شرکت‌سالاران جهان در سال ۲۰۲۴
غلامحسین دوانی؛ عضو شورای ادوار جامعه حسابداران رسمی ایران
اگرچه سال ۲۰۲۴ برای بسیاری کشورها با رنج و مرارت و جنگ گذشت اما بورس‌بازان بازارسرمایه، سال پررونقی را پشت سرگذاشتند. شرکت‌های فن‌آوری و تکنولوژی به یاری هوش مصنوعی به عنوان موتور محرکه بازار بورس آمریکا ٰعمل کردند. ارزش بورس آمریکا درپایان سال ۲۰۲۴ با تعداد ۱۰۳۴۹ شرکت به رقم بی‌سابقه ۱۱۲ تریلیون دلار رسید. این عمل‌کرد برتر، سهام ایالات متحده را با افزایشی حدود ۱۱ تریلیون دلار نسبت به سال قبل به حدود ۶۱ تریلیون دلار با تعداد ۳۷۰۱ شرکت رسانید که حدود دوبرابر تولید ناخالص داخلی همین سال آمریکا می باشد؟! این افزایش باعث ارتقای سهم شرکت‌های آمریکایی به بیش از ۵۴ درصد از ارزش بازار بورس جهانی شده، در حالی که اروپا، چین و هنگ‌کنگ روی هم تنها ۲۵ درصد سهم داشتند. مقایسه وضعیت بازارسرمایه جهان در سال ۱۹۰۰ و سال گذشته برتری مطلق آمریکا بر بازار سرمایه از یک طرف و برتری سهام شرکت‌های تکنولوزی را از طرف دیگر نشان داد.
اگرچه بخش قابل ملاحظه‌ای از این افزایش که عمدتاً به شرکت‌های دات کام جدید «شرکت‌های فن آوری وتکنولوژیکی حامل هوش مصنوعی وتراشه‌ها» براساس انتظارات آتی خریداران و تبلیغات رسانه‌ای آقای ایلان ماسک و یارانش تعلق داشت، حبابی و درسال ۲۰۲۵ احتمالا با کاهش مواجه شوند. اما سهام آمریکا یک سال چشمگیر دیگر را در وال‌استریت به پایان رساند که نشان‌دهنده برتری آن نسبت به سایر نقاط جهان، بسیار بیش‌تراز پیش بینی‌ها بود. شاخص S&P 500 SPX که شامل پانصد شرکت بزرگ آمریکائی است در سال ۲۰۲۴ با جهشی ۲۳.۳ درصدی مواجه شد که اختلافی بی‌سابقه در چهار سال اخیر نسبت به رشد تقریباً ۶ درصدی شاخصSTOXX Europe 600 ، ۱۹.۲ درصدی شاخص نیکی ژاپن، ۱۲.۷ درصدی شاخص شانگهای چین را نشان داد. درواقع اگر شرکت‌های سخت‌افزاری را هم در بخش فن‌آوری قراردهیم مجموع ارزش سهام بخش تکنولوژی قریب ۴۸ تریلیون خواهدشد که از تولید ناخالص داخلی اروپا و چین هم بیشتر است؟!
از طرف دیگر افزایش بی‌سابقه ارزش سهام باعث شده جمع ثروت ده نفر اول ثروتمندترین افراد عالم بشریت در حال حاضر برابر ۱۹۷۰ میلیارد دلار شود که این رقم بیش از ثروت نیمی از جمعیت جهان و یا تولید ناخالص داخلی کره جنوبی می‌باشد؟! نتیجه محتوم این افزایش‌ها، توسعه فقر و نابرابری اجتماعی خواهدبود که آثار آن در حال حاضر ناروشن است ولی تظاهرات‌ها و انتخابات اخیر در آمریکای شمالی و اروپا به‌ویژه آمریکا، فرانسه و آلمان و هلند و اتریش قدرت گرفتن جناح‌های راست افراطی بر موج نارضایتی مردم و بهره برداری پوپولیستی از خشم و نارضایتی مردم فلک زده‌ای است که قادر به تامین مسکن مادام‌العمر خود نیستند.
دلیل افزایش ثروت این شرکت‌سالاران آن بود که شاخص S&P 500 در سال ۲۰۲۴ به میزان ۲۳.۳٪ افزایش یافت که برای دومین سال متوالی رشد ۲۰٪ یا بیشتر را تجربه کرد. این شاخص در چهار سال از شش سال گذشته رشد حداقل ۲۰٪ داشته و در پنج سال از شش سال گذشته حداقل ۱۵٪ افزایش یافته است؛ تنها استثنا سال ۲۰۲۲ بود که با افت ۱۹.۴٪ همراه بود. این افزایش چشمگیر قیمت سهام به رشد ثروت فوق‌ثروتمندان کمک کرد. به‌طوری که تنها در سال ۲۰۲۴ مجموعا ۵۱۸ میلیارد دلار به ثروت این ده نفر افزوده شد. برای بسیاری قابل قبول نبود که ایلان ماسک در هنگامه انتخابات آمریکا روزانه یک میلیون دلار بذل و بخشش کند اما او توانست با یک ترفند در قبال ۲۱۷ میلیون دلار کل کمک و اعانات به کمپین ترامپ، بعد از اعلام نتیجه انتخابات در عرض سه روز ۲۰ میلیارد دلار و تا کنون بیش از ۱۷۰ میلیارد دلار به ثروت وی اضافه شده است.
پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ ایالات متحده، ثروتمندترین افراد جهان شاهد افزایش شدید دارایی‌های خود بودند و در مجموع رکورد ۶۴ میلیارد دلار را تنها در یک روز به ثروت خود افزودند. این افزایش ناشی از رشد قابل توجه بازار سهام بود، زیرا سرمایه‌گذاران پیش‌بینی کردند که سیاست‌های طرفدار کسب‌وکار ترامپ، از جمله کاهش مقررات و کاهش مالیات‌ها، به نفع شرکت‌های بزرگ و مالکان ثروتمند آن‌ها خواهد بود. ایلان ماسک، یکی از حامیان برجسته ترامپ، به‌عنوان بزرگترین بهره‌برنده از افزایش مالی پس از انتخابات ظهور کرده و ۷۰ میلیارد دلار به ثروت خود افزوده است. بخش عمده‌ای از ثروت ماسک به سهام تسلا وابسته است که طی چهار روز معاملاتی پس از انتخابات ۳۹٪ افزایش یافته است. این افزایش ارزش بازار تسلا را به بیش از یک تریلیون دلار رسانده است. علاوه بر او برایان آرمسترانگ، مدیرعامل کوین‌بیس، شاهد رشد ثروت خود به میزان حدود ۴.۵ میلیارد دلار بوده است. این افزایش عمدتاً به دلیل افزایش قابل توجه سهام کوین‌بیس بوده است. جف بزوس مدیرعامل و سهامداراصلی شرکت آمازون که باعث شد روزنامه واشنگتن‌پست که همیشه از دمکرات‌ها حمایت می‌کرد در این انتخابات از کامالا هریس حمایت نکند، شاهد افزایش ۷.۱ میلیارد دلاری ثروت خود در روز بعد از پیروزی ترامپ بود. با یک نگاه سطحی می‌توان گفت در سال ۲۰۲۴ افزایش ثروت ایلان ماسک نسبت به سال قبل ۲۰۳ میلیارد و افزایش ثروت جف بزو (۶۱.۸) – مارک زاکربرگ(۷۹.۲)- لاری آلیسون(۶۹.۲)- لاری پیج (۴۱.۸ ) – بیل گیتس (۱۸) – سرگئی برین هم (بنیان‌گذار آلفابت۳۸.۳) – استیو بالمر (مدیرعامل پیشین مایکروسافت) – وارن بافت (مدیرعامل برکشایر هاتاوی ۲۲.۲ ) و جیسون هانگ نفر یازدهم (۷۰.۳ که ناشی از افزایش سهام نویدیا) میلیارد دلار بوده است. اما نصیب مردمی که به هریک از دوکاندید رای داده و یا رای نداده‌اند جز تورم و گرانی و مشکلات معیشتی نشده است.
با تدقیق در ارقام نمایه زیر که ارزش بازار بخش‌های اصلی بورس آمریکا را نشان می‌دهد، می‌توان دریافت که ارزش بخش غیرواقعی اقتصاد جهانی نسبت به بخش واقعی (انتظارات آینده خریداران سهام) بسیار بیشتر و همین بخش است که معمولاً حباب بازار را دامن می‌زند کما این‌که در دهه نود هم حباب دات کام بورس آمریکا را با بحران مواجه ساخت. در واقع این افزایش قیمت‌ها بدون توجه به این که اوضاع اقتصاد جهانی چندان مطلوب نبوده و در تولیدات این شرکت‌ها نیز در سال مذکور هیج افزایش قابل ملاحظه‌ای روی نداده صرفاً ماجرای همان کوری است که می گفت اگر ماست شود، چه میشود؟! باید یادآوری کرد که بحران دات‌کام، پدیده‌ای اقتصادی در اواخر دهه ۱۹۹۰ بود که با رشد سریع و سپس سقوط ناگهانی ارزش سهام شرکت‌های اینترنتی همراه شد. این حباب ناشی از سرمایه‌گذاری‌های بی‌رویه در شرکت‌های نوپای فناوری اطلاعات بود که بدون مدل‌های کسب‌وکار پایدار و سودآوری مشخص، ارزش‌گذاری‌های بالایی داشتند. در این دوره، سرمایه‌گذاران با امید به سودهای کلان، سرمایه‌های خود را به شرکت‌های نوپای اینترنتی اختصاص دادند، حتی اگر این شرکت‌ها مدل کسب‌وکار پایداری نداشتند. این افزایش تقاضا منجر به رشد سریع ارزش سهام این شرکت‌ها شد. در نهایت، با آشکار شدن عدم توانایی بسیاری از این شرکت‌ها در تحقق انتظارات، بازار سهام سقوط کرد و سرمایه‌گذاران متحمل زیان‌های سنگینی شدند. بررسی‌های بعدی نشان داد که دقیقا مشابه وضعیت فعلی دلایل شکل‌گیری حباب بود که خوش‌بینی بیش‌ازحد به فناوری اینترنت بود زیرا در آن‌هنگام نیز در پی‌آمد ظهور اینترنت، بسیاری از سرمایه‌گذاران آینده‌ای روشن برای شرکت‌های فعال در این حوزه متصور بودند و بدون توجه به مبانی اقتصادی، در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کردند. البته که کارگزاران قیمت‌گذاری و مسئولان بورس و دولت آمریکا هم سرمست از سقوط اتحاد جماهیر شوروی دست دردست همدیگر در ارزش‌گذاری نادرست و بیش از واقع بسیاری از شرکت‌های اینترنتی که فاقد درآمد یا سودآوری مشارکت همگانی در غارت ثروت مردم نمودند. این ارزش‌گذاری‌ها بر اساس پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه از آینده بود که در بسیاری از موارد محقق نشد. سرمایه‌گذاران خطرپذیر نیز در هول و هراس کسب سودهای بزرگ، سرمایه‌های خود را به شرکت‌های نوپای اینترنتی که حتی مدل کسب وکارخودرا تعریف نکرده بودند اختصاص دادند، برای آگاهی بیشتردر این مورد فیلم «وال استریت یک و دو » به کارگردانی اولیور استون و بازیگری مایکل داگلاس و«گرگ وال استریت» به کارگردانی مارتین اسکورسیزی را که تهیه کننده آن لئونارد دی کاپریو بود، مشاهده کنید. شخصاً اعتقاد راسخ دارم قیمت‌های فعلی سهام بسیاری شرکت‌های بورس آمریکا و به‌ویژه شرکت‌های «TechHigh» دارای حباب و شخص ایلان ماسک در این حباب سازی مشارکت دارد. کما این‌که تاکنون نیز چندبار توسط بورس آمریکا به‌علت اطلاعات نادرست جریمه شده است! گمانه‌زنی دیگری وجوددارد که ماسک در همراهی با ترامپ بازار بیت کوین را داغ نموده تا بخشی از بدهی خارجی آمریکا را با بیت کوین تهاتر و به طلبکاران خارجی نظیر چین و ژاین کیف پولی را هدیه کنند که با ترفندهای هوش مصنوعی – که نگارنده ازآن بی اطلاع هستم – روزی مالکان کیف پول متوجه شوند محتوای کیف پول خالی شده است!
آیا فناوری همچنان بازار سهام را در آمریکا در سال ۲۰۲۵ در صدر نگه خواهد داشت؟
بدون شک اقتصاد دیجیتالی پیش رو که حاصل انقلاب صنعتی پنجم است بدون تکنولوژی و هوش مصنوعی جهان را با معضلات عدیده مواجه خواهدساخت. اگرچه هنوز در مورد حیطه تاثیرگذاری هوش مصنوعی اتفاق آرا بین صاحب نظران صورت نگرفته اما کاربرد آن عملی و در حال توسعه می‌باشد. در همین رابطه بوده که شرکت‌های فناوری و تقاضای روزافزون برای هوش مصنوعی همچنان نیروی محرک اصلی رشد بازار سهام ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ بودند. به‌طوری که ارزش بازر سهام ده شرکت اول صنعت فن آوری که فقط یکی از آن‌ها امریکائی نیست، در پایان سال برابر ۱۹.۳ تریلیون دلار بود که از مجموع بازار سهام اروپا بیشتر شد.
شرکت Nvidia Corp. (NVDA)، محبوب‌ترین شرکت هوش مصنوعی، در سال ۲۰۲۴ بزرگترین افزایش ارزش بازار را تجربه کرد. ارزش بازار این شرکت در سال ۲۰۲۴ تقریباً ۲.۱ تریلیون دلار افزایش یافت و سال را با حدود ۳.۵۴ تریلیون دلار به پایان رساند. نمایه زیر که دربرگیرنده مقایسه ارزش روزسهام‌های شرکت‌های برتر بورس آمریکا در دو مقطع اول سال ۲۰۰۰ و آخر سال ۲۰۲۴ است نشان می‌دهد که سهام برخی شرکت‌ها در فاصله ۲۵ سال از ۲۰۰ برابر تا ۳۶۰۰ برابر شده و شرکت تسلا در فاصله ۱۵ سال ۶۰۰ برابرشده که بخش عمده این افزایش‌ها بعداز پیدیده کرونا بوده است. بررسی پیشینه جهش ارزش بازار بیشتر شرکت‌ها نشان می‌دهد که دقیقاً در بحبوبه کرنا و سپس جنگ اکراین افزایش غیرمترقبه ارزش سهام صورت گرفته که ناشی از هیجانات ظهور هوش مصنوعی و تاثیر جنگ‌های نیابتی پهپادها بوده است.
یعنی باید گفت کرونا وجنگ اکراین که با مرگ ومیر و نکبت برای بسیاری همراه بود برای شرکت‌سالاران به نعمت تبدیل شده است. این شاخص‌ها البته با معیشت زندگی مردم عادی درجهان که سال تورم‌داری را بخصوص با جهش قیمت مواد غذائی و مسکن گذرانیدند مطابقت ندارد که نشان می‌دهد برخلاف نظر سهام‌بازان و آن‌هائی که بازار سهام را آئینه اقتصاد واقعی می‌دانند وضعیت معیشت مردم در آمریکا و کانادا و مسائل اقتصادی موجبات سقوط دمکرات‌ها در آمریکا و لیبرال‌ها در کانادا را باعث شده است زیرا افزایش سبد سهام ربطی به سفره مردم نداشته است. نمایه زیر برتری صنعت تکنولوزی و فن آوریها را بربخش‌های سنتی نفت و گاز و معادن را نشان می‌دهد.
با نگاهی دیگر به نمایه زیر که درصد ارزش بازارسهام جهان در هرسال را به تولید ناخالص داخلی جهان در همان سال را نمایش داده و از آنجا که اقتصاد علم عدد و رقم است که با نگاهی به ارقام می‌توان فهمید که افزایش فوق‌العاده برخی سهام چندان با واقعیت‌های اقتصادی جهان تطابق ندارد و باید در انتظار سقوط بعدی بود.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
غلامحسین دوانی؛ پژوهش‌گر اقتصادی و عضو انجمن اقتصاددانان حرفه‌ای بریتیش کلمبیا و از اعضای حسابداران خبره آمریکای شمالی
