تحلیل و بررسی مجموعه شعر “ناشناسنامه” مرضیه فرمانی

مرضیه فرمانی

شاعر و ترانه سرا

متولد ۱۳۶۸

ساکن رشت

کارشناس ارشد ادبیات فارسی

فعالیت حرفه ای در شعر از سال ۱۳۸۰

آثار:

مجموعه شعر ناشناسنامه نشر هزاره ققنوس چاپ دوم

شرحه نشر فصل پنجم

فروپاشی نشر شانی

ماه در مه سوره مهر

نامزد جایزه کتاب سال غزل

نامزد بنیاد ژاله اصفهانی ۲۰۱۸

نامزد جایزه کتاب سال جوانان با مجموعه شعر فروپاشی

و چندین کنگره بین المللی

همکاری با خواننده هایی همچون وحید تاج، آزاد میرزاپور، علی ارشدی، توحید کاظمی و…

حوالی سال های ۱۷۶۰  در شعر فرانسه ضرورت تجدد ادبی احساس شد بخاطر اینکه فضای ادبی در حیطه‌ی روشنفکری بود و مردم را به سمت عقل گرایی سوق می داد و مانند هر دوره،مکتب و حزبی باید وجودیت خود را در اندازه ای که مکتب جدیدی وارد شود از دست می داد تا طرز تفکر جدید با ترفندهای خاص خودش در عموم فکرها و روش ها ریشه کند و به راه خود ادامه دهد.

در همین راستا ادبیات و خاصه شعر فرانسه باید زیبایی شناختی را در قرینه و امتداد روشنفکری بروز میداد و خاصیت این تجدد مکاتب این است که باید دقیقا نقطه مقابل تفکر موجود را  نشان دهند، به همین خاطر در پس عقل گرایی روشنفکری می باید شور و هیجانی باشد که از درون الهام گرفته است طوری که توانایی روح و ناخودآگاه که در مباحث روانشناسی و ذیل آن روانکاوی که مربوط به این موضوع است و فروید آن را پایگذاری و بسط داد را پرورش داده و به پویایی برسیم.

از توانایی های تخیل،احساس بهره ببریم و به بیان اتفاقات محیط اطراف خود بپردازیم.

از اتفاقات و احساس های درونی خود بگوئیم بدون اینکه دغدغه روشنفکری و دغدغه های بیرون که ما را به اوهام فرو ببرد.

یا اگر قرار است که سخنی از بیرون گفته شود اما با استفاده از این مفهوم باشد و از این دید (رمانتیسم) به وقایع نگاه کنیم.

به همین خاطر مکتب رمانتیسم در فرانسه ظهور کرد و این مکتب گذشته از زیبایی، زشتی را هم نشان می دهد و رمانتیک ها بیشتر پابند احساس و خیال پردازی هستند و درراستای  این موضوع  رگه های عقل گرایی را هم میتوانیم در آن ها مشاهده کنیم.

در ادبیات ایران و خاصه شعر در دهه های سپری شده می بینیم که بعد از دهه ی هفتاد ادبیات شعر ایران دچار چه فراز و نشیب هایی بوده است که همگی آنها قابل توجه و اهمیت ویژه است و هر کدام در جای خود محل بحث و بررسی است.در دهه هفتاد شعر روشنفکری یا شعر مدرن پدید آمد و این جریان تا به امروز که در دهه نود شعر قرار داریم ادامه دارد و جلوه های متفاوتی از روشنفکری را می بینیم که در این روزهای اخیرصرف نظر از مواردی خاص  سیر نزولی را از آنها مشاهده می کنیم.

در کنار این تفکر شاعرانی هم بودند که به سبک نئوکلاسیک و در مواردی کلاسیک رو آوردند و ادامه دهنده ی این مسیر بودند که از جمله ی آنها میتوانیم مهدی فرجی،فاضل نظری و از زنان شاعر، زنده یاد نجمه زارع، حمیده رضایی  و… را نام ببریم.

مجموعه شعر ناشناسنامه نخستین دفتر شعری مرضیه فرمانی از شاعران جوان و خوش آتیه است که در سال ۱۳۹۴ توسط انتشارات هزاره ققنوس چاپ و به دست مخاطبین شعر مخصوصا مخاطبین شعر ، شاعر رسیده است که در ادامه ی این موضوع ما شاهد اتفاقات پر فراز و نشیبی نسبت به مجموعه شعر اول مرضیه فرمانی بودیم که در ادامه به آن می پردازیم.

در این مجموعه شعر ما شاهد شعرهایی در فضاهای مختلف عاشقانه،آئینی و… هستیم که این شعرها در قالب های مختلف شعری مانند غزل،مثنوی،چارپاره هستیم که توجه شاعر را به قالب های مختلف و ظرفیت های آنها فراخور مضمون،نگاه های شاعرانه و… شاهد هستیم که این مهم نشان از تسلط خاص شاعر به نکات تکنیکی شعر است که موقعیت شناسی او را نسبت به شعر نشان می دهد.

در نگاهی دیگر باید گفت که شاعر به دلیل اینکه هنوز در حال تجربه کردن در شعر و آزمون خطاهای متفاوت در فضاها و جریان های شعری است هنوز زبان نوشتاری خود را در شعر بدست نیاورده است و با بیان بهتر در مورد زبان شعری و تشخص قلم شعری خود به وحدت خاصی نرسیده و این مورد از نقاط ضعف شاعر و مجموعه ی شعری او به حساب نمی آید چون با اتفاقات شعری که از مرضیه فرمانی دیده ایم باید متوجه این موضوع باشیم که این مسئله در آینده ای نه چندان دور به طور کامل حل می شود و هر شاعری در مسیر شاعری خود با اینگونه موضوعات دست و پنجه نرم کرده است.

در بین شعرها ما به غزل هایی برمیخوریم که شعرها بیت محور است و گرایش افراطی به سبک هندی-ایرانی داشته است که از  نمونه های معاصر می توانیم به غزلیات فاضل نظری اشاره کنیم با این تفاوت که شاعری مثل فاضل نظری با شناخت و آگاهی نسبت به اسلوب و چارچوب های خاص این سبک ادبی نسبت به سرایش شعر در این وادی قدم گذاشته است اما شاعر مجموعه ناشناسنامه فقط صرف متأثر بودن شعرهایی را سروده است که این مورد عدم توجه شاعر به ارتباط مصرع ها را به همراه داشته است.برای نمونه ما میتوانیم به غزل ۳۹ صفحه ی ۸۴ اشاره کنیم که:

آشفتگی همیشه به دستان باد نیست

علم زیاد هیچ به سن زیاد نیست

یا در غزل ۳۴ صفحه ی ۷۴ داریم که:

ای آنکه گریان در غمت ابری عقیم است

امواج گیسوی تو در دست نسیم است

ذهن شاعر برای بیان هر موضوعی آزاد است و محدود به یک موضوع خاص نیست و این مورد که جسارت داشته و سراغ سرودن شعرهایی برای امام جواد (ع) و… رفته،  برای شاعر امتیاز منحصر به فرد و خوبی ست که مرضیه فرمانی در مجموعه شعر خود و در مسیر شاعری اش به آن دقت و اهتمام ویژه ای نسبت به این موضوع داشته است.

پراکنده بودن شعرها از لحاظ قالب به خصوص موضوعات آنها انسجام ذهنی را از مخاطب می گیرد و در مطالعه دچار به هم ریختگی پازل گونه ای می گردد که اگر شاعر نسبت به تدوین و فصل بندی شعرها دقت بیشتری به خرج میداد ما شاهد اتفاق بهتری در این زمینه بودیم.

مرضیه فرمانی درسرودن شعر مقفا تبحر خاصی دارد و در این مجموعه هم ما شاهد موارد بسیار خوبی نسبت به شعرهای ردیف دار هستیم که این نشان از تسلط شاعر می باشد و همه میدانیم که سرودن شعرهای مقفا به مراتب دشوارتر از شعر با ردیف می باشد.

به عنوان نمونه در غزل ۲۵ صفحه ی ۵۵ داریم که:

چه آه ها که فرو داده ایم در سینه

غبار تازه نشسته ست روی آیینه

همیشه در دل تاریخ قصه ی تلخی ست

چنان که داغ نشانده به قلب تهمینه

چه سهم مان شده از زندگی به جز حسرت

چه داده ایم به هم غیر نفرت و کینه!؟ استفاده از ضرب المثل ها و عبور دادن آن از فیلتر شاعرانه که خیلی مهم است یکی دیگر از موفقیت های شاعر می باشد که به خوبی توانسته است آن را در شعر پرداخت کند.

در غزل ۹ صفحه ی ۲۳ داریم که:

قلب من-این کودک شر-باز دلتنگت شده

زیر جلدش تا تو را دیده ست شیطان رفته است

 مرضیه فرمانی در تمامی شعرهای عاشقانه اش در این مجموعه فقط در محوریت معاشقه با خاطرات معشوق شعرهایش را نوشته است و با خاطرات او زندگی می کند و این تک بعدی بودن زاویه ی دید عاشقانه،مخاطب را دچار تکرار زدگی ناخودآگاه می کند که شاعر در شعرهای بعدی باید نسبت به این موضوع توجه خاصی داشته باشد و عاشقانه ها را از نگاه های دیگر هم رصد کند.

در شعرهای آئینی،شاعر به بیان مدح و دغدغه های احساسی شاعرانه پرداخته و باید گفت که  لزوم سرودن شعر آئینی احاطه به بسیاری مسائل تخصصی این وادی است تا شعر منتسب به اهلبیت علیم السلام با رویکرد تخصصی تری نوشته شود و شاعر در شعرهای بعدی باید نسبت به این موضوع دقت بیشتری کند.کما اینکه در شعرها سیر مطالعاتی تاریخی،مذهبی و… شاعر به وضوح به چشم می خورد.

در بین شعرها ما به شعرهایی برمی خوریم که نسبت به دیگر شعرها فضای دیگری دارد و شاعر وارد فضاهای مدرن شده و نوشتن در فضای شعر آوانگارد را هم تجربه کرده که باید گفت که موفقیت چشم گیری در این مورد داشته است.

برای نمونه میتوانیم به شعر ۳۱ صفحه ی ۶۸ اشاره کنیم که بسیار حائز اهمیت و توجه می باشد.

قطعا در مورد مجموعه شعر ناشناسنامه مرضیه فرمانی بیشتر از این مجال می توان صحبت کرد چون شعرهای این شاعر توانمند از ظرفیت های بسیار بالایی برخوردار است و کسانی که آشنا به قلم شعری مرضیه فرمانی می باشند مهر تأئید بر این مدعا می زنند.

در آخر باید گفت که با توجه به اتفاقات بسیار خوبی که در شعر مرضیه فرمانی شاهد آن هستیم در آتیه ای نزدیک سیر صعودی این شاعر را در مجموعه های بعدی  خواهیم دید و باید بی صبرانه منتظر آن روز باشیم.

گم شدن در بازوان تنگ دنیایی بزرگ

فکرهایی کوچک اما ساکن جایی بزرگ

با غم ای کاش ها سر کردن هر روزه و –

انتظار دیدن تعبیر رویایی بزرگ

مثل ابری پا به ماه آبستن بغضم، ولی

خود خوری را یاد من دادند غم هایی بزرگ

در دل رودی اگر شوق سرازیری نبود

بسترش راهی نمی شد سوی دریایی بزرگ

سال ها گشتیم اما عاقبت جز این نبود:

مرگ تنها پاسخ پشت معمایی بزرگ

• درباره نویسنده:
• ‌‌تازه‌ترین‌ها:

شهرگان

In touch with the Iranian cultural diaspora.
Shahrgon is an online magazine for Canada’s Iranian cultural diaspora and Persian-speaking languages.
Shahrgon started working in Vancouver, Canada, in 1992 with the publication “Namai Iran” and then in the evolution of “Ayandeh” and “Shahrvand-E Vancouver,” it transformed into Shahrgon.

Shahrgon; The magazine of the Iranian cultural diaspora;

شهرگان مجله‌ی دیاسپورای ایران فرهنگی در ونکوور کانادا از سال ۱۹۹۲ با نشریه‌‌ی «نمای ایران» آغاز به‌کار کرده و سپس در فرگشتی از «آینده‌» و «شهروند ونکوور» به شهرگان فراروئید

• روزهای سرگشتگی
• جلوی خانه ما یکی مرده بود؛ داستان‌هایی از زمانه درد و دربدری
• نگاهی به فیلم «کیک محبوب من»