گفتگو با تلخون حمزوی کارگردان فیلم پروانه
امید جبیبی‌نیا
در حالی که صفحه سینمای این شماره چاپ شده است که تکلیف پروانه، فیلم کوتاهی که در فهرست اولیه اسکار قرار دارد حالا دیگر روشن شده است، اگر پروانه نامزد اسکار باشد این یکی از معدود مواردی است که یک فیلمساز ایرانی تبار نامزد جایزه اسکار برای یک فیلم کوتاه می شود.
فیلم کوتاه «پروانه» نخستین فیلم تلخون حمزوی فیلمساز ایرانی تبار سوئیس است که در جشنواره ها به نمایش درآمده است و امسال در فهرست اولیه فیلم های کوتاه آکادمی علوم و هنرهای سینمایی آمریکا که جوایز سالیانه اسکار را به برگزیدگان اعطاء می کند قرار گرفته است.
تلخون حمزوی که این فیلم را برای پایان نامه کارگردانی فوق لیسانس سینما ساخته، قبلا برای همین فیلم جایزه نقره ای دانشجویی آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار در سال ۲۰۱۳ را نیز دریافت داشته بود
حالا خودش و همچنین رسانه های سوئیسی در انتظار اعلام فهرست نهایی نامزدهای فیلم کوتاه داستانی توسط آکادمی اسکار هستند که روز پنج شنبه اعلام پانزدهم ژانویه اعلام می شود.
پروانه از میان ۱۴۱ فیلم کوتاه از سراسر جهان انتخاب شده و در باره دختری افغان است که در سوئیس پناهجو است و با کار غیرقانونی سعی می کند پولی برای مادر خود در افغانستان بفرستد، اما وسترن یونیون مدرک اقامت او را قبول نمی کند و او از دختری با ظاهر پانک تقاضای کمک می کند و در نهایت این دو با یکدیگر دوست می شوند.
فیلم خوش ساخت و روان است و به ویژه بازی نیسا کاشانی به آن جان بخشیده است.
با تلخون حمزوی پیش از اعلام فهرست نامزدهای فیلم کوتاه اسکار در حالی که روی فیلم جدید خود که می گوید کمدی است کار می کند و مشتاقانه منتظر خبری دلگرم کننده از لس آنجلس هم هست، گفتگوی کوتاهی کردم.
این فیلم را برای پایان دوره فوق لیسانس ساختی، چرا سراغ این سوژه رفتی؟
چون برایم سوژه جالبی بود، ما روی داستان در مدرسه مان (دانشگاه هنر زوریخ) کار کردیم و خب این روزها هم که در باره این موضوع یعنی مهاجرت و مهاجران بسیار بحث می شود، برای من ماجرای دختری که تلاش می کند تا از شرایط نامناسب رها شود هم در متن این موضوع اهمیت داشت.
از دو سال پیش بحث های بسیاری در باره موضوع مهاجرت و پناهندگی در سوئیس درگرفته و به چند رفراندم و اصلاح برخی قوانین مهاجرتی و تقاضای تابعیت هم منجر شده است، تو در پرداختن به این موضوع چقدر تحت تاثیر این مباحث بودی؟
برای من بیشتر یک قصه بود که می خواستم بیان کنم البته برای آن تحقیق هم کردم و مصاحبه های زیادی هم خواندم و براساس آن فیلمنامه را نوشتم، خیلی نمی خواستم موضع یا بازتابی از این مباحث را در فیلم نشان بدهم.
برای چه شخصیت اصلی را یک دختر افغان انتخاب کردی؟
چون فکر می کردم که الان موضوع افغانستان و پناهجویان افغان با توجه به میزان بالای پناهندگی آنها مورد توجه است و البته موضوع زبان هم بود که اگرچه گویش دری با گویش ما کمی متفاوت است ولی بهتر می توانستم با یک افغان ارتباط برقرار کنم تا مثلا یک عراقی یا سوری یا فلسطینی.
چطور نیسا کاشانی (بازیگر زن نقش پروانه) را پیدا کردی؟
نیسا را از یک آژانس نقش گزینی در زوریخ پیدا کردم که پیش از آن در تئاتر بازی کرده بود، چند ایرانی دیگر هم به من معرفی کردند ولی نیسا که ایرانی تبار ولی متولد سوئیس است واقعا برای این نقش مناسب بود زیرا جمعیت افغان در سوئیس چندان زیاد نیست و آنهایی هم که هستند سالهای زیادی نیست در اینجا زندگی می کنند و هنوز جای پایی در هنرهای نمایشی نیافته اند.
نیسا که خودش تجربه پناهجو بودن را نداشته چطور در نقش جا گرفت؟
من راستش از او نپرسیدم ولی خیلی خوب توانست حس ها را پیدا کند و نقش را باور کند.
در باره پناهجوها و پناهنده ها در سوئیس چقدر می دانستی؟
در این باره تحقیق کرده بودم و کمپ های اسکان موقت را می دانستم کجا هستند، مثلا لوکیشن کمپ پناهجویان واقعی بود و ما چند روز در آنجا کار کردیم.
آیا بین شما و پناهجویان در آنجا ارتباطی به وجود آمد؟
خیلی فرصت نداشتیم که با آنها ارتباط برقرار کنیم هر چند برخی از آنها از جمله چند ایرانی هم نقش های کوچکی در فیلم ایفاء کردند اما این امکان که گفتگوداشته باشیم یا نظرشان را جویا شویم نبود.
پروانه به نظر می رسد که از کلیشه های رایج در داستانگویی پیروی می کند، این کار را آگاهانه کردی یا نمی خواستی برای فیلم اولت ریسک کنی؟
برای من جالب بود که نشان بدهم که کسی که از یک کشور شرقی می آید چطور می تواند در یک کشور غربی زندگی می کند، نمی دانم کلیشه هست یا نه ولی بهرحال چون من خودم اینجا بزرگ شده ام شاید نگاهم به شرق همانجوری باشد که یک سوئیسی نگاه می کند.
ممکن است یک دختر افغان قبلا به پارتی هم رفته باشد اما این برای تماشاگر غربی جالب است و این هم بهرحال قصه ای بود که من ساخته بودم. ممکن است تو بگویی که از نظر خارجی ها بخصوص کسانی مثل ایرانی ها یا آمریکایی ها یا ایتالیایی ها که زود با آدم می‌جوشند سوئیسی ها خیلی محافظه کار به نظر می آیند ولی امکان اینکه یک دختر تنها در خیابانی در زوریخ کمک بخواهد و مردم به او کمک کنند هم هست.
چطور شد که فیلم برای جایزه دانشجویی اسکار انتخاب شد؟
مدارس سینمایی معمولا هر سال یک فیلم را برای این جوایز انتخاب می کنند و به آکادمی اسکار می فرستند، سال گذشته هم فیلم من انتخاب شد که موفق شد جایزه نقره ای اسکار دانشجویی را دریافت کند.
بعد از اسکار دانشجویی چقدر کار برایت راحت تر شد؟
راستش راحت تر نشد من هنوز دارم روی کار بعدی م که یک فیلم کمدی ست کار می کنم ولی فکر می کنم در آینده اگر بخواهم برای فیلم هایم بودجه درخواست کنم شاید راحت تر باشد.
پروانه در چند فستیوال مختلف شرکت کرده و چند جایزه گرفته و برای همین در بین فیلم هایی که در فهرست اولیه نامزدهای فیلم کوتاه اسکار امسال هستند پذیرفته شده است و من کمی هیجانزده ام که ببینم نتیجه چه می شود؟
پس تو جزء آن سینماگرانی هستی که اسکار برایشان اهمیت دارد نه مثل هم کشوری مشهورمان ژان لوک گدار که اسکار هیچ اهمیتی برایش ندارد.
(با خنده) خب البته من که گدار نیستم، این فیلم اول من است و اسکار می تواند خیلی در کارهای آینده من تاثیر بگذارد، چون سوئیس هم تا کنون خیلی حضور چشمگیری در اسکار نداشته است.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
امید حبیبی نیا روزنامه نگاری سینمایی را از سال ۶۸ آغاز کرده و با اغلب نشریات سینمایی و فرهنگی از جمله مجله فیلم و روزنامه های ایران و همچنین بخش های مختلف تولید، خبر و تحقیق در رادیو و تلویزیون همکاری داشته است، وی از اعضای نخست انجمن منتقدان سینمای ایران بود و چند دوره نیز به عنوان داور انجمن و همچنین داور بخش فیلم های کوتاه جشنواره فیلم فجر به فعالیت پرداخت. او دهها تحقیق علمی در زمینه سینما، روانشناسی ارتباطات و ارتباطات به مجامع علمی بین المللی ارائه کرده است و در رشته های روانشناسی بالینی، کارگردانی سینما، تحقیق در علوم ارتباطات، مطالعات جهانی با گرایش تحقیق در رسانه ها به تحصیل و تدریس پرداخته است. وی همچنین با رسانه های بین المللی از جمله بی بی سی و فرانس ۲۴ نیز همکاری داشته است و سردبیر نشریه دو زبانه رسانه شناسی ست.
