نشست و توافق وین پیروزی دیپلماسی بر جنگ و تروریسم
نشست وین در روز جمعه ۳۰ اکتبر در خصوص بحران سوریه که به غیر از بازیگران داخلی تقریبا همه نقش آفرین های منطقه یی و بین المللی موافق و مخالف را دور هم جمع کرده بود را شاید بتوان به عنوان یک مرحله جدید در مسیر حل و فصل سیاسی جنگ داخلی و بحران سیاسی این کشور تلقی کرد. به دلیل اینکه بحران سوریه بعد از سرکوب مرحله اول اعتراضات مسالمت آمیز و سیاسی در بدنه سیاسی – اجتماعی این کشور و سپس به واسطه دخالت قدرت های منطقه یی و فرامنطقه یی در سوق دادن این اعتراضات به سمت جنگ های مسلحانه و منازعات فرقه یی هم اکنون به یک جنگ جهانی کوچک تبدیل شده است، لاجرم نفس این نشست که به خلاف دیگر کنفرانس های برگزار شده توانست تمامی طرفین منازعه خارجی را گرد هم آورد، در نوع خود یک پیروزی برای تفوق منطق “دیپلماسی” بر جنگ بوده است. آنچه این موفقیت نسبی را تا حدود زیادی پر رنگ می کند توافق طرفین حول یک برنامه ۹ ماده یی در چارچوب مصالحه مرضی الطرفین و تعهد دو طرف میز برای ادامه این پروسه تفاهم دیپلماتیک است. عبور بازیگران اصلی بحران سوریه از پیش شرط های انتزاعی و اولیه خود در طی این سال های تنش که در راس آن شرط تعیین تکلیف “بشار اسد” رئیس جمهوری قانونی این کشور قرار داشت را شاید بتوان دومین مورد برای موفقیت نسبی نشست وین به حساب آورد. بدون شک این دو موفقیت عمده به دست نمی آمد به غیر از آنچه طرفین خارجی منازعه به این یقین مسلم رسیده باشند که راه حل بحران سوریه از مسیر ادامه جنگ و خشونت به سرانجام نخواهد رسید و به تعبیری ساده تر پذیرش نقش و موجودیت طرفین منازعه در ابعاد ملی و فراملی در چارچوب توزیع عادلانه و تجدیدنظر در مناسبات قدرت” در کنار توافق حول مبارزه همگانی علیه گروه های تروریستی و جهادگرایان بنیادگرا تنها راه خروج از بن بست موجود خواهد بود. از طرف دیگر هر چند که اکثریت مطلق قدرت های منطقه یی درگیر رخدادهای خونین سوریه خود به نوعی متاثر از ساختارهای ایدئولوژیک می باشند همین پذیرش کانونی آینده “سکولار” و حفظ ساختارهای موجود سیاسی – امنیتی سوریه به همان نسبت که دولت اسد را خشنود می کند می تواند راه را برای نقش آفرینی تمامی گروه های جهادی تندرو از قبیل دولت اسلامی (داعش)، جبهه النصره، جیش الاسلام، جبهه اسلامی، جندالشام و لواءالتوحید در معادلات جدید بسته و راه را برای مصالحه سیاسی قابل قبول باز کند.
آنچه در توافق اولیه نشست وین به دست آمد هر چند که گام اول در مسیر یک راه طولانی خواهد بود اما در صورتی که ادامه مذاکرات بتواند طرفین منازعه را ملزم به رعایت چارچوب کلی این تفاهم سیاسی کند می تواند به عنوان شاه کلید قفل دروازه یی باشد از وین تا دمشق می بایست با پشت سر گذاشتن هر ایستی به مرور دروازه های بیشتری را باز کند. بدون هیچ تردیدی از روز اول شکل گیری بحران سوریه بازیگران اصلی در ابعاد بین المللی روسیه و آمریکا و در ابعاد منطقه یی ایران و محور عربستان – ترکیه بوده اند و مواضع این اضلاع متضاد قبل از نشست وین تا آنجا بود که حتی به دلیل اعلان پیش شرط های یکجانبه احتمال و امکان هیچ مذاکره و مصالحه عینی وجود نداشت. با توجه به ورود عوامل جدید از جمله توافق هسته یی بین ایران و غرب و مهم تر از همه دخالت گسترده نظامی (هوایی) روسیه با دعوت رسمی دولت اسد در سرکوب گروه های تروریستی و مخالفانی که تا پشت دروازه های دمشق رسیده بودند با همکاری فعال ائتلاف حامیان اسد (ایران و حزب الله لبنان) در حمایت از پیشروی های ارتش سوریه به سمت مناطق استراتژیک حمص، حماء، دیرالزور و به خصوص حلب توانست بسیاری از معادلات قبلی که موجب استمرار وضعیت کنونی شده بود را به صورت کمی و کیفی به هم زده و نشست وین دقیقا در بطن چنینی شرایطی زاده شد. اینکه در این روزها مرتب گفته می شود که نشست وین نشان دهنده شکست استراتژی دخالت نظامی روسیه در سوریه بوده است دقیقا اشتباه است چرا که از همان ابتدای فرمان “ولادیمیر پوتین” برای آغاز این حملات اهدافی چون حمایت از دولت اسد، نابودی گروه های تروریستی متنوع حاضر در بحران سوریه برای تسهیل و تعیین روند و پروسه مصالحه سیاسی در دستور کار مسکو و تا حدودی تهران به عنوان اصلی ترین متحد منطقه یی دمشق بوده است. از طرف دیگر مسکو، تهران و حزب الله لبنان به عنوان متحدین اسد همیشه ضمن دفاع از مشروعیت دولت دمشق به خوبی نیز می دانند که در سوریه هیچ کس پیروز این جنگ نخواهد بود و هم اینک بیشترین تمرکز آنان بر حفظ شاکله ساختار موجود و تشکیل دولت وحدت ملی با شراکت نیروهای معتدل مخالف بوده است. در واقع نشست وین حاصل تجدیدنظر کمی و کیفی ائتلاف حامیان خارجی مخالفان اسد است که این بار شرط همیشگی و به قول آنان غیرقابل عبور “حذف اسد” را حداقل در دوره انتقالی کنار گذاشته اند. سخنان “جان کری” وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر اینکه هدف مذاکرات وین در واقع “مواجه با چالش اصلی در سوریه برای ترسیم نقشه راه خروج از جهنم است” در همین راستا عنوان شده است. یک روز بعد از نشست وین نیز “بان کی مون” دبیرکل سازمان ملل متحد در جریان گفت و گو با رئیس کمیته بین المللی صلیب سرخ در ژنو ضمن اشاره به پیش شرط برکناری اسد به عنوان یک گروگان گیری به صراحت می گوید “آینده سوریه، یا آینده تمام مذاکرات صلح، نباید به مساله آینده یک نفر بستگی داشته باشد و مردم سوریه باید در باره آینده بشار اسد تصمیم بگیرند” نیز تاکیدی بر همین تجدیدنظر و صحه گذاشتن بر مواضع روسیه و ایران بوده است. هر چند توافق اولیه وین پیروزی دیپلماسی بر جنگ و پذیرش یک راه حل مرضی الطرفین تلقی می شود اما در میانه این آشوب موقعیت سیاسی دولت سوریه و محور مسکو – تهران در جایگاه برتری نسبت به گذشته قرار گرفته است.
۱۰/۸/۹۴
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
