توصیه‌های پرستاری – بخش هشتم
استئوآرتریت (یا ساییدگی مفصل)
نوشته: ن، نادی | ونکوور
استئوآرتریت یا آرتروز که از شایع‌ترین بیماریهای آرتریت یا التهاب مفصل میباشد، نوعی بیماری پیشرونده و مزمن است که بهبود قطعی ندارد. انتهای استخوانها به طور طبیعی توسط غضروف‌ها و مایع لغزنده اطراف آن محافظت می‌شوند که با افزایش سنّ، این غضروف‌ها تحلیل می‌روند که باعث شکنندگی استخوانها و ساییده شدن مفاصل به یکدیگر شده که موجب درد در هنگام حرکت دادن مفاصل می‌شوند. در این عارضه بیمار هنگام بیدار شدن از خواب، احساس می‌کند مفاصل او سفت شده‌اند و پس از ۵ تا ۱۰ دقیقه این حالت از بین می‌رود. با پیشرفت بیماری آرتروز به مرور زمان دامنه حرکات مفصل گرفتار، کاهش می‌یابد و ممکن است مفصل خشک و بی حرکت شود، البته فیزیوتراپی میتواند از این حالت خشکی مفصل و محدودیت حرکات پیشگیری و آن را درمان کند. بیشتر از ۳ میلیون نفر کانادایی دچار بیماری آرتروز می‌باشند. اگرچه آرتروز درمان قطعی ندارد، ولی با پیشرفت‌هایی که در تشخیص و درمان این بیماری اتفاق افتاده، می‌توان با انجام ورزش و حرکت‌های بدنی صحیح، کنترل وزن، تغذیه مناسب، درمان‌های دارویی، استفاده از تحریک الکتریکی در کلینیک فیزیو تراپی و جراحی به بهبود این بیماری کمک کرد.
علائم بیماری آرتروز
آرتروز یا استئوآرتریت به معنای التهاب مفاصل میباشد که همراه با درد، قرمزی، تورم و سفتی عضلات همراه میباشد. اغلب به صورت دردی عمقی در مفصل مبتلا توصیف می‌شود که این درد با کارکرد مفصل تشدید می‌یابد و با استراحت کردن برطرف می‌شود، اما با پیشرفت بیماری ممکن است، درد دایمی باشد. سفتی و خشکی مفصل مبتلا در هنگام بیدار شدن از خواب یا بعد از مدتی دوره بی فعالیتی و بی تحرکی ممکن است بارز باشد. اما پس از تقریبا ۳۰ دقیقه تسکین پیدا می‌کند. بیمار ممکن است برای حرکت مفاصل خود با مشکل مواجه شود و قادر نباشد آنها را خم و راست کند. درد از اولین علایم آرتروز در مفصل مبتلا است که میزان آن با استراحت کاهش پیدا کرده و با فعالیت شدیدتر می‌شود. مقدار کمی تورم در اطراف مفصل مبتلا به آرتروز مشاهده می‌شود. همچنین تغییر شکل مفصل از علایم بارز آرتروز است.
انواع آرتروز: آرتروز اولیه و آرتروز ثانویه. نوع اولیه آن با افزایش سن در همه افراد به وجود می‌آید و همه مفاصل را مبتلا می‌سازد و عمدتا مفاصل زانوها، مفصل رانی لگنی، مفاصل انگشتان دست و پا و بالاخره ستون فقرات را گرفتار می‌کند. آرتروز ثانویه در مفصلی به وجود می‌آید که قبلا به وسیله بیماری دیگری آسیب دیده و ساختار آن تغییر کرده است. به طور مثال، مفصلی که دچار شکستگی شده، پس از بهبود دچار آرتروز می‌شود. بدیهی است این نوع آرتروز سراسر مفاصل بدن را گرفتار نمی‌کند، بلکه تنها مفاصل آسیب دیده دچار آن می‌شود. که این حالت، بیشتر در ورزشکاران دیده می‌شود. (بازیکنان فوتبال و‌هاکی).
عواملی که در ایجاد بیماری استئوآرتریت نقش دارند:
– ژنتیک: میزان بروز آرتروز با مسایل ژنتیکی و نژادی ارتباط دارد. که با عواملی چون ساختار استخوانها، و یا توانایی بدن برای ترمیم و یا ساختن غضروف مفصلی ارتباط دارد.
– جنس: بررسی‌ها نشان می‌دهد که احتمال ابتلا به این بیماری در خانم‌‌ها بیشتر است. ولی این نسبت در زنان و مردان بالای ۶۵ سال یکسان میباشد.
– سن بالا: بزرگ‌ترین عامل خطرساز برای استئوآرتریت سن است، به طوری که در زنان با سن کمتر از ۴۵ سال فقط ۲ درصد و در سنین بین ۴۵ تا ۶۴ سال میزان شیوع ۳۰ درصد بوده است و بالای ۶۵ سال این میزان ۶۸ درصد بوده است.
– ضربه: ضربه‌های شدید و استفاده مکرر از مفصل نیز از عوامل خطر ساز می‌باشند استئو آرتریت میتواند در مفصل‌ها‌یی که طی ضربه‌ای آسیب دیده‌اند، بوجود آید. در طی ضربه وارده، غضروف مفصل از بین می‌روند. در صورت استفاده از مفصل مبتلا (به طور مثال قبل از شکسته شدن) حتی غضروف طبیعی نیز در صورت ناپایدار بودن مفصل از بین می‌رود.
– وزن بالا: اگر وزن بدن، بالا باشد، فشار بر روی پاها، زانوها و لگن بیشتر شده و بایستی وزن زیادی را حمل کنند؛ و در دراز مدت موجب فرسایش بیشتر آن می‌شود. تحقیقات نشان داده که کاهش وزن به میزان ۵ کیلوگرم، فشار وارده به زانوها را کم کرده واحتمال به وجود آمدن آرتروز زانو را تا حدود زیادی کاهش می‌دهد.
چگونگی کنترل بیماری:
ورزش: کارأیی و تحرک را بیشتر می‌کند. باعث کنترل وزن می‌شود، همچنین حرکت‌های ورزشی به روی مفاصل باعث تقویت عضلات اطراف آن می‌شود. که بایستی به طور منظم و مرتب ورزش نمود. فعالیت‌هایی مانند بالا و پایین پریدن، و تنیس بازی کردن، که فشار ناگهانی را بر مفاصل تحمیل می‌کنند، موجب افزایش التهاب و تورم مفصل می‌شود. ورزش‌هایی خوب هستند که عضلات را تقویت نموده و باعث حفاظت مفاصل شده و استرس و آسیب وارده به مفاصل را به حد اقل می‌‌رسانند. برای مثال، تقویت عضلات جلو و پشت ران به حفاظت از مفاصل زانو و مفصل لگن کمک می‌کند. می‌توان دو دست را به یک صندلی تکیه داد و دو زانو را تا زاویه ۳۰ درجه به آرامی خم کرد. سپس مجدداً به حالت اول برگشت و زانوها را صاف کرد. هرچه این حرکت آرام‌تر انجام شود بهتر است.
تغذیه مناسب: کلید اصلی جلوگیری از انواع بیماری‌ها از جمله آرتروز است. اولین مرحله اصلی در درمان آرتروز، رساندن وزن به حد ایده آل است. رعایت یک رژیم غذایی که حاوی فیبر بیشتری باشد (فاقد مواد شیمیایی آلوده که باعث ایجاد استرس در بدن می‌شود، باشد)، مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزیجات تازه، ماهی، دانه‌ها و غلات سبوس دار توصیه می‌شود. مصرف ماهی‌های آب‌های سرد از جمله ماهی آزاد (سالمون) توصیه می‌گردد. مصرف چربی‌های اشباع، روغن‌های هیدروژنه یا جامد، غذاهای پرچرب و سرخ کرده و شکر توصیه نمی‌گردد، چرا که این مواد غذایی باعث ایجاد اسیدیته‌ی بالای محیط داخلی مفاصل شده و این حالت موجب درد بیشتری در مفاصل و در نتیجه التهابات آنها می‌شود.
استفاده از سرما و گرما
استفاده از گرما باعث کاهش درد و سفتی ماهیچه‌ها می‌شود. می‌توان با قرار دادن مفصل مبتلا در آب گرم و به آرامی ماساژ دادن، استفاده از دوش آب گرم، و قرار دادن کیسه آب گرم درون یک حوله و استفاده از آن بر روی اندام مبتلا به درد باعث کاهش درد شد. باید توجه کرد که در برخی از بیماری‌ها استفاده از کیسه‌ی آب گرم بسیار مضر است و قبل از استفاده از آن حتما باید با پزشک مشورت کرد. همچنین کیسه آب گرم نباید بر روی اندام مبتلا قرار داده شود. از گذاشتن آن در زیر اندام یا خوابیدن بر روی آن نیز باید خودداری شود.
استفاده از سرما نیز در کاهش درد، تورم، و کمتر جاری شدن خون به سمت مفصل ملتهب شده می‌شود. که می‌توان قالبهای یخ را داخل کیسه فریزر ریخته و با قرار دادن حوله میان کیسه یخ و اندام ملتهب شده، باعث تسکین التهاب و تورم آن شد. حتما با پزشکتان در مورد استفاده از سرما و گرما برای کاهش درد و التهاب، مشورت کنید.
درمان دارویی: از طریق استفاده از مسکن‌ها مانند استامینوفن، بروفن و یا استفاده از پمادهای تسکین کننده و یا داروهای کورتن دار (با تجویز پزشک)، و یا انجام عمل جراحی امکان پذیر میباشد.
۱۰ نوع حرکت ورزشی ساده (بر گرفته شده از انجمن آرتریت کانادا) :
بر روی صندلی نشسته، دستتان را روی میز قرار بدهید، انگشت‌هایتان را یک به یک، به طرف یکدیگر حرکت بدهید.
در حالت نشسته یا ایستاده، بازو‌هایتان را در دو طرف بدن با انگشتان به حالت کشیده، به سمت بالا ببرید. اگر یکی از بازوها، درد دارد، می‌توانید با نگهداشتن آرنج با دست دیگر، این حرکت را انجام بدهید.
بازوها را به سمت دیوار، با گذاشتن یک پا در جلوی پای دیگر، این حرکت کششی را انجام بدهید. (شانه‌ها، زانو، ران، و پاشنه پا، در خط مستقیم قرار بگیرد)
حرکت چرخشی انگشت شصت در جهت عقربه ساعت و برعکس آن.
قرار دادن کف دست‌ها روبروی هم و بازوها در جلوی قفسه سینه و کشیدن آن به سمت قفسه.
پیاده روی روزانه به مدت ۲۰- ۳۰ دقیقه
حرکت‌های کف پاها به سمت داخل و چب، راست ، چرخشی و عکس آن
حرکت کششی شانه‌ها، قرار دادن دست‌ها و بازوها در جلوی بدن و حرکت آنها به دو طرف بدن و به سمت بالای سر
و
در حالت نشسته بر روی صندلی، بلند کردن زانو تا جای ممکن بدون خم کردن پشت و کمر.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
In touch with the Iranian cultural diaspora.
Shahrgon is an online magazine for Canada’s Iranian cultural diaspora and Persian-speaking languages.
Shahrgon started working in Vancouver, Canada, in 1992 with the publication “Namai Iran” and then in the evolution of “Ayandeh” and “Shahrvand-E Vancouver,” it transformed into Shahrgon.
Shahrgon; The magazine of the Iranian cultural diaspora;
شهرگان مجله‌ی دیاسپورای ایران فرهنگی در ونکوور کانادا از سال ۱۹۹۲ با نشریه‌‌ی «نمای ایران» آغاز به‌کار کرده و سپس در فرگشتی از «آینده» و «شهروند ونکوور» به شهرگان فراروئید
