن نظم قراردادی و به وجود آوردن موقعیت کمیک می شناختند.
برای سینماروهای ایرانی اما جری لوئیس با صدای حمید قنبری شناخته شده بود که تا زمان استقرار جمهوری اسلامی فیلم های او را در سینما و تلویزیون می دیدند، آخرین فیلمی که از جری لوئیس در ایران به نمایش درآمد «راه جبهه کدوم طرفه؟» است که در نوروز ۱۳۵۵ به نمایش درآمد، البته تا سال ۵۷ چند فیلم قدیمی دیگر جری لوئیس از جمله «بوئینگ بوئینگ» و «بی نظم منظم» نیز به نمایش درآمد، برخی از آثار جری لوئیس حتی در یکی دو سال پس از استقرار جمهوری اسلامی و همه گیر شدن نوارهای ویدئویی قدیمی روی ویدئو قابل مشاهده بود تا آنکه از سال ۱۳۶۲ ویدئو در ایران ممنوع اعلام شد.
جری لوئیس در سال ۱۹۲۶ از والدین روس یهودی مهاجر در نیوجرسی متولد شد، او از پنج سالگی کار نمایش را به همراه والدین خود آغاز کرد و در پانزده سالگی نام هنری جری لوئیس را به جای نام اصلی ش انتخاب کرد.
جری لوئیس که از ابتدا تصور می کرد قرار است خواننده شود به زودی با دین مارتین بدل به یک زوج کمدی شدند که پس از پایان جنگ جهانی دوم به شدت گل کردند و برنامه هفتگی خود را در رادیو آغاز کردند. این دو از جمله یکی از نخستین کسانی بودند که برنامه زنده تلویزیونی را بیستم ژوئن ۱۹۴۸ شروع کردند و شوهای تلویزیونی بسیاری را از آن پس با همدیگر اجرا کردند.
در سال ۱۹۴۹ آنها نخستین فیلم مشترک شان را به نام «دوست من ایرما» ساخته جرج مارشال را بازی کردند که به دنبال موفقیت بسیار آن «دوست من ایرما به غرب می رود» را در ادامه ساختند.
پس از آن در فیلم های کمدی بسیاری با هم دیگر همبازی شدند تا آنکه در سال ۱۹۵۶ سرانجام جری لوئیس نخستین آلبوم موسیقی خود را منتشر کرد و از دین مارتین جدا شد، این آلبوم موسیقی نیز موفقیت بسیاری برای او به همراه آورد.
در سال ۱۹۶۰ او اولین فیلم خود را با بودجه محدود با نام خدمتکارهتل و بدون هیچ فیلمنامه ای و بصورت خلق بداهه وار ساخت که به موفقیت نسبی دست یافت. «مرد بانوان» و «پیشکار» را سال بعد ساخت و «فقط به خاطر پول» را پس از آن ولی محبوبیت اصلی او در سینما با فیلم «پرفسور دیوانه» آغاز شد که در آن نقش پرفسوری دست و پاچلفتی و نامحبوب را بازی می کند که به دنبال جلب نظر دختران با اختراع خود برای تغییر شخصیت است.
جری لوئیس در فیلم های خود به برهم زدن نظم موجود و ایجاد آنارشی به کمدی موقعیت معنای دیگری می دهد و به ویژه استفاده از میمیک صورت برای خنده دار تر کردن این صحنه ها یا منطق کارتونی سبب شده تا فیلم های او در زمره محبوب ترین فیلم های تاریخ سینما ماندگار شود، هر چند منتقدان هیچ گاه به او روی خوش نشان ندادند اما او خودش معتقد بود که او مخاطبان خودش را دارد و به نظر منتقدان اهمیتی نمی دهد.
«بوئینگ، بوئینگ» یکی از محبوب ترین فیلم های او به همراه تونی کرتیس در سال ۱۹۶۵ به نمایش درآمد، او در این فیلم دوست و همکار روزنامه نگار زن باره ای در پاریس است که دوست دخترهایش مهمانداران هواپیما هستند اما با ورود بوئینگ به صعنت هواپیمایی و سریع تر شدن پروازها زمانبندی او به هم می ریزد و همه آنها با هم سر می رسند.
در سال ۱۹۷۲ جری لوئیس «روزی که دلقک گریست» را در باره هولوکاست ساخت که هیچ گاه به نمایش درنیامد زیرا خوب از کار درنیامده بود.
پس از آن تا ده سال جری لوئیس در هیچ فیلم دیگری ظاهر نشد تا آنکه با «سخت مشغول کار» بازگشت و پس از آن در فیلم مارتین اسکورسیزی «سلطان کمدی» (۱۹۸۳) بازی کرد.
آخرین فیلم مهمی که جری لوئیس در آن بازی کرده «رویای آریزونا» ساخته امیر کوستوریتسا (۱۹۹۳) بود اما آخرین فیلمی که او در سال ۲۰۱۳ بازی کرد و در کن به نمایش درآمد مکس رز بود که در آن نقش یک پیانیست موفق را دارد که درمی یابد پس از ۶۵ سال زنش به او خیانت می کند، این فیلم سال گذشته روی پرده سینماهای آمریکا رفت.
چند ماه پیش او اعلام کرد که در ۹۱ سالگی دوست دارد تا فیلم جدیدی را بسازد اما مرگ به او امان نداد، جری لوئیس که در یکی دو سال اخیر با مواضع راست گرایانه ش محبوبیت خود را از دست داده بود اما تا سال ۲۰۱۰ مجری برنامه جمع آوری روز کارگر برای انجمن دیستورفی عضلانی آمریکا بود.
او که با افول محبوبیت خود در آمریکا در دهه نود در فرانسه به عنوان «پادشاه خل وضع ها» جای خود را یافته بود گفته بود که مهمترین موفقیت زندگی ش ظاهر شدن در نقش یک احمق تمام عیار بوده است.
- درباره نویسنده:
- تازهترینها:
امید حبیبی نیا روزنامه نگاری سینمایی را از سال ۶۸ آغاز کرده و با اغلب نشریات سینمایی و فرهنگی از جمله مجله فیلم و روزنامه های ایران و همچنین بخش های مختلف تولید، خبر و تحقیق در رادیو و تلویزیون همکاری داشته است، وی از اعضای نخست انجمن منتقدان سینمای ایران بود و چند دوره نیز به عنوان داور انجمن و همچنین داور بخش فیلم های کوتاه جشنواره فیلم فجر به فعالیت پرداخت. او دهها تحقیق علمی در زمینه سینما، روانشناسی ارتباطات و ارتباطات به مجامع علمی بین المللی ارائه کرده است و در رشته های روانشناسی بالینی، کارگردانی سینما، تحقیق در علوم ارتباطات، مطالعات جهانی با گرایش تحقیق در رسانه ها به تحصیل و تدریس پرداخته است. وی همچنین با رسانه های بین المللی از جمله بی بی سی و فرانس ۲۴ نیز همکاری داشته است و سردبیر نشریه دو زبانه رسانه شناسی ست.
