ابوبکر بغدادی خلیفه دولت اسلامی عراق و شام (داعش) خلیفه‌ای از تبار چهل قلندر و یک مویز
ابوبکر بغدادی با نام اصلیِ ابراهیم عواد ابراهیم البدری القریشی یا ابراهیم عواد ابراهیم علی محمد البدری السامرائی (متولد ۲۸ ژوئن ۱۹۷۱ – فوت ۲۶ اکتبر ۲۰۱۹) رهبر تشکیلات تروریستی سَلَفی جهادی با نام دولت اسلامی عراق و شام یا (داعش) طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ میلادی بود و مناطقی در عراق، سوریه، لیبی و افغانستان را در کنترل خود داشت. او پیش‌تر با نام‌های ابراهیم و ابودعاء شناخته می‌شد و بعداً با نام ابوبکر بغدادی و عنوان امیرالمؤمنین الخلیفه ابراهیم شهرت یافت. وزارت امور خارجه ایالات متحده در ازای اطلاعاتی که منجر به دستگیری یا مرگ او می شد، «۲۵ میلیون دلار» جایزه تعیین کرده بود. بغدادی در ابتدا از اعضای القاعده عراق بود، سپس از آن گروه جدا شد و داعش را بنا نهاد. داعش اقدامات مسلحانه گسترده‌ای در عراق و سوریه انجام داد که حمله به شهر سامرا جهت تصرف این شهر و همین‌طور حمله به شهر موصل در خرداد ۱۳۹۳ شمسی از آن جمله‌اند. رهبر گروه داعش هنگام خطاب قرار دادن فرماندهانش نقاب می‌زد که باعث شده بود به او لقب «شیخ نامرئی» بدهند. نام او در لیست ده رهبر خطرناک‌ترین گروه‌های تروریستی قرار داشت. بغدادی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۹ طی عملیات نیروهای ویژه آمریکایی در استان ادلب سوریه، پس از محاصره شدن خود را منفجر کرد و کشته شد.
بغدادی در سال ۱۹۷۱ در سامرا به دنیا آمد و در خانواده‌ای متدین و متوسط رو به پایین رشد کرد که مدعی بود نسب‌شان به پیامبر مسلمانان می‌رسد. نام اصلی او ابراهیم عواد ابراهیم علی بدری سامرایی ذکر شده‌است. پدرش شخصی پرهیزکار از خاندان آل سامرا بود و مادرش آلیا حسین علی نام داشت. در جوانی به عنوان شخصی معتقد شناخته می‌شد که بیشتر وقتش را در مسجد محل می‌گذراند. بغدادی فارغ‌التحصیل دوره دکترای علوم اسلامی دانشگاه اسلامی بغداد بوده‌است. ضعف بینایی او باعث شد از حضور در ارتش عراق باز بماند. گفته می‌شود که بغدادی تا سال ۲۰۰۳ و پیش از حمله ایالات متحده به عراق، به کار «وعظ و موعظه» مشغول بوده‌است. در دهه ۹۰ میلادی، بغدادی چند سال در افغانستان حضور داشت و در آنجا با گروه‌های افراط‌گرا و طالبان همکاری کرد. آن گونه که از شواهد برمی‌آید، بغدادی در اوایل دهه ۱۹۹۰ به همراه ابومصعب الزرقاوی (بنیان‌گذار القاعده عراق درسال۲۰۰۳)، به افغانستان رفته بود. هسته اصلی گروهی که بعداً با نام داعش و بعدتر با نام «دولت اسلامی» شناخته شد را پی نهاد،، همان گروهی بود که آن روزها در اطراف زرقاوی بودند. زرقاوی فردی مجرم که به خشونت و بی‌رحمی شهره بود. او در سال ۱۹۶۶ میلادی در اردن متولد شد و سال‌های فراوانی را در زادگاهش در زندان گذراند. در دهه ۱۹۸۰ میلادی و در همان سال‌های زندان بود که به ایده‌های افراط‌گرایانه گرایش پیدا کرد. زرقاوی پس از آزادی، در فاصله سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۲ میلادی به همراه مجاهدین افغان علیه دولت کمونیست افغانستان که مورد حمایت شوروی بود، به مبارزه پرداخت. گفته‌شده اردنی‌ها بار دیگر در سال ۱۹۹۴ میلادی به اتهام توطئه‌چینی علیه معاهده صلح ملک حسین، زرقاوی را دستگیر کردند. دادگاهی کردن زرقاوی به اتهام فعالیت‌های ضد رژیم و خرابکارانه، سبب شهرت او شد. در فوریه ۱۹۹۹ میلادی زرقاوی با فرمان عفو عمومی ملک عبدالله از زندان آزاد شد، به افغانستان بازگشت و همکاری با بغدادی را آغاز کرد.
به گفته منابع سازمان اطلاعات و امنیت افغانستان آن دو، شرکایی نزدیک به‌شمار می‌رفتند و در سایه همکاری آن‌ها گروهی به نام «جند الشام» تأسیس شد و توانست حمایت قابل توجهی را از اسامه بن لادن، رهبر وقت القاعده به دست آورد. محل فعالیت‌های این گروه شهرهای کابل و هرات بود. افراد این گروه‌ها در قالب نیروهای ویژه در خطوط نبرد پنجشیر، سمنگان و تخار ضد جبهه متحد دولت اسلامی افغانستان تحت فرماندهی احمد شاه مسعود می‌جنگیدند. بغدادی و زرقاوی در سال‌های حضور خود در افغانستان، ارتباط نزدیکی با طالبان داشتند. بغدادی به ویژه توانسته بود با وزیر آموزش دولت طالبان، ارتباط نزدیکی برقرار کند. به گفته این منابع، افراد گروه زرقاوی و ابوبکر بغدادی تنها دو روز پیش از ترور احمد شاه مسعود و حوادث یازده سپتامبر در شمال افغانستان توسط سربازان جبهه متحد دستگیر شدند اما زرقاوی و بغدادی توانستند از حلقه محاصره نیروهای دولت اسلامی افغانستان فرار کنند. احتمالاً پس از جنگ افغانستان، بغدادی از افغانستان به خارج گریخت و زرقاوی هم در همان زمان به عراق رفت و شروع به ایجاد زیرساخت‌هایی کرد که قرار بود به القاعده عراق و سپس (پس از مرگ وی در سال ۲۰۰۶) به داعش تبدیل شود.
در سال ۲۰۰۳ میلادی پس از اشغال عراق توسط ایالات متحده، بغدادی رهبری چند گروهک نظامی را بر عهده داشت. پس از آن، منصبی را در مجلس شورای مجاهدین عراق و انجمن قضایی دولت اسلامی عراق کسب کرد. دِرک هاروی مشاور اطلاعاتی ویژه ژنرال پترائوس فرمانده سابق نیروهای مرکزی ایالات متحده، بغدادی را از ابومصعب الزرقاوی موسس سازمان القاعده در عراق برتر می‌داند و در برخی زمینه‌ها او را از اسامه بن لادن هم برتر می‌شمارد. به گفته هاروی نیروهای آمریکایی اولین بار در فوریه ۲۰۰۴ میلادی، بغدادی را بازداشت کرده بودند اما در دسامبر همان سال به اشتباه او را آزاد کردند. پس از چند ماه و با پیشرفت روند عملیات اطلاعاتی در عراق، آمریکایی‌ها متوجه شده بودند که بغدادی یکی از بانفوذترین عناصر گروه الزرقاوی است. در سال ۲۰۰۵ میلادی، نیروهای آمریکایی یک خانه را در شمال عراق با موشک هدف قرار دادند و در بیانیه‌ای اعلام کردند که به نظر می‌رسد در این حمله، بغدادی کشته شده‌است، اما یک هفته بعد، متوجه شدند که او همچنان زنده است. این مسئله، دو بار تکرار شد و خانه هائی که به‌طور قطع گمان می‌کردند مخفیگاه بغدادی است را مورد حمله قرار می‌دادند اما او در آن خانه‌ها نبود . در سال ۲۰۰۵ میلادی بغدادی برای بار دوم توسط نیروهای آمریکایی دستگیر شد و در اردوگاه بوکا که تحت کنترل نظامیان آمریکایی بود زندانی شد. در سال ۲۰۰۹ میلادی این اردوگاه تحت فرمان عراقی‌ها درآمد و او آزاد شد. در ۱۶ مه ۲۰۱۰ میلادی و پس از کشته شدن ابوعمر بغدادی در یک شبیخون، بغدادی خود را رهبر دولت اسلامی عراق (ISI) خواند. بین ماه‌های مارس تا آوریل ۲۰۱۱، دولت اسلامی ادعای ۲۳ حمله به جنوب عراق را کرد که همگی آن‌ها تحت فرمان بغدادی انجام شده بودند. پس از کشته شدن اسامه بن لادن در دوم ماه مه ۲۰۱۱ میلادی، بغدادی بیانیه‌ای منتشر کرد و با ستایش از بن لادن، تهدید کرد که مرگ او را تلافی می‌کند. در ۵ می ۲۰۱۱ میلادی، او مسئولیت حمله‌ای به حله را که به مرگ ۲۴ پلیس و زخمی شدن ۷۲ نفر انجامید بر عهده گرفت. در ۱۵ اوت ۲۰۱۱ میلادی، موجی از حملات انتحاری ISI در موصل شروع که باعث کشته شدن ۷۰ نفر شد. کمی بعد، ISI در وب‌گاهش، اطلاع داد که به خون‌خواهی مرگ بن لادن، ۱۰۰ حمله دیگر را در عراق انجام خواهد داد. ISI در نهایت نام خود را به دولت اسلامی عراق و شام (ISIS یا ISIL) تغییر داد. بغدادی مسئول تمامی فعالیت‌های دولت اسلامی (داعش سابق) در عراق مانند حمله به مسجد ام‌القری در ۲۸ اوت ۲۰۱۱ در بغداد است که باعث شد خالد الفهداوی (نماینده معروف سنی) کشته شود.
در دوم دسامبر ۲۰۱۲، مقامات عراقی گفتند که پس از یک مأموریت دوماهه، بغدادی را در شهر بغداد دستگیر کرده‌اند. آن‌ها ادعا کردند که فهرستی از اسامی و محل اقامت دیگر اعضای القاعده هم به دست آورده‌اند. این ادعا از سوی دولت اسلامی رد شد و در ۷ دسامبر ۲۰۱۲ وزیر کشور عراق گفت که شخص دستگیرشده بغدادی نبوده، بلکه فرمانده جوخه‌ای بوده که مسئولیت ناحیه‌ای از گوشه و کناره‌های شمالی بغداد تا التاجی را بر عهده داشته‌است. طی پیشروی‌های گروه در سوریه در ۸ آوریل ۲۰۱۳، او همچنان رهبر گروه بود.
گفتنی است که آژانس امنیت ملی ایالات متحده یک سازمان دولتی است که زیر نظر پنتاگون اداره می‌شود. این سازمان در چهارم نوامبر ۱۹۵۲ (میلادی) پایه‌گذاری شد و وظیفه اصلی آن نظارت بر کنش‌های مخابرات و ماهواره‌ای و رمزگشایی در ایالات متحده و سراسر جهان به شمار می‌آید که نیازمند گردآوری مقدار زیادی رمزشناسی (cryptanalysis) است. این آژانس از اعضای کلیدی جامعه اطلاعاتی ایالات متحده است و یکی از محرمانه‌ترین سازمان‌های اطلاعاتی در جهان به شمار می‌آید .اسنودن پیمانکار فراری آژانس امنیت ملی ایالات متحده که افشاگری‌های او از شیوه‌های جاسوسی واشنگتن از ارتباطات بین‌المللی و حتی مکالمات رهبران اروپایی، خشم متحدان کاخ سفید را برانگیخت، می‌گوید که دولت ایالات متحده با انجام اقداماتی با همکاری سرویس‌های مخفی پاکستان مرگ جعلی اسامه بن‌لادن را منتشر کرد و باعث شد تا او به‌صورت مخفیانه زندگی کند. از آن زمان تاکنون همه فکر می‌کنند که بن‌لادن کشته‌شده و هیچ‌کس به دنبال او نیست، اما مسئله شکل دیگری است. او بدون ریش و لباس نظامی قابل‌شناسایی نیست و می‌تواند به‌راحتی مخفی شود. اسنودن همچنین می‌گوید که اسنادی برای اثبات زنده‌بودن بن‌لادن در اختیار دارد و آن‌ها را در کتابی منتشر خواهد کرد.
تروریست پرور مهم است نه تروریست!
اینکه آیا ادعا‌های اسنودن واقعیت دارند یا خیر، چندان مهم نیست. هرچند این پیمانکار جنجالی با افشاگری‌های خود توانست برای مدتی، رابطه ایالات متحده و اروپا را شکر آب کند و مقامات آژانس امنیت ملی ایالات متحده نیز اظهارات او را رد نکردند، اما واقعیت این است که کاخ سفید از چهار دهه پیش به این‌سو، همواره از ابزار تروریسم و قاعده تروریسم پروری برای دوام و بقای منافع خود در منطقه سود جسته است. اذعان هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه اسبق ایالات متحده در گفتگویی با شبکه خبری فاکس نیوز در این خصوص جای تأمل فراوان دارد. وی طی اعتراف مهمی صراحتاً تأیید کرد: “این ایالات متحده بود که به ایجاد گروه القاعده به رهبری اسامه بن‌لادن مبادرت نمود و این گروه را به انواع سلاح‌های پیشرفته مانند موشک‌های استینگر مجهز کرد. سپس بعد از عقب‌نشینی اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان، این گروه افراطی را با مدرن‌ترین سلاح‌های آمریکایی در افغانستان و پاکستان رها کرد و بدین‌وسیله پایه بی‌نظمی بنیادینی را در منطقه ایجاد کرد که هنوز ادامه دارد”. کلینتون در سال ۲۰۱۱ نیز در نشستی در کنگره ایالات متحده تصریح کرد: “ما گذشته مشترکی با سازمان القاعده داریم. کسانی را که امروز با آن‌ها در افغانستان و پاکستان می‌جنگیم ۲۰ سال پیش خودمان به وجود آوردیم، زیرا در جنگ علیه شوروی سابق از آن‌ها استفاده می‌کردیم. ما القاعده را به وجود آوردیم، زیرا نمی‌خواستیم شوروی سابق بر آسیای مرکزی چیره شود و ریگان رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده با مشارکت کنگره به زعامت دموکرات‌ها از طرح ایجاد القاعده جهت مقابله با اتحاد جماهیر شوروی استقبال کرد. دموکرات‌ها از این ایده حمایت و تأکید کردند ما با دستگاه استخباراتی پاکستان و عوامل پاکستانی وارد عمل می‌شویم تا مجاهدانی را از عربستان و سایر کشورها استخدام کنند. در همین موقع بود که وهابیت وارد اسلام شد، ما توانستیم بر شوروی سابق در سایه عملیات این افراد پیروز شویم. پس از عقب‌نشینی شوروی از افغانستان ما میلیارد‌ها دلار خسارت دیدیم و مهار القاعده را از دست دادیم و همکاری با آن‌ها را متوقف کردیم و برخورد با افکار و اعتقادات آنان را به پاکستان محول کردیم.” با این وصف کدام برداشت صحیح است،”تروریست پرور مهم است یا خود تروریست.”
پس از القاعده و به محاق رفتن تدریجی آن به دلیل از دست دادن جذابیت‌هایش، دستگاه‌های اطلاعاتی ایالات متحده، انگلیس و اسرائیل، طرحی فراگیر و سنگین را برای تأمین امنیت مرزهای اسرائیل از طریق ایجاد فتنه‌های بزرگ مذهبی در عراق و سوریه، کلید زدند. به گفته ادوارد اسنودن، این پروژه سری، «لانه زنبور» نام گرفت و دو هدف مهم «تجزیه کشورهای غرب آسیا» و «حفظ و تأمین امنیت رژیم اسرائیل» با جذب و شناسایی سلفی‌های تکفیری از سراسر جهان را در دستور کار قرار داده بود. آش تروریست پروری داعش آن‌قدر شور است که در رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری ایالات متحده در سال ۲۰۱۶، دونالد ترامپ رقیب انتخاباتی هیلاری کلینتون در چندین مناظره و سخنرانی به وی یادآور شد که “داعش را شما ایجاد کردید”. بر اساس گزارش‌ها، آمریکایی‌ها در راستای اجرای پروژه لانه زنبور، فردی به نام «ابراهیم عواد ابراهیم البدری القریشی» را با سابقه عضویت در القاعده عراق در اکتبر ۲۰۰۴ از زندان بوکا واقع در مرز عراق و کویت آزاد کردند و پس از ارائه آموزش‌های مخفیانه به او با کمک سرویس جاسوسی اسرائیل، وی را “ابوبکر البغدادی”، سرکرده داعش نامیدند .ایمن الظواهری، جانشین بن لادن در القاعده، اوایل سال ۲۰۱۴ میلادی، بغدادی را بر سر آنچه یک ماجرای جنگ قدرت گفته‌شده از القاعده اخراج کرد، بغدادی خود را خلیفه خواند و داعیه حکومت بر همه مسلمانان را مطرح کرد، این در حالی بود که ملا عمر رهبر طالبان افغانستان نیز به نوبه خود، ادعای خلافت بر مسلمانان را داشت. این ادعای ملا عمر به دهه ۱۹۹۰ بازمی‌گشت و در آن زمان، بن لادن در این زمینه از وی حمایت کرده‌بود. تصمیم بغدادی برای خلیفه خواندن خود، به معنای به چالش کشیدن مستقیمِ ملاعمر رهبر طالبان افغانستان، بود. در آوریل ۲۰۱۳ میلادی که شکل‌گیری داعش اعلام شد، بغدادی گفت که فرقه جهادگرای جبهه النصره، ضمیمه دولت اسلامی عراق در سوریه شده و با داعش ادغام شده‌است. ابومحمد الجولانی (رهبر جبهه النصره) این ادغام را تکذیب کرد و خود را وفادار به ایمن الظواهری، رهبر القاعده اعلام کرد که گفته‌بود داعش می‌بایست برانداخته شود و البغدادی می‌بایست فعالیت‌های گروهش را به مرزهای عراق محدود کند با این وجود، بغدادی حکم الظواهری را مردود شمرد و کنترل حدود ۸۰ درصد از مبارزان خارجی جبهه النصره را به دست گرفت. در ژانویه ۲۰۱۴ میلادی داعش جبهه النصره را از شهر سوریه‌ای رقه بیرون راند و در همان ماه، در جنگی بین این دو در استان دیرالزور سوریه، صدها تن از آن‌ها کشته شدند و هزاران شهروند بی‌خانمان شدند. در فوریه ۲۰۱۴ میلادی القاعده هر گونه رابطه با داعش را انکار کرد. با تشدید اختلافات میان دو گروه، ایمن الظواهری، همزمان با سالگرد حملات ۱۱ سپتامبر با حمله به بغدادی گفت: “ما او را فردی شایسته برای خلافت نمی‌دانیم. البغدادی با حمایت برخی افراد ناشناس و از طریق زور و انفجار خودروهای بمب‌گذاری شده به جای ترغیب مردم و دادن حق انتخاب به آن‌ها، خود را خلیفه معرفی می‌کند و اقدام به تشکیل چیزی کرده که آن را دولت اسلامی می‌داند. در حالی که غزه به وسیله بمب‌های اسراییلی به آتش کشیده می‌شود و می‌سوزد، ابوبکر البغدادی هیچ گونه حمایتی از مردم فلسطین (حتی به صورت لفظی) نکرده‌است، تمام هم و غم و فکر و ذکر او در این روزها این است که همه نسبت به او ابراز وفاداری کنند و او را خلیفه بخوانند، بدون اینکه نظر آن‌ها را جویا شود”.
در یکم ژوئیه ۲۰۱۴ میلادی، در یک پیام صوتی نوزده دقیقه‌ای بغدادی برای اولین بار خود را «خلیفه» خواند و از مسلمانان جهان خواست تا به مناطق تسخیر شده توسط داعش مهاجرت کنند و در تشکیل یک «دولت اسلامی» او را یاری کنند. او در این پیام، صلح، آزادی، دموکراسی و سکولاریسم را شعارهای گمراه‌کننده بی‌دینان خواند و با اشاره به آنچه که بر مسلمانان مظلوم رفته‌است، گفت که “حتی اگر مدتی هم طول بکشد، ما انتقام خود را خواهیم گرفت”. در دوم ژوئیه ۲۰۱۴ میلادی، بغدادی اعلام کرد که داعش در تلاش برای برقراری یک خلافت اسلامی در خاورمیانه و اروپا، تا رم است و همزمان بیانیه‌ای به چند زبان از جمله عربی، انگلیسی، روسی، فرانسوی و آلمانی منتشر شد. اعلام خلافت توسط داعش و بغدادی، به شکل گسترده‌ای توسط دولت‌های کشورهای خاور میانه، دیگر گروه‌های جهادی و الهی‌دانان سنی مذهب مورد انتقاد قرار گرفت. یوسف قرضاوی محقق قطری گفت: “اعلام خلافت اسلامی از نظر شرع مردود است و پیامدهای خطرناکی برای سنی‌های عراق و شورشیان سوری دارد”. او اضافه کرد: “عنوان خلیفه تنها می‌تواند به کل امت مسلمان اطلاق شود، نه یک گروه منحصر به فرد”. در پنجم ژوئیه ۲۰۱۴ میلادی ویدئویی از ابوبکر بغدادی منتشر شد که او را در حال سخنرانی در مسجد نور موصل برای عده‌ای نمازگزار نشان می‌داد. او در این ویدئو، طی خطبه‌ای به مسلمانان حکم کرد که از وی اطاعت کنند و گفت: “من ولی امر شما هستم، هر چند بهترین شما نیستم اما اگر مرا برحق می‌دانید به من یاری دهید”. او در بخش دیگری از این خطبه گفت: “اگر مرا برحق نمی‌دانید به راه حق برگردانید و تا زمانی که من تابع پروردگار هستم، از من پیروی کنید”. بغدادی در این ویدئو چهره‌ای متفاوت تر از ایمن الظواهری رهبر القاعده نشان می‌داد و یک ردا و دستار سیاه پوشیده و ریشی انبوه داشت. با توجه به ظاهر او، بغدادی احتمالاً با این چهره در صدد جلب جهادگران خارجی بوده است که تعدادشان به هزاران نفر بالغ می‌شود. حضور بغدادی با ردا و عمامه سیاه حاکی از تلاش او برای تأثیرگذاری بر مخاطبانش از طریق یادآوری خلفای قدیم بغداد بوده است اما ساعت مچی رولکس یا اُمگای چند هزار دلاری او را در تضاد با این هدف قابل ارزیابی است. دولت عراق این ویدئو را جعلی خواند و سعد معان، سخنگوی وزارت کشور عراق اظهار داشت: “ما فیلم را تحلیل کردیم و دریافتیم ساختگی است.” سعد معان توضیح بیشتری در اثبات جعلی بودن ویدئو نداد. در سال ۲۰۱۵ میلادی پس از کشته شدن معاون البغدادی در جریان حمله هوایی و پیرو نگرانی‌هایی که درباره سلامتی بغدادی وجود داشت، سرکردگان داعش نشستی فوری تشکیل دادند تا راه‌کاری برای حفظ این گروه و تعیین جانشین او اتخاذ کنند. در این نشست فردی به‌نام ابوعلاء العفری به‌عنوان جایگزین البغدادی تعیین شد. دولت ایالات متحده برای کسی که اطلاعاتش منجر به دستگیری یا کشتن العفری شود، ۷ میلیون دلار پاداش تعیین کرد. صالح فیلی، مشاور دولت اقلیم کردستان عراق، تاکتیکِ تعیین پاداش توسط ایالات متحده را درست دانست و در این‌باره گفت: “در میان داعش رقابتی شدید وجود دارد. نباید فراموش کرد که تمامی فرماندهان داعش جنگ‌سالار هستند و برای آن‌ها درآمدهای مالی بسیار مهم است. این تاکتیک ایالات متحده سبب تشدید رقابت‌ها می‌شود و با ایجاد فضای ترس می‌تواند سبب غفلت‌های امنیتی در این گروه شود.”
وزارت دفاع روسیه در ۲۶ خرداد ۱۳۹۶ شمسی اعلام کرد در بمبارانی که در حومه رقه انجام داده‌است، احتمالاً ابوبکر بغدادی کشته شده‌است. آن بیانیه افزوده بود: “در حمله جنگنده‌های روسیه به یک گردهمایی رهبران داعش که روز هفتم خردادماه (۲۸ مه) در حومه جنوبی رقه در سوریه تشکیل شده بود، سی تن از رهبران رده میانی داعش و سیصد تن از نفرات آن کشته شده‌اند.” وزارت دفاع روسیه گفته بود براساس اطلاعاتی که از مجاری مختلف بررسی شده، احتمالاً ابوبکر بغدادی در این گردهمایی حضور داشته و کشته شده‌است. افزون بر این رئیس کمیته دفاعی و امنیتی مجلس علیا روسیه روز جمعه دوم تیر ۱۳۹۶ شمسی احتمال کشته شدن ابوبکر البغدادی را نزدیک به ۱۰۰ درصد دانسته بود. اما در روز نهم اردیبهشت ۱۳۹۸ شمسی پیامی ویدئویی از ابوبکر البغدادی و چند تن از یارانش که در اطراف او نشسته بودند پخش شد و این ادعاها را نفی کرد. در سال ۲۰۱۹ میلادی پس از ۵ سال ویدئویی ۱۸ دقیقه‌ای از طریق کانال تلگرامی «الفرقان» از ارگان‌های خبری داعش منتشر شد که نشان می‌داد بغدادی در قید حیات است. ویدئوی قبلی در سال ۲۰۱۴ میلادی منتشر شده بود و بغدادی را در حال سخنرانی در مسجد نور موصل نشان می‌داد. در ویدئوی جدید که تاریخ دقیق ضبط آن مشخص نیست بغدادی گفت که داعش در هشت کشور مختلف ۹۲ عملیات انجام داده‌است و تأکید کرد که این گروه به انتقام خود ادامه می‌دهد و نبرد طولانی با غرب در راه است. او حملات سریلانکا در روز عید پاک را انتقام شکست در باغوز عنوان کرد و ادعا کرد که نیروهای داعش مشغول جنگی فرسایشی هستند تا به این ترتیب انتقام همرزمان کشته یا زندانی شده خود را بگیرند. او از آن دسته از ستیزه‌جویان که در غرب آفریقا حضور دارند خواست که حملات خود را علیه «جنگ صلیبی فرانسه و متحدانش» چند برابر کنند. در این ویدئو تعدادی از اعضای داعش که صورتشان مشخص نبود مخاطب بغدادی بودند و در دستانش دفترچه‌هایی داشت که نام برخی از کشورها از جمله سومالی و ترکیه روی آن‌ها دیده می‌شد. به نظر می‌رسد این دفترچه‌ها، گزارش‌هایی از حملات اعضای داعش در این کشورها باشند.
دونالد ترامپ همراه با شخصیتهای نظامی در اتاق وضعیت کاخ سفید در حال تماشای عملیات باریشا (حمله به البغدادی) در بامداد ۵ آبان ۹۸ شمسی مصادف با ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹ میلادی در توئیتر خود نوشت: “هم‌اینک اتفاق مهمی رخ داد .” ساعتی بعد، یکی از مقامات نظامی ایالات متحده خبر داد با کمک سازمان سیا مکان اختفای ابوبکر بغدادی در ادلب سوریه را کشف کرده و نیروهای دلتای فرماندهی مشترک عملیات ویژه ایالات متحده به آن محل حمله کرده‌اند. محل اختفای او در منطقه‌ای قرار داشت که در نفوذ نیروهای روسیه و ترکیه بود. این حمله با حضور ۸ بالگرد آمریکایی همراهی شده و در نهایت پس از محاصره البغدادی، او جلیقه انتحاری خود را منفجر کرده و کشته شده‌است . عصر همان‌روز دونالد ترامپ در یک کنفرانس خبری در کاخ سفید رسماً مرگ ابوبکر بغدادی را اعلام کرد. او در تشریح نحوه مرگ بغدادی گفت با حمله نیروهای آمریکایی به مخفیگاه بغدادی در باریشای سوریه، او همراه ۳ کودک به تونلی که زیر آن مخفیگاه قرار داشت گریخت و در انتهای آن تونل جلیقه انفجاری خود را منفجر کرد. او با اشاره به اینکه عملیات را به‌صورت مستقیم مشاهده می‌کرده گفت: “بغدادی در پایان یک تونل، در حال گریه و زاری، مثل یک سگ و یک بزدل مُرد”. به گفته ترامپ جنازه بغدادی بر اثر انفجار کاملاً متلاشی شده اما آزمایش دی‌ان‌ای از بقایای جسد، هویت او را تأیید کرده‌است. او تصریح کرد که هیچ نیروی آمریکایی در این عملیات کشته نشده و فقط یکی از سگ‌های تربیت‌شده آمریکایی که در عملیات شرکت داشته زخمی شده‌است . طی عملیات شماری از همراهان بغدادی کشته شدند و تعدادی از جمله ۱۱ کودک، خود را تسلیم نیروهای آمریکایی کردند . این عملیات مدتی قبل شروع شده بود اما به دلیل تغییر محل اختفای بغدادی دو هفته به طول انجامید . در این عملیات نیروهای آمریکایی از حریم هوایی ترکیه استفاده کردند و از کمک اطلاعاتی کردهای سوریه بهره گرفتند . رهبران ارتش دموکراتیک سوریه در یک نشست خبری گفتند که محل اختفای بغدادی را اعضای این گروه شناسایی کرده بودند . آن‌ها حمله نظامی ترکیه به مناطق کردنشین را عامل تأخیر یک‌ماهه عملیات عنوان کردند که مارک اسپر، وزیر دفاع ایالات متحده این ادعا را رد کرد . مایک پنس، معاون رئیس جمهوری ایالات متحده، در یک مصاحبه تلویزیونی گفت:”ترامپ دستور خروج نظامیان آمریکایی از سوریه را داد، اما شب گذشته به دنیا ثابت کرد که در جنگ ما علیه داعش نرمش و رحم معنا ندارد.”
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در بیانیه‌ای گفت: “ترامپ و ایالات متحده از تعقیب شیطان و بردن آن به پیشگاه عدالت و عمل به وعده های داده شده که هر آنچه در توان داریم را انجام می‌دهیم تا ایالات متحده امن باقی بماند، دست بر نخواهند داشت . ابوبکر البغدادی با سرنوشتی که از مدت‌ها پیش لیاقت آن را داشت روبرو و توسط نیروهای ویژه آمریکایی کشته شد. این برای ایالات متحده، ائتلاف ضدداعش، و همه آنهایی که از قساوت تروریسم رنج دیده‌اند، روز بزرگی است .” مارک اسپر، وزیر دفاع ایالات متحده، نیز گفت، البغدادی علاوه بر این که یک قاتل و یک اوباش بود، یک رهبر تاثیرگذار برای حامیانش بود، و از این رو مرگ او تاثیر عمده‌ای بر داعش خواهد گذاشت. .” با این وصف کدام برداشت صحیح است،”تروریست پرور مهم است یا خود تروریست.”
دولت اسلامی یا خلافتی که بغدادی در ژوئیه ۲۰۱۴ میلادی بر پاکرد در دوران اوج بیش از یک چهارم عراق و سوریه را تحت تسلط خود داشت. آن‌ها احکام اسلام را با قرائت خشن خودشان، در سرزمین‌های تحت تصرف‌شان اجرا می‌کردند. قطع دست سارقین، سنگسار افراد متهم به زنا، پرتاب از بلندی لواط‌کاران و سر بریدن اسیرها، جاسوس‌ها یا افرادی که از دستورات سرپیچی می‌کردند از جمله این حکم‌ها بودند . دسته‌ای دیگر از مجازات‌ها ابداع خود داعشی‌ها بود و در احکام دینی وجود نداشت . در ژانویه ۲۰۱۵ معاذ الکساسبه، خلبان اردنی در یک قفس انداخته شد و زنده در آتش سوزانده شد. در اکتبر ۲۰۱۵ یک جوان ۱۹ ساله سوری به شیوه له کردن زیر چرخ‌های یک تانک تی-۵۵ اعدام شد . در مه ۲۰۱۶ بیست و پنج نفر از اهالی موصل را به جرم جاسوسی در یک حوض پُر از اسید نیتریک غرق کردند . در عید قربان همان سال تعدادی از شهروندان سوریه را به جرم جاسوسی، با خواباندن روی زمین و آویزان کردن از چنگک‌های سقف یک کشتارگاه ذبح کردند . تصاویر این کشتارها در ویدئوهایی با کیفیت بالا به صورت گسترده در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شد و این ویدئوها جهان را شوکه کرده بود . بغدادی عصاره همه ترس‌ها بود، مردی که به نظر می‌رسید مستقیماً از جنگ‌های وحشیانه صدر اسلام به جبهه‌های جنگ مدرن منطقه در ۱۵۰۰ سال بعد پرتاب شده‌است. نسل‌کشی ایزیدیان، پیروان یکی از قدیمی‌ترین مذاهب خاورمیانه، نمادی دیگر از توحش حکومت او بود. در اوت ۲۰۱۴ هزاران مرد ایزدی در سرزمین اجدادی‌شان در کوه‌های شنگال عراق قتل‌عام شدند و زنان‌شان یا کشته شدند یا به عنوان برده جنسی به اسارت برده شدند. داعشی‌ها به بردگی بردن زنان و دختران اسیر شده را احیای سُنت و این افراد را «غنائمی از مشرکان شکست‌خورده در جنگ» به‌شمار می‌آوردند . در سال ۲۰۱۸ در مناطق سابقاً تحت کنترل نیروهای بغدادی در استان‌های نینوا، کرکوک، صلاح‌الدین و انبار عراق بیش از ۲۰۰ گور دسته جمعی کشف شد. محققان تخمین زدند که بین شش تا دوازده هزار قربانی در این قبرها دفن شده باشند، از جمله زنان، کودکان، سالخوردگان، افراد معلول، کارگران خارجی و نیروهای امنیتی عراق. این گروه در دوران ۵ ساله خلافت بغدادی، هزاران نیرو از صد کشور را به خود جلب کرد و مشوق اقدامات تروریستی متعدد در نقاط مختلف دنیا بود. آن‌ها مسئولیت حمله‌های مرگبار مختلفی را بر عهده گرفتند، از جمله حملات انتحاری بمبئی با ۱۹۵ قربانی، حمله‌های ۲۰۱۵ پاریس با ۱۳۰ کشته و حمله تروریستی اورلاندو که به مرگ ۴۹ نفر انجامید.
تخریب آثار باستانی سوریه و عراق از دیگر جنایت‌های داعش در دوران زمامداری ابوبکر بغدادی بود. در فوریه ۲۰۱۵ تصاویری منتشر شد که نشان می‌داد افراد گروه حکومت اسلامی در موزه شهر موصل با پتک و ادوات دیگر در حال شکستن تندیس‌های باستانی هستند. پیش‌تر آن‌ها کتابخانه موصل را با بیش از هشت هزار دست‌نوشته باستانی به آتش کشیده بودند . یک ماه بعد افراد داعش پس از ورود به شهر تاریخی نمرود عراق و اقامه نماز ظهر، با بولدوزر و دیگر ادوات سنگین، تخریب آن شهر را آغاز کردند . آن‌ها پیش از نابود کردن بناها و مجسمه‌های شهر ۳۰۰۰ ساله، اشیای قیمتی را از آنجا خارج کرده بودند . در سوریه نیروهای حکومت اسلامی در چند نوبت بخش‌های مختلف شهر ۲۰۰۰ ساله پالمیرا را با مواد منفجره نابود کردند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به معبد بعل شمین، معبد پالمیرا، معبد بل و شش مجسمه باستانی از جمله تندیس معروف به شیر اللات اشاره کرد. آن‌ها در بدو ورود به پالمیرا خالد اسعد باستان‌شناس و سرپرست آن شهر کهن را گردن زدند و جسدش را به یکی از ستون‌های شهر آویختند . در دوران تسلط آن‌ها بر پالمیرا آمفی‌تئاتر آن شهر باستانی به محل کشتار تبدیل شد و ده‌ها نفر در آنجا اعدام شدند . در ژوئیه ۲۰۱۵ گروهی نوجوان ۱۳ تا ۱۴ ساله داعشی بیش از ۲۵ نفر را در این محوطه تاریخی و در حضور تماشاچیان قتل‌عام کردند. در اکتبر همان سال افراد حکومت اسلامی سه نفر را با بستن به ستون‌های خرابه‌های پالمیرا و منفجر کردن ستون‌ها کشتند.
عملیات نیروهای آمریکایی در شامگاه شنبه (۲۶ اکتبر) هفته گذشته منجر به کشته شدن ابوبکر بغدادی سرکرده گروه تروریستی داعش و همچنین «ابو الحسن المهاجر» شد، اما این گروه از قبل یک جانشین برای بعد از مرگ ابوبکر بغدادی منصوب کرده بود .«عبدالله قرداش» معروف به «حاجی عبدالله العفری» در ماه اوت به عنوان جانشین ابوبکر بغدادی انتخاب شده بود و گفته می‌شود که خود ابوبکر بغدادی این موضوع را پیشنهاد کرده است.
دونالد ترامپ عملیات ایالات متحده را عملیاتی شبانه، خطرناک و جسورانه خواند که با هلیکوپتر‌های آمریکایی به رهبری تیمی از نیروهای عملیات ویژه در شمال غرب سوریه انجام شده است. البغدادی به هنگام حمله یک جلیقه انتحاری بر تن داشته که منفجر کرده و او به همراه سه تن از فرزندانش کشته شدند. به گفته ترامپ آزمایش دی‌ان‌ای، کشته‌شدن البغدادی را تایید کرده است. او افزود که البغدادی به همراه سه فرزندش هنگام عملیات به درون یک تونل گریختند. مظلوم عبدی فرمانده نیروهای دموکراتیک کرد که دوشادوش آمریکایی‌ها در ائتلاف علیه داعش جنگیده‌اند در توییتر خود نوشت: “برای مدت ۵ ماه همکاری‌های اطلاعاتی و رصد مشترک منجر به عملیات مشترکی برای کشتن ابوبکر بغدادی شد.”
دونالد ترامپ در خلال سخنرانی اطلاع رسانی خود از روسیه، ترکیه و کردهای سوریه تشکر کرد. مقامات آمریکایی که بعد از ترامپ سخنرانی کردند اهمیت اشاره رییس جمهور به روسیه را تقلیل دادند و گفتند ایالات متحده مجبور بوده برای این عملیات با مسکو مشورت کند چرا که روسیه حامی نزدیک بشار اسد در سوریه است و عملیات نیز قرار بوده در سوریه انجام شود و این کار برای حفظ جان نیروهای آمریکایی ضروری بوده است. این عملیات توسط نیروهای دلتا فورس ایالات متحده و از پایگاهی در عراق با حمایت سازمان سیا و نیروهای کُرد انجام شده است. روسیه، اما به سرعت در پیروزی واشنگتن تشکیک کرد. ایگور کوناشنکوف سخنگوی وزیر دفاع روسیه گفت: “افزایش تعداد شرکا و کشور‌هایی که در عملیات مشترک (کشتن بغدادی) مشارکت مستقیم داشتند و اعلام جزییات متناقض از سوی هر یک از آن‌ها سئوالات و تردید‌هایی را درباره اینکه آیا اصلا چنین اتفاقی افتاده یا نه ایجاد کرده است.” او همچنین اطلاع داشتن روسیه از عملیات حذف ابوبکر بغدادی در منطقه تحت کنترل ترکیه در استان ادلب را رد کرد و گفت:”وزارت دفاع روسیه اطلاع قابل اطمینانی در این زمینه نداشته است”. رسانه دولتی روسیه نیز اطلاعیه دونالد ترامپ را در تیتر خبر خود زیر سوال برده و نوشت: “وزارت دفاع روسیه معتقد نیست که بغدادی کشته شده است”. منطقه ادلب تحت کنترل دولت بشاراسد نیست و در دست شاخه‌ای از القاعده یعنی گروه تروریستی جبهه النصره بوده که همواره نگاهشان به داعش نگاه رقابتی برای قدرت در سوریه بوده است، بنابراین اینکه رهبر داعش در منطقه تحت کنترل القاعده در سوریه مخفی شده باشد، جای سوال دارد و باید شواهد مستقیمی از سوی ایالات متحده یا دیگر شرکای آن‌ها در این عملیات ارائه شود. بار‌ها گروه‌های مختلف مدعی شده‌اند که بغدادی کشته شده و بعدا مشخص شده او زنده است. حتی اگر کشته شده باشد هم چیزی در سوریه در مورد وضعیت داعش تغییر نمی‌کند.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
