آنچه ساخت سد بر دره رودخانه صلح غرق می‌کند
بریتیش کلمبیا از نظر مساحت نزدیک است به سرزمین مصر، با این حال به جای ۸۰ میلیون نفر، کمتر از ۵ میلیون نفر در آن زندگی می‌کنند و بخش عمده‌ای از جمعیت هم خواه در بخش‌های جنوبی هستند، یا در جزیره ونکوور و اکثر آنان تصویر مبهمی از بقیه استان، بخصوص بخش‌های شمالی آن دارند.
کریستوفر پولان، روزنامه‌نگار همراه با بن نیلمز، عکاس، تلاش کرده‌اند تا در کتاب تازه‌شان، «صلح در مخاطره: بهای واقعی سد بر سایت سی،» این مشکل را رفع بکنند و آنچه مبهم است، مقابل چشمان مخاطب قرار بدهند: در کتابی که در اولین نگاه، یک گالری عکس است ولی در نگاهی دقیق‌تر، تحقیقی است بر یک پروژه ساخت سد بر شمال استان که سال‌هاست، در حقیقت دهه‌هاست، نقطه تقابل ساکنین محلی، فعال‌های محیط‌زیستی و دولت استانی است.
بدین شکل، پولان، کنجکاوی روزنامه‌نگارانه خودش را با بازدید دست اول از این منطقه سیراب کرده و نیلمز هم دوربین را سمت مناظر، ساکنین محلی، حیوانات و درخت‌ها و کارگرهای مهاجر گرفته است. لابه‌لای عکس‌ها و یادداشت‌های این سفر را گذشته پر کرده است: پولان به کاوشی در تاریخچه دره صلح، حضور فراتر از ۱۰ هزار سال آدمی بر آن و همچنین جانوران و گیاهان منطقه نشسته و نتیجه را به زبانی ساده، بدست خواننده‌اش داده است.
او در ابتدا این سوال را مطرح می‌کند که چطور سد دبلیو.ای.سی. بنت و سد کنیون صلح ساخته شدند – دو سد در فاصله‌ای نزدیک بهم که برق ارزان ساکنین استان را تامین می‌کنند. بسته به ساعت‌های مصرف در شهرهای بزرگ‌تر جنوب، آب در آنها جاری می‌شود و برق تولیدی، بدست مصرف‌کننده می‌رسد. آنها سفرشان را از امیدِ هادسون در نزدیکی سد کانیون صلح شروع می‌کنند و درنهایت سوال بر قایق، تا محدوده‌ای می‌روند که سد سایت سی بر دره صلح با بودجه‌ای فراتر از ۹ میلیارد دلار، الان در حال ساخت است:
«در دهه آینده، دیواری ۶۰ متری از زمینی فشرده به درازای فراتر از یک کیلومتر بر شاخه اصلی رودخانه صلح بالا خواهد رفت، سپس آب را پشت سر خود محبوس نگه می‌دارد تا دریاچه‌ای مصنوعی به طول ۹۳ کیلومتر شکل بدهد، بدین شکل، بهترین خاک سطحی باقی مانده در شمال بی‌سی غرق می‌شود. آب پنجاه جزیره را غرق می‌کند و دره‌ای که خانه کشاورزها، چوپانان و تله‌گذاران و همچنین محیط زندگی تعداد بی‌شماری موجودات کوچک و بزرگ است، به زیر می‌کشد.» (از پشت جلد کتاب)
Ken & Arlene Boone scan their property for wildlife inside of their home on the Peace River near Fort St. John , British Columbia on February 26, 2015. (BEN NELMS)
این دو برای خلق این کتاب، بودجه‌ای از چند نهاد دولتی، از جمله شورای هنر کانادا و شورای هنر بریتیش کلمبیا گرفته‌اند و در ۲۰۱۵ میلادی راهی شمال شدند تا ۱۳ روز را بر دره صلح بگذرانند. این کتاب ۱۶۰ صفحه‌ای با جلد شومیز و قطع خشتی، پس از تشکرها، نقشه، مقدمه: در مسیر دره ارواح، به دو بخش تقسیم می‌شود. بخش نخست، آب، خود به چهار فصل تقسیم می‌شود و بخش دوم زمین، خود دو فصل دارد. تمامی کتاب، با عکس‌ها و نقشه‌هایی پر شده‌اند که کمک می‌کنند تا مخاطب تصویر واضحی از آنچه دره صلح است، در ذهن داشته باشد و بداند چه به زیر آب خواهد رفت. درنهایت، موخره‌های کتاب می‌آیند.
«صلح در مخاطره» که در مارچ امسال، نامزد نهایی جایزه کتاب بریتیش کلمبیا شده است، سعی می‌کند تا با نگاهی بی‌طرف راهی شمال بشود. نظرهای دولتی واضح است: آینده مصرف انرژی وابسته به ساخت این سد است. در مقابل ساکنین محلی، فعال‌های محیط‌زیست و کارکنان صنعت کشاورزی و دامداری، مخالف اجرای این سد هستند. در حقیقت یک مرتبه هم چند دهه پیش، جلوی ساخت این پروژه را گرفته بودند.
مخاطب اگر وقت بگذارد و همراه این سفر بشود، می‌تواند درنهایت تصمیم بگیرد که همراه نویسنده کتاب، به یک مخالف این پروژه تبدیل بشود یا اینکه همراه دولت استانی، بگوید ساخت این سد لازم است، هرچند که پیش‌بینی‌ها بگویند ساکنین استان به تولید برق آن در چند دهه آینده احتیاجی ندارند، ولی فرکینگ گاز مایع (ال‌ان‌جی) احتیاج به این برق پیدا می‌کند.
Christopher Pollon portages a canoe through low water on the Peace River near Fort St. John, British Columbia on September 23, 2015. The water level fluctuates due to the W.A.C Bennett dam up river. (BEN NELMS)
همان‌طور که در انتهای آخرین فصل کتاب، پولان مبهوت از آنچه مقابل چشمانش قرار گرفته است و آنچه بهای واقعی ساخت این است، می‌نویسد: «چاه‌های متروک تنها بخشی از بهای گسترده‌ای است که کل منطقه صلح بایستی به عنوان موتور اقتصادی استان پرداخت کند. آن را نفرین منابع طبیعی بخوانید: مابین ۱۹۷۴ و ۲۰۱۰، تقریبا ۷۰ درصد پنج تالاب اصلی منطقه رودخانه صلح، تغییر کارکرد زمین پیدا کردند و زیست‌بوم این محدوده قطعه قطعه شد. این را در نظر بگیرید که از اولین تولید تجاری گاز مایع در ۱۹۴۸ تاکنون، ۱۱۰۰ کیلومتر خطوط انتقال در منطقه ساخته شده‌اند و ۴۵ هزار کیلومتر جاده حالا این محدود را رد می‌کند و اگر این جاده‌ها یک خط مستقیم بودند، یک مسیر رفت و برگشت مابین ونکوور و هالیفاکس می‌شدند. اگر این‌ها بخشی از تاثیرگذاری‌های چاه‌های گاز، خطوط انتقال سوخت، پاکسازی زمین‌ها، معدن‌های زغال‌سنگ و توسعه پروژه‌های هیدرو باشد، دره صلح چندان موتور اقتصادی استان نیست، بلکه یک محدوده قربانی صنعت است که می‌توان آن را توسعه داد.» (برگرفته از صفحه ۱۳۵ کتاب)
پولان و نیلمز می‌روند تا دست اول تماشا کنند و بعد هم آنچه دیده‌اند، در کنار آنچه از تحقیق‌شان حاصل شده، قرار می‌گیرد و درنهایت متن کتاب جلوی چشم مخاطب قرار می‌گیرد. چند سوال بی‌نظر بی‌اهمیت هزینه و ساخت یک سد بدین شکل تبدیل به صدها سوال مهم‌تر می‌شوند و ارتباط‌های دره صلح با آدمی که در جنوب استان زندگی می‌کند، آشکارتر می‌گردد.
اگر می‌خواهید با بهای واقعی ساخت سد بر سایت سی بیشتر آشنا بشود، «صلح در مخاطره» را که اکتبر ۲۰۱۶ منتشر شده، می‌توان به بهای ۲۳ دلار از کتاب‌فروشی‌ها خرید – نسخه کیندل آن ۱۰ دلار قیمت دارد – یا آن را از کتابخانه‌ها قرض گرفت.
عنوان کتاب به انگلیسی این است:
The Peace in Peril: The Real Cost of the Site C Dam, Christopher Pollan with photographs of Ben Nelms, Harbour Publishing.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
سیدمصطفی رضیئی، مترجم و روزنامه‌نگار مقیم شهر برنابی است. او نزدیک به سه سال است در کانادا زندگی می‌کند و تاکنون ۱۴ کتاب به ترجمه او در ایران و انگلستان منتشر شده‌اند، همچنین چندین کتاب الکترونیکی به قلم او و یا ترجمه‌اش در سایت‌های مختلف عرضه شده‌اند، از جمله چهار دفتر شعر از چارلز بوکاووسکی که در وب‌سایت شهرگان منتشر شده‌اند. او فارغ‌التحصیل روزنامه‌نگاری از کالج لنگرا در شهر ونکوور است، رضیئی عاشق نوشتن، عکاسی و ساخت ویدئو است، برای آشنایی بیشتر با او به صفحه فیس‌بوک‌اش مراجعه کنید.
