نقش زنان در اقتصاد هنر در عصر هوش مصنوعی

فرشته خالقی؛ کارشناس ارشد هنرنقاشی

در عصر هوش مصنوعی، زنان هنرمند فرصت‌های جدیدی برای خلق آثار هنری و مشارکت در اقتصاد هنر پیدا کرده‌اند. از طریق ابزارهای دیجیتال و هوش مصنوعی، آن‌ها قادر به تولید آثار نوآورانه، دستیابی به بازارهای جهانی، و فروش آثار خود به صورت آنلاین هستند. با این حال، هنوز چالش‌هایی مانند تبعیض جنسیتی، عدم دسترسی به منابع آموزشی و تخصصی، و نابرابری‌های موجود در بازار هنر دیجیتال وجود دارد. بنابراین، برای بهره‌برداری کامل از این فرصت‌ها و رفع چالش‌ها، نیاز به حمایت بیشتر از زنان هنرمند و ایجاد دسترسی برابر به منابع آموزشی و تجاری است. تامروزه وانمندی انسان ها و جوامع مختلف از مجرای اقتصاد کشورها شکل میگیرد . اقتصاد و هنر دو حوزه به ظاهر متفاوت هستند، اما ارتباط عمیقی با یکدیگر دارند که تأثیر زیادی بر رشد و پیشرفت هر یک از آنها دارد. در دنیای مدرن، اقتصاد به عنوان یکی از عوامل اصلی در شکل‌گیری و توسعه هنر شناخته می‌شود و هنر نیز به نوبه خود تأثیرات زیادی بر اقتصاد جامعه دارد. یکی از مهم‌ترین راه‌های تأثیر اقتصاد بر هنر، تأمین منابع مالی برای تولید آثار هنری است. هنرمندان برای خلق آثار خود نیاز به منابع مالی دارند، چه از طریق حمایت‌های دولتی، چه از طریق سرمایه‌گذاری‌های خصوصی یا حتی از طریق فروش آثار خود. در جوامع با اقتصاد پایدار و رشد یافته، منابع مالی به راحتی در دسترس هنرمندان قرار می‌گیرد که باعث افزایش کیفیت و تنوع آثار هنری می‌شود.

علاوه بر این، اقتصاد می‌تواند از طریق ارتقای شرایط بازار هنر، فرصتی برای شناخته‌شدن و رشد هنرمندان فراهم آورد. بازار هنر به عنوان یک بخش اقتصادی، جایی است که آثار هنری خرید و فروش می‌شوند و هنرمندان از طریق آن می‌توانند به درآمدزایی دست یابند. با گسترش بازار هنر و جذب سرمایه‌گذاران، هنرمندان می‌توانند به راحتی آثار خود را به جهانیان معرفی کرده و آثارشان ارزش‌گذاری شوند.

همچنین، رشد اقتصاد می‌تواند باعث رشد صنایع خلاق و فرهنگی شود. در چنین شرایطی، هنر نه تنها در عرصه‌های فردی بلکه در سطح کلان و اجتماعی نیز رونق می‌یابد. دولت‌ها نیز با سرمایه‌گذاری در بخش‌های فرهنگی و هنری، می‌توانند به بهبود وضعیت اقتصادی کمک کنند؛ زیرا صنایع خلاق می‌توانند به ایجاد اشتغال و جذب گردشگران کمک کنند. به طور کلی، اقتصاد با تأمین منابع مالی، توسعه بازار هنر و حمایت از صنایع فرهنگی، نقش مهمی در رشد و توسعه هنر ایفا می‌کند. از سوی دیگر، هنر نیز با تأثیرگذاری بر فرهنگ و هویت اجتماعی، می‌تواند به تقویت پایداری اقتصادی و اجتماعی جوامع کمک نماید. بازار صنایع دستی به دلیل تنوع گسترده و دسترسی به آن در بسیاری از نقاط جهان، در کنار گردشگری و رونق خرید آنلاین، رشد زیادی داشته است. محصولات صنایع دستی مانند فرش‌های دستباف، زیورآلات، ظروف سفالی، پارچه‌های دستباف، و اشیای تزیینی، نه تنها در بازارهای محلی بلکه در سطح جهانی نیز تقاضای بالایی دارند.علاوه بر این، با گسترش پلتفرم‌های آنلاین و بازارهای بین‌المللی، هنرمندان صنایع دستی می‌توانند به راحتی به مشتریان جهانی دسترسی پیدا کنند و این امر باعث شده است که این بازار در سال‌های اخیر به سرعت رشد کند.در کشورهای در حال توسعه که جمعیت قابل ملاحظه ای از زنان در اقتصادکشور مشارکت ندارن می تان با رشد هنردر حوزه صنایع دستی غلاره بر رشد اقتصادی سهم اشتغال زنان را نیز بالا برد بطوری که تولید ناخالص داخلی حداقل با کمترین هزینه و سرایه گذاری به نحو قابل ملاحظه ای افزایش یابد و فرضت معیشت بهتر برای شهروندان را بارمغان اورد.

اقتصاد هنر در حوزه صنایع دستی سنتی

۱-تعریف صنایع دستی

صنایع دستی سنتی به محصولاتی اطلاق می‌شود که با استفاده از مهارت‌های دستی و با به‌کارگیری مواد اولیه طبیعی ساخته می‌شوند. این صنایع شامل رشته‌های مختلفی از جمله بافندگی، منبت کاری ، میله دوزی ، سرامیک‌سازی، قلم زنی ، ظروف چوبی، ظروف آرت متال، منسوجات و روسری چاپ دستی، اجناس گلدوزی و قلاب بافی، منسوجات زربفت و زری دوزی، زیورآلات سنتی و جواهرات بدلی، تندیس‌ها و مجسمه‌ها، ظروف سفالی، ظروف شیشه‌ای، عود، عطر و اسانس، قالیبافی، گلیم دوزی ، چرم‌دوزی، نجاری، جواهرسازی و ساخت آثار هنری از فلزات مختلف می‌شود. صنایع دستی سنتی نه تنها به‌عنوان ابزارهای روزمره زندگی بلکه به‌عنوان آثار هنری با ارزش نیز شناخته می‌شوند.ایران در حوزه صنایع‌دستی، بعد از هند و چین، سرآمد جهان است اما رتبه ما در صادرات صنایع‌دستی ۳۱ است که تناسبی با ظرفیت‌ها ندارد. به استثنای  هنر صنعت دیرپای فرش که  حدود ۲.۵ میلیون نفر از هنر صنعت فرش ارتزاق می‌کنند، از ۴۰۰ رشته صنایع‌دستی شناخته شده در دنیا، ۳۰۰ رشته آن در ایران ثبت شده و بعد از هند و چین، ایران در حوزه صنایع‌دستی سرآمد است؛ اما در حوزه صادرات صنایع‌دستی رتبه ایران ۳۱ بوده ایم که تفاوت معنی داری با ظرفیت های کشور دارد.

۲- نقش صنایع دستی سنتی در اقتصاد ملی و محلی

صنایع دستی سنتی علاوه بر جنبه‌های هنری، یکی از ارکان اصلی در اقتصاد بسیاری از کشورها محسوب می‌شود. در کشورهای در حال توسعه، صنایع دستی می‌توانند نقش مهمی در ایجاد شغل، افزایش درآمدهای ملی و کاهش فقر ایفا کنند.در ایران با توجه به درصد زنان درجمعیت کشور و بویژه عدم اشتغال بسیاری از آنان می توان با یک آموزش ساده ابتدائی بسیاری از کارهای دستی نظیر ترمه دوزی ، قلم زنی را رواج داد تا علاوه بر ایجادارزش افزوده اقتصادکشور معیشت خانوارهارا نیز بهبودبخشید امری که در هندوستان ، چین و مکزیک و برزیل رایج است . بازار جهانی صنایع دستی صرفاً مجموعه‌ای از مصنوعات نیست بلکه نمایانگر مجموعه‌ای غنی از فرهنگ‌ها، سنت‌ها و نبوغ انسانی است  که در طول سال‌ها از نسلی به نسل‌ها منتقل شده است،  این بازار فرهنگ ،  تنوع و ظرأفت هنری صنعتگران را از هر گوشه‌ای از جهان به نمایش می‌گذارد.

تأثیر صنایع دستی سنتی بر اقتصاد محلی و ملی:

اشتغال‌زایی: صنایع دستی سنتی از طریق ایجاد کارگاه‌های کوچک و متوسط می‌توانند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم برای افراد شغل ایجاد کنند. در بسیاری از مناطق روستایی، تولید صنایع دستی می‌تواند تنها منبع درآمد برای خانواده‌ها باشد.

کاهش فقر: تولید و فروش صنایع دستی سنتی می‌تواند به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار و روستایی، به عنوان یک راهکار برای مقابله با فقر عمل کند. صنایع دستی سنتی باعث می‌شود که افراد در این مناطق درآمد ثابتی به‌دست آورند و به توسعه پایدار جوامع محلی کمک کند.

اقتصاد خُرد: صنایع دستی به‌عنوان یک بخش از اقتصاد خُرد، نقشی کلیدی در تامین درآمد و خودکفایی خانوارها ایفا می‌کند. هنرمندان و صنعتگران می‌توانند از طریق فروش محصولات خود به بازارهای داخلی و خارجی، درآمد خوبی داشته باشند.

۳-صادرات صنایع دستی و ارزآوری

صادرات صنایع دستی سنتی به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه می‌تواند یکی از منابع اصلی درآمد ارزی باشد. این محصولات با توجه به طراحی‌های منحصر به فرد، مواد اولیه خاص و تاریخچه فرهنگی که دارند، در بازارهای جهانی ارزش بالایی پیدا می‌کنند.

نقش صادرات صنایع دستی در اقتصاد:

افزایش صادرات: صنایع دستی می‌توانند به‌عنوان کالاهای صادراتی از کشورهای در حال توسعه به بازارهای جهانی ارسال شوند. به‌عنوان مثال، در ایران، فرش‌های دستباف، ظروف مسی و صنایع دستی چرم از جمله کالاهای صادراتی ارزشمند محسوب می‌شوند.

جذب گردشگران و بازاریابی فرهنگی: صنایع دستی سنتی به‌عنوان بخش مهمی از فرهنگ هر کشور، می‌توانند در جذب گردشگران و توسعه صنعت توریسم مؤثر باشند. بسیاری از گردشگران برای خرید محصولات دستی خاص از کشورهای مختلف سفر می‌کنند و این امر به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در جوامع محلی کمک می‌کند.

ارزآوری: صادرات صنایع دستی می‌تواند به‌طور مستقیم بر تراز تجاری کشورها تأثیر مثبت داشته باشد و به ارزآوری کمک کند. در بسیاری از کشورها، فروش محصولات دستی در نمایشگاه‌های بین‌المللی و بازارهای خارجی منبع اصلی درآمد ارزی است.

۴- توسعه پایدار و حفظ هویت فرهنگی

یکی از ویژگی‌های مهم صنایع دستی سنتی این است که این آثار در نهایت به حفظ هویت فرهنگی و میراث معنوی کمک می‌کنند. اقتصاد هنر در این حوزه، علاوه بر جنبه‌های مالی، به حفظ سنت‌ها، مهارت‌های دستی و فرهنگ‌های بومی کمک می‌کند. این محصولات به‌عنوان نماینده‌ای از تاریخ، فرهنگ و هنر هر کشور شناخته می‌شوند.

تأثیر بر حفظ هویت فرهنگی:

حفظ مهارت‌های سنتی: صنایع دستی سنتی به‌عنوان میراثی که از نسل‌های گذشته به ارث رسیده‌اند، شامل مهارت‌های هنری منحصر به فردی هستند که از طریق آموزش‌های خانوادگی و محلی منتقل می‌شوند. این مهارت‌ها نه تنها از نظر فرهنگی بلکه از نظر اقتصادی نیز حائز اهمیت‌اند.

پاسداری از میراث فرهنگی: صنایع دستی سنتی نمادی از هویت و تاریخ هر ملت هستند. با حمایت از این صنایع، می‌توان فرهنگ‌ها و سنت‌های مختلف را از آسیب‌های نوگرایی و جهانی شدن حفظ کرد.

۵- چالش‌ها و مشکلات پیش روی صنایع دستی سنتی

اگرچه صنایع دستی سنتی دارای اهمیت اقتصادی و فرهنگی زیادی هستند، اما در بسیاری از کشورها با چالش‌هایی روبه‌رو هستند که می‌تواند رشد این بخش را محدود کند. برخی از چالش‌های عمده عبارتند از:

رقابت با محصولات صنعتی: یکی از چالش‌های اصلی، رقابت با کالاهای تولید شده ماشینی به‌صورت انبوه است که قیمت پایین‌تری دارند. این امر می‌تواند باعث کاهش تقاضا برای صنایع دستی سنتی شود.

مشکلات بازاریابی و دسترسی به بازارهای جهانی: بسیاری از هنرمندان و صنعتگران به دلیل عدم دسترسی به فناوری‌های نوین و شبکه‌های بازاریابی، نمی‌توانند محصولات خود را به‌طور مؤثر به بازارهای جهانی معرفی کنند.

کمبود حمایت‌های دولتی: در بسیاری از کشورها، صنایع دستی سنتی از حمایت‌های کافی برخوردار نیستند و به‌ویژه در زمینه‌های تحقیق و توسعه، بهبود کیفیت و بازاریابی، نیاز به حمایت بیشتری دارند.

6. راهکارها و فرصت‌ها

برای غلبه بر چالش‌های موجود و توسعه اقتصاد هنر در حوزه صنایع دستی سنتی، نیاز است که سیاست‌های حمایتی و راهکارهای نوآورانه مورد توجه قرار گیرند.

برخی از راهکارها عبارتند از:

ارتقاء مهارت‌های بازاریابی دیجیتال: آموزش صنعتگران به استفاده از پلتفرم‌های آنلاین برای فروش محصولات، نمایشگاه‌های مجازی و توسعه برند شخصی می‌تواند بازارهای جدیدی را برای صنایع دستی سنتی ایجاد کند.

حمایت از نوآوری در طراحی: تشویق هنرمندان به ادغام طراحی‌های سنتی با تکنولوژی‌های جدید می‌تواند موجب جذب نسل‌های جوان‌تر و توسعه محصولات نوآورانه شود.

ایجاد برندهای ملی: ایجاد برندهای ملی برای محصولات دستی سنتی می‌تواند به بازاریابی بهتر و شناخته شدن در سطح جهانی کمک کند.

صنایع دستی سنتی نه‌تنها در حوزه هنر و فرهنگ، بلکه به‌عنوان یک بخش اقتصادی بسیار مهم، نقش زیادی در اشتغال‌زایی، صادرات و حفظ هویت فرهنگی دارند. این صنایع با توانایی‌های بالقوه خود می‌توانند به توسعه پایدار کمک کنند و نقش مهمی در بهبود شرایط اقتصادی جوامع ایفا نمایند. حمایت از این صنایع از طریق سیاست‌های حمایتی، آموزش و دسترسی به بازارهای جهانی می‌تواند موجب رشد و شکوفایی بیشتر این بخش از اقتصاد هنر شود. صنایع دستی سنتی یکی از بخش‌های برجسته و غنی فرهنگ و هنر در هر جامعه به‌شمار می‌رود که در کنار ویژگی‌های هنری، دارای جنبه‌های اقتصادی مهمی است. این صنایع با تأکید بر مهارت‌های دستی و استفاده از مواد طبیعی، در بسیاری از کشورها منجمله ایران به‌عنوان میراث فرهنگی و اقتصادی شناخته می‌شوند. مبلغ فروش صنایع دستی در سطح جهانی در چند سال اخیر تحت تأثیر چندین عامل مختلف، از جمله تغییرات اقتصادی، تغییرات تقاضا، و رشد پلتفرم‌های آنلاین قرار گرفته است . سهم این صنعت از ۵۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ به ۷۸۷ میلیارددلار در سال ۲۰۲۳ رسیده و اخرین امارهای سال ۲۰۲۴ حکایت از حجم ۸۰۰ میلیارددلاری آن دارد و پیش بینی میشود حجم بازار تا سال ۲۰۳۰ بیش از هزار میلیارددلار شود.این صنعت  شامل محصولات مختلف از جمله محصولات دست‌ساز چوبی، سرامیک، پارچه، جواهرات، صنایع دستی چینی و هندی و غیره بوده اما  سهم ایران از این بازار عظیم کمتراز  ۵ هزارم درصد یعنی حدود۳۵۰ میلیون دلار است. در حالی که ایران با داشتن ۱۴ شهر جهانی صنایع دستی یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان در این زمینه محسوب و محصولاتی نظیر فرش، فیروزه، سنگ‌های قیمتی، گلیم، زیلو، خاتم، پارچه قلمکار، سفال، سرامیک، شیشه و صنایع دستی مسی، نقره‌ای، چوبی و سنگی  به عنوان مهم ترین اقلام  صنایع دستی صادراتی ایران هستند.علت  این عقب ماندگی همچون سایر عقب ماندگی های اقتصادی ریشه در نابسامانی اقتصاد و فقدان چشم انداز بهره گیری مناسب از امکانات کشوراست .

 نمایه فروش محصولات صنایع دستی جهان در سنوات ۲۰۲۳-۲۰۱۷

عوامل تاثیرگذار بر رشد بازار صنایع دستی

رشد تجارت الکترونیک: یکی از مهم‌ترین عواملی که موجب رشد سریع فروش صنایع دستی در سال‌های اخیر شده است، ظهور پلتفرم‌های آنلاین مانند Etsy، Amazon Handmade و eBay است که به هنرمندان و سازندگان صنایع دستی این امکان را می‌دهد که آثار خود را به بازارهای جهانی عرضه کنند.

تغییر در ترجیحات مصرف‌کنندگان: مردم در حال ترجیح دادن محصولات دست‌ساز و منحصر به فرد به‌جای محصولات تولید انبوه هستند. این تمایل به خرید کالاهای دست‌ساز به دلیل ارزش‌های فرهنگی، هنری و زیست‌محیطی رشد کرده است.

توجه به فرهنگ‌های بومی: صنایع دستی مرتبط با فرهنگ‌ها و سنت‌های بومی و محلی نیز در بازار جهانی محبوبیت یافته‌اند. این موضوع به خصوص در کشورهایی مانند هند، مکزیک، و کشورهای آفریقایی بسیار قابل توجه است.

مناطق پررونق فروش صنایع دستی

آسیا: کشورهای آسیایی مانند هند، چین، و پاکستان در تولید و صادرات صنایع دستی پیشرو هستند. این کشورها هم در بازار داخلی و هم در صادرات آثار خود سهم بزرگی دارند.

آمریکای شمالی و اروپا: در این مناطق، تقاضا برای محصولات صنایع دستی دست‌ساز، به ویژه در بازارهای آنلاین، در حال افزایش است.

آفریقا: بسیاری از کشورهای آفریقایی نیز در تولید صنایع دستی مشارکت دارند و تقاضای جهانی برای محصولات آنها افزایش یافته است.

بازار جهانی صنایع دستی در سال‌های اخیر شاهد رشد قابل توجهی بوده است و ارزش آن به بیش از ۸۰۰ میلیارد دلار در سال‌های اخیر رسیده است. با توجه به روندهای فعلی و افزایش خرید آنلاین و تغییر در ترجیحات مصرف‌کنندگان، پیش‌بینی می‌شود که بازار صنایع دستی همچنان در سال‌های آینده به رشد خود ادامه دهد. بسیاری از مواد معدنی ایران که به چین صادر می شوند می توانند با یک برنامه ریزی عقلائی در خودایران مجددا بکارگرفته شده ومحصولات زینتی صادراتی شوند که ارزبری آنان بسیار بیش از خام فروشی آن مواد است. از طرف دیگر با ظهور هوش مصنوعی و گسترش تجارت دیجیتال و خلق پلاتفرم های نوین کسب وکار نظیر کتارس و بازارهای آنلاین شبکه ای می تان با فراهم نمودن زیرساخت های این اقتصاد که حداقل آن رفع فلیترینگ و امکان استفاده از اینترنت پرسرعت است بر بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور غالب شد زیرا ظهور هوش مصنوعی (AI) تحولات عظیمی را در تمام عرصه‌های زندگی انسان به‌وجود آورده است، و عرصه هنر نیز از این تغییرات مستثنا نبوده است. در حالی که این تحولات فرصت‌های جدیدی برای هنرمندان به‌ویژه زنان فراهم کرده‌اند، چالش‌هایی نیز به همراه داشته‌اند که باید مورد توجه قرار گیرند. این مقاله به بررسی نقش زنان در اقتصاد هنر در دوران هوش مصنوعی، تأثیرات این تکنولوژی بر آن‌ها، و چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی که به‌وجود آمده، می‌پردازد.

۱- تحول در تولید آثار هنری با استفاده از هوش مصنوعی

در گذشته، فرآیند خلق آثار هنری بیشتر به مهارت‌های دستی و خلاقیت فردی وابسته بود، اما با ظهور هوش مصنوعی، امکان خلق آثار هنری با استفاده از الگوریتم‌ها، شبکه‌های عصبی و سیستم‌های خودآموز فراهم شده است. این تغییرات در نحوه تولید آثار هنری نه‌تنها به هنرمندان زن اجازه داده است تا از ابزارهای جدید بهره‌برداری کنند، بلکه به آنان این امکان را داده است تا در دنیای هنر مدرن و دیجیتال حضور پیدا کنند.

۱-۱. هنر دیجیتال و طراحی با هوش مصنوعی

امروزه، بسیاری از زنان هنرمند از ابزارهای هوش مصنوعی برای خلق آثار دیجیتال استفاده می‌کنند. برنامه‌هایی مانند DALL-E، DeepArt، و RunwayML به هنرمندان این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به مهارت‌های فنی پیچیده، آثار هنری جذاب و نوآورانه‌ای بسازند. این نوع هنر دیجیتال فضای جدیدی را برای زنان هنرمند فراهم کرده است تا خلاقیت‌های خود را در قالب‌های مختلفی چون نقاشی، طراحی، موسیقی، و حتی مد بیان کنند.

۱-۲. فتوآرت و ایجاد تصاویر با هوش مصنوعی

در حوزه فتوآرت و عکاسی، هنرمندان زن از نرم‌افزارهای هوش مصنوعی برای ایجاد و ویرایش تصاویر بهره می‌برند. این ابزارها به آن‌ها این امکان را می‌دهند که تصاویری منحصر به‌فرد و مفهومی تولید کنند که پیش از این تنها با استفاده از تکنیک‌های سنتی ممکن بود. این امر به زنان هنرمند این فرصت را داده است که آثار پیچیده‌تری تولید کنند و به‌طور گسترده‌تری در بازارهای دیجیتال و گالری‌های آنلاین شناخته شوند.

۲- تاثیر هوش مصنوعی بر اقتصاد هنر و بازار فروش

یکی از بخش‌های مهم اقتصاد هنر، بازار فروش آثار هنری است. در گذشته، فروش آثار هنری عمدتاً از طریق گالری‌ها، نمایشگاه‌ها و مزایده‌ها انجام می‌شد. اما در عصر هوش مصنوعی، این روند تغییرات بسیاری را تجربه کرده است. اکنون با ظهور بازارهای دیجیتال و پلتفرم‌های آنلاین، فروش آثار هنری ساده‌تر و دسترسی به آن‌ها گسترده‌تر شده است.

۲-۱-بازار هنر دیجیتال و NFT‌ها

یکی از بزرگترین تحولات در عصر هوش مصنوعی، ظهور توکن‌های غیر قابل تعویض«     Token=NFT Non-Fungible token    » در دنیای هنر است این توکن ها به هنرمندان این امکان را داده‌اند تا آثار دیجیتال خود را به صورت منحصر به‌فرد به فروش برسانند و مالکیت آن‌ها را در بلاک‌چین ثبت کنند. بسیاری از هنرمندان زن از این فرصت برای فروش آثار دیجیتال خود بهره برده‌اند و این تحول در اقتصاد هنر، فرصت‌های جدیدی را برای آن‌ها ایجاد کرده است. فروش آثار NFT توسط زنان هنرمند می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا از محدودیت‌های جغرافیایی و اقتصادی عبور کنند و به مخاطبان جهانی دسترسی پیدا کنند.

۲-۲. دسترسی به بازارهای جدید

با توجه به دسترسی به فناوری‌های نوین و فضای آنلاین، زنان هنرمند می‌توانند آثار خود را به‌راحتی در بازارهای جهانی عرضه کنند. از طریق پلتفرم‌های آنلاین مانند Etsy- – Saatchi Art- و Artfinder، هنرمندان زن قادر به نمایش و فروش آثار خود به مخاطبان بین‌المللی هستند. این بازارها به ویژه برای زنانی که در کشورهای با زیرساخت‌های هنری ضعیف‌تر زندگی می‌کنند، یک فرصت طلایی فراهم کرده‌اند.

۳-چالش‌های زنان هنرمند در عصر هوش مصنوعی

با وجود فرصت‌های بسیاری که هوش مصنوعی برای زنان هنرمند ایجاد کرده است، چالش‌هایی نیز وجود دارد که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد.

۳-۱.عدم دسترسی به آموزش‌های تخصصی

اگرچه بسیاری از زنان هنرمند از ابزارهای هوش مصنوعی بهره‌برداری کرده‌اند، اما هنوز برخی از آنان در دسترسی به منابع آموزشی و دوره‌های تخصصی مرتبط با هوش مصنوعی محدود هستند. این مسئله ممکن است باعث شود که برخی از هنرمندان زن نتوانند از تمام پتانسیل این تکنولوژی برای خلق آثار خود استفاده کنند. در بسیاری از جوامع، مردان دسترسی بیشتری به آموزش‌های فنی و پیشرفته دارند که این عدم توازن می‌تواند به کاهش فرصت‌های زنان در دنیای هنر دیجیتال منجر شود.

۳-۲. تبعیض جنسیتی در دنیای دیجیتال

همان‌طور که در سایر عرصه‌ها، زنان در دنیای هنر دیجیتال نیز با تبعیض جنسیتی مواجه هستند. در بسیاری از مواقع، آثار هنری زنان به اندازه آثار هنرمندان مرد مورد توجه قرار نمی‌گیرند. حتی در بازارهای آنلاین و پلتفرم‌های دیجیتال، آثار هنری زنان ممکن است کمتر از آثار مردان دیده شوند و در نتیجه فروش کمتری داشته باشند. این نابرابری‌ها می‌تواند به تضعیف حضور زنان در بازار هنر دیجیتال منجر شود.

۴- فرصت‌های آینده برای زنان هنرمند در دنیای هوش مصنوعی

در دنیای هوش مصنوعی، به‌ویژه در زمینه هنر دیجیتال، فرصت‌های بسیاری برای زنان وجود دارد. به‌عنوان مثال، با گسترش استفاده از هوش مصنوعی در خلق موسیقی، طراحی گرافیک، فیلم‌سازی، و حتی مد، هنرمندان زن می‌توانند در پروژه‌های بزرگ و بین‌المللی مشارکت کنند. همچنین، استفاده از هوش مصنوعی در نقد و تحلیل هنر می‌تواند به هنرمندان زن این امکان را دهد که در مورد آثار خود بازخورد دریافت کنند و کیفیت آثارشان را ارتقا دهند.

نمایه روند درصد استفاده از هوش مصنوعی در تولید آثار هنری ۲۰۲۳-۲۰۱۷

در جدول زیر، علاوه بر روند استفاده از هوش مصنوعی و تعداد زنان هنرمند فعال در بازار هنر دیجیتال، مبلغ آثار هنری فروش رفته در هر سال نیز آورده شده است. توجه داشته باشید که ارقام مربوط به مبلغ آثار هنری فروش رفته می‌توانند بر اساس منابع مختلف و تغییرات بازار متفاوت باشند. در حالی که می‌توان تخمینی از درصد زنان هنرمند فعال در این بازار به دست آورد، به دلیل گستردگی و تغییرات سریع بازار هنر دیجیتال و NFTها، داده‌های قطعی و دقیق درباره تعداد زنان هنرمند در دسترس نیست.

با این حال، در بسیاری از گزارش‌ها، معمولاً به حضور رو به افزایش زنان در این بازار اشاره می‌شود، به‌ویژه با رشد فزاینده فناوری‌های جدید مانند NFT و هنر دیجیتال که فرصت‌های بیشتری را برای هنرمندان زن فراهم کرده است.اگر بخواهیم به یک داده دقیق‌تر اشاره کنیم، می‌توان گفت که در سال‌های اخیر، زنان در بازار هنر دیجیتال و NFTها به‌طور فعال‌تری در حال شرکت هستند و برخی منابع اشاره کرده‌اند که حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد از هنرمندان دیجیتال و NFT را زنان تشکیل می‌دهند.این ارقام به‌طور کلی از گزارش‌های عمومی و حراجی‌ها و پلتفرم‌های NFT استخراج شده‌اند.

توضیحات:

روند استفاده از هوش مصنوعی: با گذشت زمان، از سال ۲۰۱۷ به بعد، هوش مصنوعی به‌طور فزاینده‌ای در خلق و فروش آثار هنری دیجیتال نقش داشته است. در ابتدا بیشتر از آن برای شبیه‌سازی سبک‌های هنری و خلق آثار جدید استفاده می‌شد، ولی امروزه به یکی از ابزارهای اصلی در تولید و تایید اصالت آثار دیجیتال تبدیل شده است.

تعداد زنان هنرمند فعال: حضور زنان هنرمند در بازار هنر دیجیتال و NFTها در حال افزایش است. بر اساس برخی برآوردها، تا سال ۲۰۲۳ تقریباً ۵۵-۶۰% از هنرمندان دیجیتال را زنان تشکیل می‌دهند.

مبلغ آثار هنری فروش رفته: با رشد فناوری و استفاده از پلتفرم‌های NFT، فروش آثار هنری دیجیتال به‌ویژه در سال‌های اخیر به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. سال ۲۰۲۱ و بعد از آن شاهد یک جهش بزرگ در میزان فروش آثار هنری دیجیتال و NFTها بودیم.

این داده‌ها نشان‌دهنده رشد بازار هنر دیجیتال و نقش روزافزون فناوری هوش مصنوعی در آن هستند.

توضیحات:

حجم فروش آثار NFT: این مقدار نمایانگر درآمد حاصل از فروش آثار دیجیتال (NFT) توسط هنرمندان زن است.

تعداد هنرمندان زن فعال: تعداد هنرمندانی که در هر سال آثار خود را در بازارهای NFT به فروش رسانده‌اند.

این داده‌ها  روند تغییرات و پیشرفت‌های ایجاد شده در اقتصاد هنر را به‌ویژه برای هنرمندان زن در دنیای دیجیتال و هوش مصنوعی نمایش می دهند.

نمایه زیر تعداد هنرمندان زن فعال در حوزه هنر دیجیتال را در سی کشوربرتر جهان نشان میدهد

تأثیر متاورس بر فروش آثار هنری

متاورس (Metaverse) به‌عنوان یک فضای دیجیتال و سه‌بعدی مداوم که از طریق اینترنت قابل دسترسی است، به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌ها در دنیای هنر است. با گسترش این فضا، بازار هنر دستخوش تغییرات شگرفی شده است و بر نحوه‌ی خلق، نمایش و فروش آثار هنری تأثیرات عمده‌ای گذاشته است. متاورس فرصت‌های جدیدی برای هنرمندان فراهم کرده است تا آثار خود را به روشی نوین به فروش برسانند و برای خریداران، تجربه‌ای متفاوت از خرید هنر ایجاد کنند. مهم ترین تأثیرات متاورس بر فروش آثار هنری عبارتنداز:

۱-ظهور هنر دیجیتال وتوکن های غیرقابل تعویض «   Non-Fungible Tokens=NFT »

یکی از مهم‌ترین تغییرات در بازار هنر که توسط متاورس ایجاد شده، رونق هنر دیجیتال و توکن‌های غیر قابل تعویض (NFT) است..توکن ها یک شناسه دیجیتال منحصر بفرد است که برروی بلاک چین ثبت می شوند و برای تائید مالکیت و اصالیت یک دارائی دیجیتال یا فیزیکی تخصیص می یابند.  این توکن ‌ها به هنرمندان این امکان را می‌دهند که آثار دیجیتال خود را به صورت منحصر به‌فرد به فروش برسانند.

تأثیر متاورس بر فروش آثار هنری به‌ویژه NFT‌ها:

خرید و فروش آسان‌تر: از آنجا که متاورس بستری دیجیتال است، هنرمندان می‌توانند آثار خود را به راحتی از هر نقطه‌ای از جهان به فروش برسانند. پلتفرم‌های NFT مانند OpenSea، Super Rare و Foundation به هنرمندان این امکان را می‌دهند که آثار خود را مستقیماً به خریداران عرضه کنند.

ثبت مالکیت و ارزش‌گذاری: NFT‌ها به هنرمندان این اطمینان را می‌دهند که هر خرید و فروشی بر اساس داده‌های غیرقابل تغییر بلاک‌چین ثبت می‌شود، که موجب جلوگیری از کپی‌برداری و تقلب می‌شود. این امر کمک می‌کند تا هنرمندان از فروش آثار خود سود بیشتری ببرند.

۲-. فضاهای مجازی و گالری‌های هنری دیجیتال

در متاورس، هنرمندان می‌توانند گالری‌های هنری دیجیتال بسازند که در آن آثار خود را نمایش دهند. این گالری‌ها معمولاً به‌صورت محیط‌های سه‌بعدی طراحی می‌شوند و به بازدیدکنندگان این امکان را می‌دهند که به‌صورت مجازی و در یک فضای سه‌بعدی آثار هنری را مشاهده کنند.

تأثیرات این تغییرات:

دسترسی جهانی: هنرمندان به جای نمایش آثار خود در گالری‌های فیزیکی محدود، می‌توانند گالری‌های دیجیتال خود را در متاورس راه‌اندازی کرده و به مخاطبان جهانی دسترسی پیدا کنند.

تجربه‌ی شخصی‌شده: بازدیدکنندگان گالری‌های دیجیتال می‌توانند در یک محیط تعاملی، آثار هنری را از نزدیک مشاهده کرده و حتی در برخی موارد با هنرمند ارتباط برقرار کنند. این امر می‌تواند تجربه خرید هنر را جذاب‌تر و شخصی‌تر کند.

۳-افزایش تعامل و شبکه‌سازی

متاورس فضای جدیدی را برای هنرمندان و خریداران آثار هنری فراهم می‌آورد که در آن می‌توانند به‌راحتی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. در این فضا، هنرمندان می‌توانند به‌طور مستقیم با مخاطبان خود ارتباط برقرار کنند و از طریق تعاملات مجازی، برند خود را بسازند.

چند نمونه از این تعاملات:

رویدادهای هنری مجازی: بسیاری از رویدادهای هنری، نمایشگاه‌ها و حتی مزایده‌ها اکنون به‌صورت مجازی در متاورس برگزار می‌شوند. این امر به هنرمندان این امکان را می‌دهد که آثار خود را به مخاطبان جدید معرفی کنند.

شبکه‌سازی برای هنرمندان: هنرمندان می‌توانند در متاورس با یکدیگر همکاری کنند، پروژه‌های مشترک بسازند و بازار خود را گسترش دهند.

۴- بازار جدید برای هنرمندان و خریداران

یکی از مزایای مهم متاورس این است که بازار جدیدی را برای خرید و فروش آثار هنری فراهم کرده است. برخلاف بازار هنر سنتی که معمولاً محدود به گالری‌ها و حراجی‌ها است، متاورس به‌طور مداوم در حال رشد است و امکان خرید و فروش آثار هنری به‌صورت ۲۴/۷ را برای خریداران و هنرمندان فراهم می‌آورد.

نکات مهم این بازار جدید:

قیمت‌گذاری منصفانه ودموکراتیک: در متاورس، قیمت‌گذاری آثار هنری بیشتر بر اساس ارزش هنری و علاقه‌مندی مخاطبان تعیین می‌شود، نه صرفاً بر اساس نام هنرمند یا گالری.

پرداخت‌های دیجیتال و رمزارزها: خرید و فروش آثار هنری در متاورس معمولاً از طریق رمزارزها انجام می‌شود، که این امر نه تنها برای هنرمندان بلکه برای خریداران نیز آسان‌تر و سریع‌تر است.

۵-فرصت‌های بیشتر برای هنرمندان نوظهور

متاورس به‌ویژه برای هنرمندان نوظهور و جوان یک فرصت طلایی فراهم کرده است. در دنیای هنر سنتی، ورود به گالری‌ها و نمایشگاه‌ها نیاز به روابط اجتماعی و مالی خاصی دارد، اما در متاورس هنرمندان می‌توانند بدون نیاز به واسطه‌ها، آثار خود را به فروش برسانند و به شهرت برسند.

مزایای این روند برای هنرمندان نوظهور:

دسترسی آسان‌تر به بازار: هنرمندان بدون نیاز به واسطه‌ها و گالری‌های فیزیکی می‌توانند مستقیماً با خریداران ارتباط برقرار کنند.

فرصت‌های بیشتر برای دیده شدن: در متاورس، بازار هنر دیجیتال هیچ‌گونه محدودیتی در تعداد آثار ندارد، بنابراین هنرمندان جوان می‌توانند آثار خود را به راحتی به نمایش بگذارند و خود را در معرض دید قرار دهند.

۶- چالش‌های پیش روی فروش آثار هنری در متاورس

با این حال، فروش آثار هنری در متاورس نیز چالش‌هایی دارد:

محدودیت‌های فنی: بعضی از کاربران ممکن است با مشکلات فنی یا عدم آشنایی با پلتفرم‌های متاورس روبه‌رو شوند.

عدم اعتبار هنر دیجیتال: برخی افراد هنوز به‌طور کامل به هنر دیجیتال و NFT‌ها اعتقاد ندارند و آن را به اندازه آثار هنری فیزیکی معتبر نمی‌دانند.

مسائل زیست‌محیطی: استفاده از بلاک‌چین‌ها برای NFT‌ها، مصرف بالای انرژی و تأثیرات زیست‌محیطی را به همراه دارد که می‌تواند برای برخی از خریداران و هنرمندان نگران‌کننده باشد.

در پایان برای برای مقایسه فروش تابلوهای نقاشی، فرش و محصولات دستی در چند سال اخیر، جدول زیرارائه شده تا دولتمردان به ابعاد اقتصادهنر آشنا شوند و بتوانند با سیاست های درست اقتصادی از این امکان و ظرفیت در کشور استفاده کنند

توضیحات:

تابلوهای نقاشی: فروش تابلوهای نقاشی در سال‌های اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است. با توجه به افزایش تعداد خریداران و رکوردهای جدید در حراج‌های معتبر مانند کریستی و ساتبیز، بازار نقاشی رشد چشمگیری داشته است.

فرش‌های هنری: بازار فرش‌های هنری به خصوص فرش‌های دستباف ایرانی و دیگر مناطق خاورمیانه همچنان محبوب است. فروش این نوع آثار هنری در حراج‌ها و نمایشگاه‌ها همچنان قابل توجه است، اما رشد آن نسبت به بازار نقاشی کمی کندتر بوده است.

محصولات دستی: در این دسته، فروش محصولات دستی مانند تابلوهای مینیاتوری، ظروف سفالی، و مصنوعات دیگر نشان‌دهنده رشد پایداری است. این بازار به ویژه در کشورهای شرق آسیا و خاورمیانه محبوب است، و رشد مناسبی را در سال‌های اخیر تجربه کرده است.

این جدول تنها یک نمای کلی است و ممکن است بسته به بازارهای مختلف و انواع محصولات هنری، تفاوت‌های بیشتری وجود داشته باشد.

در یک نگاه دیگر بازار جهانی کتاب به عنوان محصول هنری فکری ، فرش دستی ، فیلم های سینمائی و صنایع دستی بشرح زیر ارائه شده اند. با توجه به آخرین داده‌ها و آمارهای موجود، حجم بازار محصولات مختلف به شرح زیر است. این داده‌ها از منابع مختلف مثل گزارش‌های صنعتی و تحقیقات معتبر به دست آمده‌اند. در ادامه، جدول حجم بازار فروش جهانی کتاب‌ها (تمامی انواع)، فرش‌های دستی، فیلم‌های سینمایی و سایر صنایع دستی غیراز فرش آورده شده است:

توضیحات بیشتر:

فروش جهانی کتاب: این آمار شامل تمامی انواع کتاب‌ها است، از جمله کتاب‌های چاپی، دیجیتال (eBooks) و صوتی. بازار کتاب‌ها در حال رشد است به خصوص با افزایش محبوبیت کتاب‌های دیجیتال و صوتی.

بازار فرش‌های دستی: این بازار شامل فرش‌های دستباف از کشورهای مختلف از جمله ایران، هند، افغانستان، و ترکیه است. بازار فرش‌های دستی به دلیل تاریخچه فرهنگی و هنری غنی آن همچنان در سطح جهانی در حال رشد است.

فروش فیلم‌های سینمایی: حجم بازار فروش جهانی فیلم‌های سینمایی، از جمله فروش بلیت‌های سینما، پخش‌های خانگی و استریمینگ (پلتفرم‌های آنلاین مانند نتفلیکس، آمازون و غیره) است.

صنایع دستی غیر از فرش: این رقم شامل صنایع دستی دیگر مانند جواهرات دست‌ساز، سفالگری، پارچه‌های دستباف، آثار هنری و سایر محصولات سنتی و محلی است که در سطح جهانی خرید و فروش می‌شوند.

متاورس به‌طور واضح تأثیرات قابل توجهی بر فروش آثار هنری گذاشته است. این فضا با ارائه فرصت‌های جدید برای هنرمندان و خریداران، روش‌های نوینی برای خلق، نمایش و فروش آثار هنری فراهم کرده است. هنر دیجیتال، NFT‌ها، گالری‌های مجازی و تعاملات مستقیم هنرمندان با مخاطبان، تنها چند نمونه از تغییرات عمده‌ای هستند که متاورس به‌وجود آورده است. این تغییرات موجب گسترش بازار هنر، افزایش دسترسی به مخاطبان جهانی و فراهم آوردن فرصت‌های بیشتر برای هنرمندان نوظهور شده است. با این حال، چالش‌هایی مانند مشکلات فنی و مسائل زیست‌محیطی نیز باید مورد توجه قرار گیرند تا متاورس به‌عنوان یک فضای هنری پایدار و موثر باقی بماند.

ظهورهنرهای دیجیتال در عصرهوش مصنوعی

علاوه بر نقاشی‌ها و آثار عتیقه، انواع دیگر آثار هنری نیز در بازار جهانی با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو هستند و در حال رشد و توسعه هستند. این آثار ممکن است شامل هنرهای معاصر، مجسمه‌سازی، هنر دیجیتال، و دیگر انواع هنرهای تجسمی باشند. در اینجا به برخی از این دسته‌ها اشاره می‌کنیم که در سال‌های اخیر بازار خوبی داشته‌اند:

۱- هنر دیجیتال و NFTها

یکی از بزرگ‌ترین تحولات در بازار هنر در سال‌های اخیر، ظهور هنر دیجیتال و توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) است. این فناوری به هنرمندان این امکان را می‌دهد که آثار دیجیتال خود را به‌عنوان یک واحد منحصر به‌فرد و قابل خرید و فروش در بلاک‌چین ثبت کنند.

هنر دیجیتال شامل تصاویری است که به‌طور دیجیتال خلق می‌شوند و می‌توانند شامل آثار متحرک، گرافیک‌های رایانه‌ای، انیمیشن‌ها و حتی واقعیت مجازی باشند.

NFTها به هنرمندان این امکان را می‌دهند که آثار دیجیتال خود را به‌طور مستقیم به فروش برسانند، بدون نیاز به واسطه‌ها یا گالری‌ها. این نوع هنر به‌ویژه در میان جوانان و علاقه‌مندان به فناوری‌های جدید محبوبیت یافته است.

۲- مجسمه‌سازی و آثار سه‌بعدی

مجسمه‌سازی و آثار هنری سه‌بعدی در بازار هنر جهانی جایگاه ویژه‌ای دارند. این دسته از آثار، به ویژه وقتی که از مواد باکیفیت مانند برنز، مرمر، شیشه یا فلزات گرانبها ساخته می‌شوند، به‌عنوان یکی از گران‌ترین انواع هنر شناخته می‌شوند.

مجسمه‌های معاصر و آثار هنری سه‌بعدی که به‌طور خلاقانه و با استفاده از تکنیک‌های مدرن ساخته می‌شوند، امروزه در حراجی‌های بزرگ و گالری‌های معروف توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند.

مجسمه‌سازی معاصر نیز به‌ویژه در شهرهایی مانند نیویورک، لندن، پاریس و توکیو در حال رشد است.

۳-عکاسی هنری

عکاسی هنری در سال‌های اخیر به یکی از بخش‌های پررونق بازار هنر تبدیل شده است. عکاسی هنری به‌ویژه در ترکیب با فناوری‌های نوین و استفاده از تصاویری که با رویکردهای هنری و مفهومی خلق می‌شوند، مورد توجه قرار گرفته است.

آثار عکاسان معاصر، به‌ویژه آن‌هایی که در زمینه‌های مستند اجتماعی، طبیعت و پرتره فعالیت می‌کنند، در حراجی‌ها و نمایشگاه‌های معتبر به فروش می‌رسند.

عکاسی به‌عنوان یک هنر، هم از نظر کیفی و هم از نظر تجاری در حال رشد است، و بسیاری از عکاسان توانسته‌اند در این زمینه به شهرت جهانی برسند.

۴- هنر و طراحی داخلی

هنر و طراحی داخلی شامل انواع مختلفی از آثار هنری است که به تزئین فضاهای داخلی می‌پردازند. این آثار می‌توانند شامل تابلوهای نقاشی، مجسمه‌ها، قالی‌ها، و دیگر اقلام تزئینی باشند که برای بهبود ظاهر و عملکرد محیط‌های داخلی طراحی می‌شوند.

بازار آثار هنری مرتبط با طراحی داخلی، به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، در حال رشد است. بسیاری از مشتریان به دنبال خرید آثار هنری منحصر به فرد برای فضای خانه یا دفتر کار خود هستند.

طراحی‌های داخلی مدرن و ترکیب هنرهای تجسمی با دکوراسیون داخلی می‌تواند به جذب بازارهای مختلف کمک کند.

۵- هنر مفهومی

هنر مفهومی که در دهه‌های اخیر رشد زیادی کرده است، بر مفاهیم و ایده‌های پشت اثر هنری تمرکز دارد، نه فقط بر جنبه‌های بصری آن. این نوع هنر شامل نصب‌هنر (Installation Art)، هنر محیطی و هنر مفهومی است که اغلب از رسانه‌های مختلف مانند ویدئو، صدا و نور استفاده می‌کند.

آثار هنری مفهومی که مفاهیم اجتماعی، سیاسی یا فلسفی را بیان می‌کنند، امروزه در نمایشگاه‌های هنری و حراجی‌ها ارزش بالایی دارند.

این نوع هنر به‌ویژه در میان هنرمندان معاصر و جمع‌آوری‌کنندگان آثار هنری در حال محبوبیت است.

۶- هنر خیابانی (Street Art)

هنر خیابانی یا گرافیتی، که از فضاهای عمومی به گالری‌های هنری منتقل شده است، در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. هنرمندان خیابانی مانند بنکسی« Banksy  » توانسته‌اند آثار خود را در حراجی‌ها با قیمت‌های بسیار بالا به فروش برسانند.

هنر خیابانی نه‌تنها در خیابان‌ها و دیوارهای شهرها بلکه در نمایشگاه‌های هنری نیز مورد توجه قرار گرفته است و به‌ویژه در بازار هنر معاصر طرفداران زیادی دارد.

آثار هنری خیابانی با پیام‌های اجتماعی و سیاسی، در دنیا شناخته شده و طرفداران زیادی دارند و تبدیل به یک بخش معتبر از بازار هنر معاصر شده‌اند.

۷-طراحی مد و لباس

طراحی مد نیز به‌عنوان یک نوع هنر، در سال‌های اخیر جایگاه خود را در بازار جهانی پیدا کرده است. آثار هنری در طراحی مد، به‌ویژه در طراحی لباس‌های هنری و فشن، می‌توانند در حراجی‌ها و نمایشگاه‌های تخصصی به فروش برسند.

طراحی لباس و هنر در صنعت مد، نه‌تنها از نظر هنری بلکه از نظر اقتصادی نیز ارزش بالایی دارد و برخی از طراحان مشهور توانسته‌اند آثار خود را به‌عنوان هنری گران‌قیمت به فروش برسانند.

بازار پوشاک هنری و لباس‌های طراحی شده توسط هنرمندان، به‌ویژه در کشورهای مدرن، روز به روز در حال گسترش است.  در ایران که در زمان های قبل نساجی آن سرآمد منطقه بوده اگر دولت بسترو ساختارمناسب حمایتی بوجودآورد زنان می توانند در این حوزه شگفتی های خاص بوجودآورند که مانع خروج ارز بابت البسه جات مدروزشود کما این که در حال حاضر هم برخی هنرمندان زن در شبکه های اجتماعی و ایسنتاگرام محصولات تولیدی خودرا در کشورهای مختلف بفروش می رسانند.

۸-هنر ویدئویی

هنر ویدئویی یکی از شاخه‌های هنر معاصر است که از ویدئو و فناوری‌های دیجیتال برای خلق آثار هنری استفاده می‌کند. این نوع هنر به‌ویژه در میان هنرمندان جوان و نوآور محبوب است و در نمایشگاه‌ها و حراجی‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.

هنر ویدئویی و پروژه‌های چندرسانه‌ای در حال تبدیل شدن به یکی از بازارهای پررونق در دنیای هنر معاصر هستند، به‌ویژه با استفاده از فناوری‌های جدید مانند واقعیت مجازی و واقعیت افزوده.

نتیجه‌گیری

علاوه بر نقاشی‌ها و آثار عتیقه، هنرهای معاصر مانند هنر دیجیتال و NFTها، مجسمه‌سازی و آثار سه‌بعدی، عکاسی هنری، هنر خیابانی، هنر مفهومی و طراحی مد نیز بازارهای بزرگی دارند و در حال رشد و توسعه هستند. این آثار نه‌تنها از نظر هنری بلکه از نظر اقتصادی نیز در حال تبدیل شدن به بازارهای پرسود برای هنرمندان و سرمایه‌گذاران هستند.

چالش های اقتصاد هنر نقاشی در جهان

اقتصاد هنر نقاشی در جهان همواره یکی از بخش‌های پیچیده و پویا بوده که تحت تأثیر عواملی مختلفی از جمله روندهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیکی قرار دارد. در سال‌های اخیر، شاهد تغییرات قابل توجهی در این حوزه بوده‌ایم. برخی از جنبه‌های مهم وضعیت اقتصاد هنر نقاشی در جهان به شرح زیر است:

۱- رشد بازار هنر

بازار هنر در دهه‌های اخیر به طرز چشمگیری گسترش یافته است. این گسترش به ویژه در سال‌های پس از بحران اقتصادی ۲۰۰۸ به وضوح مشاهده شد که به تدریج شاهد افزایش قیمت‌ها و رشد فروش آثار هنری بوده‌ایم. بسیاری از نقاشان معاصر و هنرمندان شناخته‌شده مانند “دیوید هاکنی” و “جف کونز” آثارشان در حراجی‌ها و گالری‌های بین‌المللی به قیمت‌های بسیار بالا فروخته می‌شود. حتی در برخی موارد، آثار نقاشی به رکوردهای جدیدی در فروش دست پیدا کرده‌اند.

۲-تأثیر فناوری‌های نوین

رشد فناوری‌های دیجیتال و اینترنت، تأثیر زیادی بر اقتصاد هنر نقاشی گذاشته است. در حال حاضر، پلتفرم‌های آنلاین مانند «آرت‌نت» و «سایت‌های حراجی آنلاین» به هنرمندان این امکان را می‌دهند که آثار خود را به مخاطبان جهانی عرضه کنند. همچنین، دنیای هنر دیجیتال و NFT (توکن‌های غیرمثلی) به ویژه در چند سال اخیر، توجه بسیاری را جلب کرده است. هنرمندان با ایجاد آثار دیجیتال و فروش آن‌ها به صورت NFT، قادر به کسب درآمد از بازارهای جهانی شده‌اند.

۴- تقاضا و بازار هنرمندان معاصر

آثار هنرمندان معاصر همچنان بیشترین تقاضا را در بازار هنر دارند. هنرمندان معاصر، به‌ویژه کسانی که موفق به کسب شهرت جهانی شده‌اند، می‌توانند قیمت‌های بالاتری برای آثار خود تعیین کنند. هنرمندان جوان و نوظهور نیز به دلیل نوآوری‌ها و ایده‌های جدید، در حال جذب توجه بیشتر گالری‌ها و خریداران هستند.

۴- اقتصاد بحران‌ها

بحران‌های اقتصادی و اجتماعی نیز بر بازار هنر تأثیر می‌گذارند. برای مثال، بحران‌های جهانی مانند پاندمی COVID-19 باعث ایجاد اختلالات در برگزاری حراجی‌ها و گالری‌ها شد، اما در عین حال برخی از خریداران آثار هنری به سمت خرید آنلاین و استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال سوق پیدا کردند. در این دوران، برخی از هنرمندان با بهره‌گیری از تکنیک‌های جدید توانستند آثار خود را به مخاطبان جدید عرضه کنند و به بازار هنر دست یابند.

۵-هنر به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری

در کنار جنبه‌های هنری، بازار هنر به‌عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری نیز در حال رشد است. افراد و سرمایه‌گذاران زیادی از خرید آثار هنری به‌عنوان یک راه برای حفظ ارزش پول خود در برابر تورم و بحران‌های اقتصادی استفاده می‌کنند. این موضوع باعث شده است که بازار هنر نه تنها از سوی جمع علاقه‌مندان به هنر، بلکه از سوی سرمایه‌گذاران و مجموعه‌داران بزرگ نیز پشتیبانی شود.

۶- گسترش  در کشورهای در حال توسعه

در سال‌های اخیر، شاهد رشد بازار هنر در کشورهای در حال توسعه مانند چین، هند و خاورمیانه بوده‌ایم. این مناطق با توجه به رشد اقتصادی و تمایل بیشتر به خرید آثار هنری، به یکی از قطب‌های جدید بازار هنر تبدیل شده‌اند. در این مناطق، توجه به هنرهای محلی و هنر معاصر بسیار بالاست و بسیاری از هنرمندان این کشورها موفق به کسب شهرت جهانی شده‌اند.

۷-فرهنگ و تقاضا برای هنرمندان مستقل

در کنار رشد گالری‌ها و موسسات بزرگ، هنرمندان مستقل نیز توانسته‌اند از طریق رسانه‌های اجتماعی، نمایشگاه‌های کوچک و حراجی‌های محلی آثار خود را به فروش برسانند. این امر به تقویت دسترسی به هنر و رقابت در بازار کمک کرده است.

در مجموع، اقتصاد هنر نقاشی در جهان به دلیل تأثیرگذاری عوامل مختلف، از جمله فناوری، سرمایه‌گذاری و تغییرات اجتماعی و اقتصادی، در حال تغییر و تحول است. بازار هنر به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌رود و هنرمندان از فرصت‌های جدید برای فروش آثار خود بهره‌برداری می‌کنند. این تغییرات همچنین به معنای رقابت بیشتر در بازار هنر و فراهم شدن فرصت‌های جدید برای هنرمندان از اقصی نقاط جهان است.

یکی دیگر از بخش های اقتصاد هنر ، نقاشی در انحاء مختلف است. حجم بازار هنر نقاشی در ۵۰ سال اخیر تغییرات چشمگیری داشته است و این تغییرات تحت تأثیر عوامل مختلف اقتصادی، فرهنگی و تکنولوژیکی قرار گرفته است. در این مدت، بازار هنر نقاشی شاهد رشد و رکودهای مختلفی بوده است.

مقدار درآمد بازارهای نقاشی، مجسمه‌سازی و صنایع دستی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله تقاضا، شهرت هنرمند، وضعیت اقتصادی و موقعیت جغرافیایی. اگرچه نمی‌توان به طور دقیق ارقام ثابتی را برای هر یک از این بازارها بیان کرد، اما می‌توان اطلاعات کلی از حجم و درآمد این بازارها بر اساس داده‌های موجود ارائه داد.

بازار نقاشی:

بازار نقاشی یکی از بزرگترین و پردرآمدترین بازارهای هنر است. در سطح جهانی، این بازار در دهه‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. طبق گزارش‌ها، بازار جهانی هنر در سال ۲۰۲۳ تقریباً ۶۶.۸ میلیارد دلار ارزش داشته است که بخش عمده‌ای از آن متعلق به نقاشی‌ها و آثار هنری دو بعدی است. در این بازار، نقاشی‌های هنرمندان مشهور به میلیون‌ها دلار فروخته می‌شوند. به عنوان مثال:

نقاشی‌های هنرمندان برجسته‌ای مانند پابلو پیکاسو و لئوناردو داوینچی به قیمت‌های بیش از ۱۰۰ میلیون دلار به فروش می‌رسند.

آثار معاصر نیز به قیمت‌های بسیار بالا در حراجی‌ها و گالری‌ها معامله می‌شوند. به عنوان مثال، یکی از آثار دیوید هاکنی در حراجی کریستی در سال ۲۰۱۸ به مبلغ ۹۰ میلیون دلار فروخته شد.

۲-بازار مجسمه‌سازی:

بازار مجسمه‌سازی معمولاً اندازه کوچک‌تری نسبت به نقاشی دارد، اما همچنان آثار مجسمه‌سازان مشهور قیمت‌های بالایی دارند. به طور کلی، این بازار درآمدی بین ۴ تا ۷ میلیارد دلار در سال دارد. مجسمه‌های معروف، به ویژه آنهایی که از هنرمندان برجسته‌ای مانند هنری مور، آگوست رودن یا ژان میشل باسکیا هستند، می‌توانند به میلیون‌ها دلار برسند.

برای نمونه، مجسمه‌های آگوست رودن مانند «آفرینش انسان» در حراج‌ها به قیمت‌های بالای ۲۰ میلیون دلار فروخته می‌شوند.

همچنین، مجسمه‌های معاصر هنرمندان مثل جف کونز و دامین هرست به قیمت‌های چند میلیون دلاری در حراج‌ها و گالری‌ها مورد خرید و فروش قرار می‌گیرند.

 بازار صنایع دستی:

بازار صنایع دستی بسیار متنوع‌تر و پیچیده‌تر است و شامل محصولاتی از جنس سفال، چوب، فلز، پارچه و غیره می‌شود. این بازار به‌طور خاص در کشورهای در حال توسعه و برای گردشگران در مناطق خاص (مانند بازارهای صنایع دستی در کشورهای آسیایی یا کشورهای آفریقایی) رایج است. حجم بازار جهانی صنایع دستی تخمین زده می‌شود که حدود ۸۰۰ میلیارد دلار در سال باشد.

صنایع دستی در بازارهای محلی و بین‌المللی معمولاً قیمت‌های کمتری دارند. برای مثال، یک جفت زیورآلات دستی ممکن است از ۲۰ تا ۱۰۰ دلار فروخته شود، در حالی که صنایع دستی نفیس‌تر، مانند فرش‌های دستباف یا ظروف هنری، می‌توانند به قیمت‌های بالاتری برسند.

بازار صنایع دستی به ویژه در کشورهای توسعه‌یافته به دلیل تقاضای بالا برای محصولات منحصربه‌فرد و بومی، به سرعت در حال رشد است.

نتیجه‌گیری:

به طور کلی، بازار نقاشی با درآمد حدود ۶۶.۸ میلیارد دلار در سال، بزرگترین بازار هنری است. بازار مجسمه‌سازی درآمدی حدود ۴ تا ۷ میلیارد دلار در سال دارد، در حالی که بازار صنایع دستی در مقیاس جهانی تقریباً ۸۰۰ میلیارد دلار ارزش دارد. اگرچه بازار صنایع دستی از نظر حجم فروش بسیار بزرگ است، اما در مقایسه با نقاشی و مجسمه‌سازی، قیمت‌های آثار آن به طور معمول کمتر هستند.در ادامه، بررسی روند کلی حجم بازار هنر نقاشی در این دوره آورده شده است:

۱-دهه ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰:

در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، بازار هنر نقاشی هنوز نسبتا محلی و محدود به گالری‌ها و حراجی‌های خاص بود. هنرمندان مشهور مانند پابلو پیکاسو، جکسون پولاک و اندی وارهول از محبوب‌ترین هنرمندان آن زمان بودند. با این حال، بازار هنر در این دوران به‌طور عمده در مقیاس کوچک و در حد حراجی‌های کلاسیک بود و آثار هنری به‌ویژه در حراجی‌ها با قیمت‌های نسبتاً پایین‌تری فروخته می‌شدند.

۲-دهه ۱۹۹۰:

در این دهه، بازار هنر نقاشی شروع به رشد چشمگیری کرد. افزایش تقاضا برای آثار هنری و ورود برخی از سرمایه‌گذاران به بازار باعث شد تا قیمت‌ها به تدریج افزایش یابند. هنر معاصر و آثار هنرمندان مشهور به‌ویژه در حراجی‌ها مورد توجه بیشتری قرار گرفت. هنرمندانی مانند جف کونز، دیوید هاکنی و دمین هرست وارد عرصه هنر جهانی شدند.

در اواخر دهه ۱۹۹۰، رشد قیمت‌ها به حدی رسید که برخی از آثار به رکوردهای جدید در حراج‌ها دست یافتند، اما این روند در دهه ۲۰۰۰ به شکلی گسترده‌تر و جهانی‌تر ادامه یافت.

۳-دهه ۲۰۰۰ و اوایل ۲۰۱۰:

دهه ۲۰۰۰ و اوایل ۲۰۱۰ شاهد رونق بی‌سابقه‌ای در بازار هنر نقاشی بود. قیمت‌ها به طور چشمگیری افزایش یافتند و برخی از آثار نقاشی به رکوردهای بالای فروش دست یافتند. بازار هنر در این دوران جهانی‌تر شد و بسیاری از خریداران از آسیا و کشورهای خاورمیانه وارد عرصه خرید آثار هنری شدند.

برای مثال، در سال ۲۰۰۸، هنر معاصر به شدت مورد توجه قرار گرفت و برخی از آثار نقاشی معاصر مانند “قطارهای آهنی” اثر جکسون پولاک و “سه شعر” اثر فرانسیس بیکن در حراج‌های مشهور به قیمت‌های چند میلیون دلاری فروخته شدند.

۴-. بحران مالی ۲۰۰۸ و تأثیر آن:

بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ تأثیر زیادی بر بازار هنر داشت و برخی از خریداران از خرید آثار هنری خودداری کردند. با این حال، پس از بحران، بازار هنر مجدداً شروع به بهبود کرد و در اواخر دهه ۲۰۰۰ و اوایل دهه ۲۰۱۰ رشد مجدد خود را آغاز کرد. هنرمندان معاصر، به‌ویژه کسانی که در حراج‌ها و گالری‌های معروف شناخته شده بودند، همچنان توانستند قیمت‌های بالا برای آثار خود داشته باشند.

۵- دهه ۲۰۲۰ و عصر اقتصاد دیجیتال:

در دهه ۲۰۲۰، با گسترش فن‌آوری‌های دیجیتال و NFT، بازار هنر تغییرات جدیدی را تجربه کرد. بسیاری از هنرمندان معاصر و دیجیتال از طریق فروش آثار خود به شکل NFT توانستند به درآمدهای بسیار بالا دست یابند. پلتفرم‌های آنلاین و حراجی‌های دیجیتال مانند Sotheby’s و Christie’s به فروش آثار هنری کمک کردند و بازار هنر نقاشی به سطح جدیدی از فروش رسید.

در این دوره، بحران کرونا نیز موجب شد تا نمایشگاه‌ها و حراجی‌ها به صورت آنلاین برگزار شوند که خود موجب افزایش دسترسی جهانی به بازار هنر شد. با توجه به گزارش‌ها و تحلیل‌های مختلف، حجم بازار هنر جهانی به ویژه در حوزه نقاشی در سال‌های اخیر در حال افزایش است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱، حجم بازار هنر جهانی بیش از ۵۰ میلیارد دلار برآورد شده بود. از این مبلغ، بخش عمده‌ای به آثار نقاشی اختصاص داشت که نشان‌دهنده ادامه رونق این بخش در بازار هنر است. حجم بازار هنر نقاشی در ۵۰ سال گذشته با رشد چشمگیر، به ویژه در دهه‌های اخیر، روبه‌رو بوده است. در حالی که در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ بازار هنر بیشتر محدود به نخبگان بود، از دهه ۱۹۹۰ به بعد و به‌ویژه در دهه ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰، شاهد رشد قابل توجه قیمت‌ها و ورود سرمایه‌گذاران به این بازار بوده‌ایم. عصر دیجیتال و پدیده NFT در دهه ۲۰۲۰ نیز به تحولات این بازار افزوده و بازار هنر را جهانی‌تر کرده است.

نقاشان مشهورجهان اهل کدام کشورها هستند؟

بسیاری از کشورها در طول تاریخ نقاشان مشهور و تأثیرگذار به دنیا معرفی کرده‌اند. این کشورها نقش عمده‌ای در شکل‌گیری تاریخ هنر نقاشی ایفا کرده‌اند و آثار هنرمندان آنها همچنان در سراسر جهان شناخته‌شده هستند. در اینجا به تعدادی از کشورهایی که بیشترین نقاشان معروف جهان را دارند، اشاره می‌کنیم:

۱-ایتالیا –ایتالیا همواره به عنوان مهد هنر رنسانس شناخته می‌شود و بسیاری از بزرگترین نقاشان تاریخ در این کشور به دنیا آمده‌اند. برخی از مشهورترین هنرمندان ایتالیایی عبارتند از:

لئوناردو داوینچی (۱۴۵۲–۱۵۱۹): یکی از بزرگ‌ترین نقاشان و دانشمندان تاریخ که آثارش نظیر “مونالیزا” و “آخرین شام” هنوز در سراسر جهان شناخته شده‌اند.

میکل‌آنژ (۱۴۷۵–۱۵۶۴): نقاش و مجسمه‌ساز برجسته که علاوه بر نقاشی سقف کلیسای سیستین، آثاری همچون “داوود” را خلق کرده است.

کاراواجیو (۱۵۷۱–۱۶۱۰): نقاش باروک که به دلیل سبک منحصر به فرد خود در نورپردازی و تضادهای روشنایی-تاریکی شناخته می‌شود.

۲-هلند –هلند به عنوان خانه برخی از بزرگ‌ترین نقاشان دوران طلایی هنر غرب شناخته می‌شود. هنرمندان هلندی تأثیر زیادی بر هنر نقاشی غرب گذاشتند:

رامبرانت فان راین (۱۶۰۶–۱۶۶۹): یکی از بزرگ‌ترین نقاشان باروک که آثار او در زمینه پرتره‌ها و نورپردازی معروف است.

یوهنس ورمر (۱۶۳۲–۱۶۷۵): نقاش معروف هلندی که به دلیل آثارش در زمینه نورپردازی و جزئیات دقیق در نقاشی‌های داخلی مشهور است (مانند “دختر گلی”).

وینسنت ون گوگ (۱۸۵۳–۱۸۹۰): یکی از برجسته‌ترین نقاشان پس از امپرسیونیسم که آثارش همچون “شب پرستاره” تأثیر عمیقی بر هنر مدرن گذاشت.

۳- اسپانیا –اسپانیا دارای نقاشانی است که تأثیرات بزرگی در دنیای هنر به جا گذاشته‌اند، به ویژه در دوره‌های باروک و رنسانس:

دیگو ولاسکز (۱۵۹۹–۱۶۶۰): نقاش باروک که به دلیل آثار پرتره‌ای خود، به ویژه “لاس منیناس”، شناخته شده است.

فرانسیسکو گویا (۱۷۴۶–۱۸۲۸): نقاش و حکاک معروف که از آثارش با نقدهای اجتماعی و سیاسی برجسته‌ای مانند “کابالروها” و “اسکارتاتوس” شناخته می‌شود.

پابلو پیکاسو (۱۸۸۱–۱۹۷۳): یکی از بنیان‌گذاران جنبش کوبیسم و یکی از مهم‌ترین هنرمندان قرن بیستم که تأثیر عمیقی بر هنر مدرن گذاشته است.

۴-فرانسه –فرانسه یکی از مراکز مهم هنر در اروپا است و نقاشان بزرگی در تاریخ خود داشته است:

کلود مونه (۱۸۴۰–۱۹۲۶): بنیان‌گذار جنبش امپرسیونیسم که آثارش همچون “طلوع خورشید” به شدت شناخته شده هستند.

پابلو پیکاسو (همان‌طور که در اسپانیا ذکر شد، بخشی از زندگی هنری خود را در فرانسه گذراند).

هنری ماتیس (۱۸۶۹–۱۹۵۴): یکی از پیشگامان هنر مدرن که با رنگ‌های روشن و طرح‌های ساده شناخته می‌شود.

ادگار دگا (۱۸۳۴–۱۹۱۷): نقاش امپرسیونیست و مجسمه‌ساز که به خاطر آثارش در زمینه رقص باله و حرکات انسانی شناخته شده است.

۵-آلمان –آلمان نیز به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در هنرهای تجسمی و نقاشی در قرن‌های ۱۹ و ۲۰ شناخته می‌شود:

آلبرشت دورر (۱۴۷۱–۱۵۲۸): نقاش و حکاک رنسانس که آثارش شامل مناظر و پرتره‌های برجسته است.

فرانز مارک (۱۸۸۰–۱۹۱۶): یکی از بنیان‌گذاران جنبش اکسپرسیونیسم که به‌ویژه با نقاشی‌هایش از حیوانات شناخته می‌شود.

وِرنر هرتسوک (۱۸۸۴–۱۹۱۶): نقاش آلمانی که آثارش به شدت تحت تأثیر جنبش‌های مدرن و اکسپرسیونیسم قرار داشتند.

۶-بریتانیا –بریتانیا نیز دارای هنرمندان برجسته‌ای در تاریخ هنر نقاشی است:

ویلیام ترنر (۱۷۷۵–۱۸۵۱): نقاش انگلیسی که به خاطر آثار مناظر طبیعی و نقش‌های رنگارنگ خود شناخته شده است.

فرانسس بیکن (۱۹۰۹–۱۹۹۲): یکی از مهم‌ترین نقاشان اکسپرسیونیست که به دلیل تصاویر شدید و روانشناختی خود معروف است.

دیوید هاکنی (۱۹۳۷–تاکنون): نقاش معاصر بریتانیایی که آثارش در زمینه رنگ‌های زنده و سبک‌های متنوع شناخته شده است.

۷- آمریکا –آمریکا نیز به‌ویژه در قرن بیستم تبدیل به مرکز بزرگی برای هنر معاصر شد:

جکسون پولاک (۱۹۱۲–۱۹۵۶): نقاش آمریکایی که به دلیل تکنیک‌های آزادانه و استفاده از رنگ‌های خاص در نقاشی‌های آبستره مشهور است.

اندی وارهول (۱۹۲۸–۱۹۸۷): نقاش و هنرمند پاپ آرت که تأثیر زیادی بر فرهنگ معاصر و هنر تجاری گذاشت.

مارک روتکو (۱۹۰۳–۱۹۷۰): نقاش آمریکایی که به خاطر آثارش در زمینه هنر انتزاعی و رنگ‌های برجسته شناخته شده است.

در مجموع، کشورهای ایتالیا، هلند، اسپانیا، فرانسه، آلمان، بریتانیا و آمریکا بیشترین نقاشان معروف و تأثیرگذار را در تاریخ هنر دارند. این کشورها با آثار هنرمندان خود نه تنها تاریخ هنر را شکل داده‌اند، بلکه تأثیرات عمیقی بر روندهای هنری و فرهنگی در سراسر جهان داشته‌اند.

جمع بندی آن که در شرایط فعلی که دولت قادر به سرمایه گذاری نیست باید کوشش کند لااقل مانع برای رشد هنر اقتصادی ایجاد نکند و اجازه دهد زنان هنرمند که خودراسا قادرند با اقتصادی کردن حوزه هنر حداقل معیشت خود و خانوداه خودرا فراهم اورند با مشارکت در اقتصاد کشور موتور خاموش اقتصاد را با همکاری سایر بخش ها روشن نمایند تا هم سطح اشتغال بالا رد و هم در این مسیر برخی معضلات اقتصادی مرتفع و راه برون رفت برون رفت از  سکون و رمود  اقتصاد بازگشائی شود.زیرا توسعه اقتصادی پدیده چندوجهی و  رشد اقتصاد می‌تواند باعث رشد هنر درزمینه صنایع خلاق و فرهنگی نیز شود. در چنین شرایطی، هنر نه تنها در عرصه‌های فردی بلکه در سطح کلان و اجتماعی نیز رونق می‌یابد. به همین علت دولت‌ها  با سرمایه‌گذاری در بخش‌های هنری وفرهنگی می‌توانند به بهبود وضعیت اقتصادی کمک کنند؛ زیرا صنایع خلاق می‌توانند به ایجاد اشتغال و جذب گردشگران کمک کنند. به طور کلی، اقتصاد با تأمین منابع مالی، توسعه بازار هنر و حمایت از صنایع فرهنگی، نقش مهمی در رشد و توسعه هنر ایفا می‌کند. از سوی دیگر، هنر نیز با تأثیرگذاری بر فرهنگ و هویت اجتماعی، می‌تواند به تقویت پایداری اقتصادی و اجتماعی جوامع کمک نماید. بازار صنایع دستی به دلیل تنوع گسترده و دسترسی به آن در بسیاری از نقاط جهان، در کنار گردشگری و رونق خرید آنلاین، رشد زیادی داشته است. نقش زنان در صنایغ دستی وهنرهای تزئینی درجهان بی بدیل بوده اشت . با توجه به این که قرن بیستم، دوره طلایی حضور زنان در بازار کار در کشورهای صنعتی بوده است؛ به نحوی که زنانی که در طول تاریخ از لحاظ مالی به مردان متکی بوده‌اند، اکنون قادر هستند تا سرنوشت اقتصادی خود را رقم بزنند و تقاضا برای نیروی کار زنان در کشورهای پیشرفته و برخی از کشورهای در حال توسعه در حال افزایش است. درحالی که باتوجه به این که بیش از نیمی ازجمعیت کشور زن هستند نرخ نازل مشارکت زنان دربازارکار که حدود ۱۴ درصد است.  مطالعات مختلف توسط اقتصاددانان نشان می‌دهد حضور پررنگ‌تر این گروه در بازار کار، می‌تواند رشدهای اقتصادی بیشتری را در کشورهای در حال توسعه به ارمغان آورد؛ چراکه در بسیاری از این کشورها زنان مشارکت پایینی در بازار کار دارند و اقتصاد بخش بزرگی از نیروی کار خود را از دست داده است. داده‌ها نشان می‌دهد زنان با پیشرفت در تحصیلات و فراگیری آموزش‌های بیشتر توانستند مشاغل بهتری را نصیب خود کنند. در واقع، همزمان با پیشرفت و توسعه فناوری‌ها و گسترش آموزش، تقاضای زنان در بازار کار افزایش یافته و باعث شده تا زنان از مادران خانه‌دار به زنان آموزش دیده و نیروی کاری حرفه‌ای در بازار کار تبدیل شوند. امروزه بیش از ۶۰ درصد از فارغ‌التحصیلان اروپا را وهمچنین بیش از نصف دانشجویان دانشگاه های ایران را گروه زنان تشکیل می‌دهند.

ورود زنان به بازار کار مستلزم بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی از جمله، میزان تحصیلات، توزیع درآمد خانوار، نرخ بیکاری، نرخ باروری، میزان هزینه‌های خانوار و شرایط محیطی و غیره است و گروه زنان در کشورهای پیشرفته مشارکت بیشتری در بازار کار دارند و این مشارکت روندی صعودی نیز دارد؛ بنابراین میزان حضور زنان در بازار کار با توسعه و پیشرفت کشورها ارتباط معنادار بسیاری دارد.در بسیاری از کشورهای غربی برخلاف کشورهای آسیایی و آفریقایی، نرخ مشارکت زنان بیشتر بوده و حتی در مواردی از مردان هم پیشی گرفته است. بر اساس داده‌های موسسه بین‌المللی کار، نرخ مشارکت زنان در بازار کار در جهان در سال ۲۰۲۳ میلادی حدود ۴۷.۳ درصد و نرخ مشارکت مردان در بازار کار حدود ۷۲.۲ درصد است؛ از سوی دیگر، نرخ بیکاری زنان در جهان در سال ۲۰۲۳، حدود ۵.۸ درصد و برای مردان نرخ بیکاری ۵.۷ درصد اعلام گردید.بازار فرش ددستبااف ایران که روزگاری اشتغال بیش از دومیلیون نفربا تولید سالانه شش میلیون مترفرش که بسیاری ازدارهای بافت توسط زنان اداره می شد را تامین و۵۵ درصد بازارصادرات جهانی را داشت باسقوطی سهمگین سهم آن به حدود۸ درصد بازارجهان رسیده .براساس آمار رسمی، ارزش صادرات فرش ایران از ۴۲۶ میلیون دلار در سال ۱۳۹۶ به کمتر از ۴۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۲ کاهش‌ یافته وبازار جهانی فرش که زمانی در اختیار فرش دستباف ایرانی بود، اکنون در کنترل کشورهای دیگری همچون هند قرار دارد. به گفته او، هندی‌ها موفق شده‌اند بازار ایالات متحده را که ۴۴ درصد از صادرات جهانی فرش را در اختیار دارد، تصاحب کنند. افت شدید تولید و صادرات فرش در حالی اتفاق افتاده که صنعت فرش ایران اوایل دهه هفتاد خورشیدی در اوج شکوفایی قرار داشت و درآمد ارزی حاصل از صادرات فرش در سال ۱۳۷۳ بالای دو میلیارد دلار بود و بیشتر از چهل درصد از درآمدهای صادرات غیرنفتی ایران از محل این محصول سنتی تامین می‌شد. متاسفانه بعلت بی تدبیری  در حال حاضر شاغلین در این صنعت به هفتصد هزار نفر رسیده‌ و تولید سالانه فرش، که دهه‌های گذشته شش میلیون مترمربع بود،  به دو میلیون متر مربع تولید کاهش یافته است و این سیر نزولی ادامه دارد. رقبای فرش ایران از جمله هند، چین،مصر،نپال ، پاکستان، و ترکیه در غیاب فرش دستباف ایران، در حال بیشتر کردن سهم خود در بازار جهانی هستند. این کشورها، چند دهه سعی داشتند با طرح و نقشه قالی‌های ایران، فرش تولید کنند و بازار فرش ایرانی را تصاحب کنند ولی موفقیت چندانی نداشتند، اما در سال‌های اخیر به مدد تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های مبادلاتی ایران، روز به روز سهم‌شان از بازار جهانی بیشتر شده است.

مجمع جهانی اقتصاد در تازه‌ترین گزارش خود در سال ۲۰۲۳، به بررسی شاخص شکاف جنسیتی در بین ۱۴۶ کشور جهان پرداخته که  ایران در این رتبه‌بندی در حوزه فرصت‌های اقتصادی، میزان مشارکت نیروی کار و میزان درآمد دریافتی با کسب رتبه ۱۴۴ در بین ۱۴۶ کشور قرار دارد و در جایگاه نامناسبی قرار گرفته است. در این گزارش نرخ مشارکت زنان ایرانی در بازار کار حدود ۱۳.۸ درصد بوده است.بر اساس تازه‌ترین داده‌های سازمان همکاری اقتصادی، ایسلند با نرخ ۸۴ درصد بیشترین میزان مشارکت زنان در بازار کار را در جهان را دارد. بعد از آن، زنان سوئدی با نرخ ۸۱.۳ درصد دومین جایگاه در مشارکت در بازار کار را دارند و زنان هلندی نیز با نرخ ۸۱ درصدی مشارکت زنان در بازار کار توانسته‌اند جایگاه سوم در بیشترین مشارکت در بازار کار را در میان زنان جهان از آن خود کنند.در میان همسایگان ایران، زنان کشور ترکیه نیز با داشتن نرخی معادل ۴۰ درصد، دارای مشارکت اقتصادی بالاتری نسبت به زنان ایرانی هستند. مشارکت زنان در بازار کار ایران، حتی کشورهای در حال توسعه‌ای مانند عربستان نیز کمتر است. نرخ مشارکت زنان در بازار کار عربستان ۳۶ درصد است. زنان عربستان که تا چند سال گذشته از حقوق بسیار ابتدایی مانند رانندگی محروم بوده‌اند، در حال حاضر دارای مشارکت و اشتغال بیشتری در بازار هستند. حتی عربستان بسیاری از شرکت‌ها را ملزم کرده تا بخشی از کارکنان خود را از بین زنان انتخاب کنند تا میزان مشارکت و اشتغال آن‌ها افزایش یابد. نرخ مشارکت زنان درصد زنان شاغل یا جویای کار بالای ۱۵ سال را در هر جامعه نشان می‏‌دهد.بانک جهانی دریک بررسی درمیان ۱۹۳ کشورجهان  میانگین نرخ مشارکت زنان در جهان در سال ۲۰۲۱ را معادل ۵۰ درصد اعلام که دراین بررسی  نرخ مشارکت زنان در ۱۷ کشورکه  بالاترین میانگین نرخ رشد اقتصادی «     ۴.۵ درصد   »  در بین کشورهای جهان را دارا بوده اند بالای ۷۰ درصد بوده است . همچنین در سی کشورکه میانگین رشد اقتصادی آن‌ها ۳.۶ درصد بوده  نرخ مشارکت زنان در آنها بین ۶۰ تا ۷۰ درصد است،. گروه بعدی، ۲۴ کشوری هستند که نرخ مشارکت در آنها بین ۵۵ تا ۶۰ درصد و میانگین رشد اقتصادی در آن‌ها ۳.۲ درصد است و در رتبه سوم بین ۷ گروه کشوری که در نمودار بالا نشان داده شده، قرار دارند. گروه چهارم مشتمل بر ۳۰ کشور با نرخ مشارکت زنان بین ۵۰ تا ۵۵ درصد و رشد اقتصادی میانگین ۲.۷ درصدی است. در گروه پنجم ۴۹ کشور با نرخ مشارکت زنان بین ۴۰ تا ۵۰ درصد و میانگین رشد اقتصادی کمتر از گروه قبلی و معادل ۲.۶ درصد قرار دارند. گروه کشورهای با نرخ مشارکت بین ۳۰ تا ۴۰ درصد که شامل ۱۷ کشور می‌‏شود، تنها گروهی است که از قاعده نزولی بودن میانگین رشد اقتصادی همزمان با افت نرخ مشارکت پیروی نکرده است. کشورهایی که در این دسته نرخ رشد اقتصادی بالایی دارند، ترکیه، سریلانکا و مولداوی هستند. باقی کشورها نرخ رشد پایینی دارند. گروه آخر که کمترین میزان نرخ مشارکت (کمتر از ۳۰ درصد) و کمترین رشد اقتصادی (۲.۴ درصد) را دارد، شامل ۱۹ کشور است که ایران نیز در این گروه قرار دارد. نرخ مشارکت زنان در ایران ۱۴.۳ درصد است که رتبه چهارم از آخر در بین ۱۹۳ کشور مورد بررسی را دارد. اردن، عراق و یمن پس از ایران پایین‌ترین سطح مشارکت زنان را دارند.دروافع میتوان نتیجه گرفت   کشورهایی که نرخ مشارکت کمتری دارند، میانگین رشد اقتصادی کمتری نیز دارند، وبرعکس  کشورهایی با نرخ‌های بالایی رشد شرایطی را فراهم ساخته اند  که آنها را قادر می‌‏سازد نرخ مشارکت زنان بالاتری داشته باشند. زنان اصولا علاقه‌‏مند به اشتغال در بخش آموزش و خدمات ودرمان  هستند. کشورهایی که پویایی اقتصاد در آنها به گونه‌ای است که بخش خدمات فعال و بزرگی دارند، بخش آموزش در آن‌ها تقاضای زیادی دارد و فضای بسیار بهتری برای جذب زنان در بازار کار دارند، همین ویژگی رشد آن‌ها را نیز تقویت می‌کند. از آنجا که به ویژه در دهه اخیر خدمات موتور رشد اقتصادها بوده است، هر اقتصادی که بخش خدمات بزرگ و متنوعی داشته، توانسته در گروه کشورهای با رشد بالا و با مشارکت زنان بالا قرار بگیرد.

حتی در زمینه صنعت کشورهایی که تولید متنوع، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط قدرتمند و پویا دارند، از یک طرف فضای مناسبی برای جذب زنان فراهم کرده‏‌اند، از طرف دیگر زمینه‌‏ساز رشدهای بالاتر شده‏‌اند. نهایتا اقتصادهایی که به دلیل پویایی و تنوع تولید و بخش بزرگ خدمات و آموزش بخش بزرگی از نیروی کار جامعه که زنان هستند را فعال کرده‏‌اند، نهایتا در سایه عوامل تولید بیشتر به رشد بالاتری نیز دست یافته‌اند. در این میان اقتصادهایی قادر به ایجاد ارزش افزوده مناسب بوده‌اند که به زنان برای حضور در بازار کار انگیزه بیشتری تزریق کرده‌اند و هزینه فرصت آن‌ها برای بیرون‌ماندن از بازار کار را افزایش داده‌اند.

• درباره نویسنده:
• ‌‌تازه‌ترین‌ها:

فرشته خالقی

• نقش زنان در اقتصاد هنر در عصر هوش مصنوعی