فرهنگ و هنر در مهاجرت
هفتهٔ گذشته دانشگاه موناش واقع در شهر ملبورن استرالیا میزبان یکی از کنفرانس‌های مهم بین‌المللی در حوزهٔ ادبیات، هنر و فرهنگ دایاسپورا بود که با حضور افراد سرشناس، محققان و هنرمندان ایرانی و کشورهایی چون ایران، عراق، افغانستان، ترکیه و کردستان عراق و غیره بعد از گذشت سه روز به کار خود پایان داد. این کنفرانس یکی از اولین و مهم‌ترین کنفرانس‌ها در زمینه هنر و فرهنگ مهاجرت بود که تخصصی به کشورهای مرکزی و غرب آسیا پرداخت. اهمیت این کنفرانس از آنجایی است که بحث‌ها و ساختار پژوهشی و هنری در استرالیا با تمرکز قوی بر جنوب و جنوب شرق آسیا و کشورهایی مانند مالزی، چین، هند، ویتنام، اندونزی و … است اما آن چیزی که مشخصاً در این کنفرانس به آن تکیه شده بود، تمرکز بر ادبیات هنر و فرهنگ به‌خصوص کشورهایی خاورمیانه بود. شرکت‌کنندگان این کنفرانس افراد آکادمیک، هنرمندان و نویسندگانی بودند که هم از ایران و از کشورهای دیگر با تمرکز بر رفتارشناسی دایاسپورای ایران حضور پیدا کرده بودند، از این میان می‌توان به حضور پرفسور حمید دباشی، پوران درخشنده، پرفسور فرزاد شریفیان، دکتر گراناز موسوی، دکتر ساناز فتوحی و… اشاره کرد. نکتهٔ مهم دیگر در این کنفرانس نمایش فیلم «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» با حضور پوران درخشنده بود که با استقبال ایرانیان مقیم استرالیا و غیر ایرانیان مواجه شد. حضور پوران درخشنده در این کنفرانس توانست جلوهٔ متفاوتی را از هنر سینمای ایران به نمایش بگذارد که در پنل‌ها و جلسه‌های بعدی کنفرانس راجع به آن بحث و گفتگو شد.
[image src=”http://shahrgon.com/fa/wp-content/uploads/2015/03/1798051_10153251218939880_3797668110950185030_n.jpg” width=”500″ title=”دباشی و فتوحی” lightbox=”yes” frame=”light” align=”center”]
روز اول کنفرانس با سخنرانی و شرکت محققان و پژوهشگران ایرانی و غیر ایرانی و بحث و صحبت در مورد سینمای ایران آغاز شد. اولین سخنران پوران درخشنده بود که سخنرانی ایشان به دو زبان فارسی و انگلیسی برگزار شد و اولین نشست در حوزهٔ سینمای ایران بود. در این نشست خانم درخشنده به وضعیت فیلم‌نامه‌نویسی و هنر مستندسازی در ایران به سخنرانی پرداختند که همراه با پرسش و پاسخ‌های حاضران در خصوص تجربیات خانم درخشنده از سینمای ایران و کارگردانی همراه بود. این سخنرانی از آنجایی اهمیت داشت که تأثیر زیادی بر بازنمایی چهرهٔ متفاوت سینما و کارگردانان ایرانی در خارج از ایران ارائه داد. کسانی چون خانم درخشنده که باوجود سانسورهای شدید در ایران به روایت یکی از تراژدی‌های حقیقی علیه زنان در فیلم هیس دخترها فریاد نمی‌زنند پرداخته است. پس آ ز سخنرانی خانم درخشنده محققان و پژوهشگران ایرانی، ایرانی- استرالیایی به بحث و بررسی وضعیت سینما در ایران، وضعیت زنان عرب در سینمای استرالیا و همچنین دیگر بحث‌های پژوهشی مربوط به سینما و هنر در مهاجرت شد. در این میان، حضور گراناز موسوی شاعر و فیلم‌ساز، علی علیزاده نویسندهٔ ایرانی – استرالیایی و استاد دانشگاه موناش ، دکتر فریده پورگیو استاد دانشگاه شیراز، دکتر منیژه عبداللهی استاد دانشگاه شیراز و همین‌طور دکتر لاتیشیا نانکو استاد فرانسوی اصل و محقق در حوزهٔ ایران می‌توان اشاره کرد.
اما بعدازظهر این کنفرانس با نمایش «عشق و ازدواج در کابل» اثر امین پلنگی و «تو پرواز کردی من ایستادم» اثر مژگین مژده ارصلان و سؤال و جواب با کارگردانان این دو فیلم ادامه یافت. امین پلنگی فیلم‌ساز و کارگردان ایرانی استرالیایی و همین‌طور بنیان‌گذار فستیوال فیلم فارسی در استرالیا است که فیلم عشق و ازدواج در کابل فیلمی واقعی از روایت زندگی یک زن افغان است و تاکنون در چندین فستیوال معتبر در استرالیا به نمایش درآمده است. آخرین برنامهٔ روز اول این کنفرانس با نمایش هیس دخترها فریاد نمی‌زنند و حضور خانم درخشنده بود که با استقبال زیاد مواجه شد.
روز دوم این کنفرانس به فرهنگ و ادبیات دایاسپورا اختصاص پیدا کرد. در این میان هنرمند افغان و همین‌طور یکی از زنان افغان مسئول گروه دوستی زنان در استرالیا به ایراد سخنرانی پرداختند. اما بیشتر سخنرانی‌های این کنفرانس که در دو پنل جدا اجرا شد با حضور محققان جوان ایرانی که اکثر آنان را زنان تشکیل می‌دادند شکل دیگری به خود گرفت. یکی از مقالات مهم در این کنفرانس که توسط یکی از پژوهشگران استرالیایی ارائه شد در خصوص اشعار فروغ فرخزاد، سینمای ایران و نقش شعر مدرن در سینمای مهاجرت زنان ایرانی بود. این مقاله به ویژگی‌های باغ و همین‌طور به تصویر کشیدن زیباشناختی آن در آثاری چون زنان بدون مردان اثر شهرنوش پارسی پور و به کارگردانی شیرین نشاط اشاره می‌کرد. پژوهشگران ایرانی همچون دکتر ساناز فتوحی، ساناز نصیرپور، نسیم جان فدا و.. به ایراد سخنرانی در خصوص ایران و وجوه مختلف هنر در مهاجرت پرداختند.
[easymedia-gallery med=”45325″ filter=”1″]
بعدازظهر روز دوم هم با سخنرانی استادانی چون پرفسور فرزاد شریفیان و دکتر امید توفیقیان از محققان برجستهٔ ایرانی استرالیایی وجهی دیگری از پژوهش و تحقیقی در خصوص ایران و هنر و فرهنگ ایرانی را به نمایش گذاشت. در بحث نمایش فیلم، دکتر امید توفیقیان به بررسی تأثیر هنر و بازنمایی آن از یک ملیت به ملیت دیگر پرداخت و سؤالات خود را پیرامون آن از دو فیلم‌ساز صبا واصفی و احمد سلامت کرد. صبا واصفی فیلم‌ساز و شاعر ایرانی، احمد سلامت گرافیست و فیلم‌ساز فلسطینی مقیم استرالیا از شرکت‌کنندگان اصلی این پنل بودند. بعدازاین گفتگو هر دو فیلم‌ساز در مورد تأثیر فیلم‌سازی و هنر در مهاجرت به گفتگو پرداختند و فیلم‌های کوتاه از صبا واصفی و یک انیمیشن از احمد سلامت به نمایش درآمد. نمایش هر دو فیلم به‌نوعی بیانگر هنر در مهاجرت و به حاشیه راندن هنرمندان مهاجر بود که وضعیت بغرنج و پیچیدهٔ هنرمندان و چگونگی غلبه بر آن را به نمایش گذاشت.
اما در برنامهٔ بعدازظهر که با موسیقی سنتی ایرانی، عربی، ترکی و افغانی همراه بود و بخشی از آن به شعرخوانی شاعر ایرانی گراناز موسوی اختصاص یافت. در برنامهٔ سه‌ساعتهٔ این کنسرت انواع موسیقی‌های سنتی به اجرا درآمد. حضور مینروا خدابنده نوجوان ایرانی – استرالیایی در این کنسرت هم نمایش هنر و رشد آن را در نسل نوجوان در استرالیا نشان داد.
روز سوم کنفرانس بیشتر به مسئلهٔ مهاجرت و معنا و مفهوم آن در ساختارهای اجتماعی و سیاسی اختصاص پیدا کرد. پنل‌های مختلفی در این میان برگزار شد که آخرین پنل با حضور گراناز موسوی و آزاده دواچی به سینما و زن و ادبیات پرداخته شد. گراناز موسوی شاعر و فیلم‌ساز ایرانی به هنر زیباشناسی حجاب در سینمای ایران و چگونگی غلبه بر سانسور و حجاب پرداخت. در پنل دیگر آزاده دواچی به مقاومت و شکل‌گیری نوعی فمینیسم در آثار زنان ایرانی به انگلیسی پرداخت. پیش از اختتامیه کنفرانس با سخنرانی دکتر دباشی، کتاب دکتر ساناز فتوحی تحت عنوان ادبیات دایاسپورا ایران هویت و معنا بعد از انقلاب اسلامی رونمایی و معرفی شد. در این رونمایی پرفسور حمید دباشی این کتاب را یکی از کتاب‌هایی باارزش به‌خصوص در حوزهٔ ادبیات دایاسپورا معرفی کردند که می‌تواند به‌عنوان مرجعی برای دیگر محققان و پژوهشگران در این حوزه مورداستفاده قرار گیرد. دکتر ساناز فتوحی نیز در معرفی این کتاب انگیزهٔ خود را از تحقیق و پژوهش در ادبیات دایاسپورا نشان دادن خط و مشی‌ها و هویت جدید شکل‌گرفته شدهٔ ایرانیان در خارج از کشور و بعد از انقلاب در ایران عنوان کرد. درنهایت پایان این کنفرانس به سخنرانی پرفسور حمید دباشی اختصاص داشت که با پرسش‌ها و استقبال زیاد مواجه شد. پرفسور دباشی در سخنرانی خود به مفهوم جدید روشنفکری و شکل‌گیری آن در تبعید اشاره کرد که بر طبق نظر ایشان نوع متفاوتی از فرهنگ تبعید در حال شکل‌گیری است که دیگر مرز خاصی نمی‌شناسد. پرفسور دباشی در این سخنرانی جغرافیا را دیگر مانعی برای رشد روشنفکران و نویسندگان نمی‌دانست بلکه آن را منوط به شکل‌گیری فرم متفاوتی از جغرافیا می‌داند که تنها محدود به سرزمین مادری نیست بلکه قابل شکل‌گیری در هر جغرافیایی است. دکتر دباشی دیگر مسئلهٔ بازگشت به سرزمین مادری را در جامعهٔ امروزی و جهانی که همه‌چیز به‌سرعت در حال تغییر است مسئلهٔ حاد و مهمی نمی‌داند بلکه تنها بر ارزش‌هایی تأکید می‌کند که قادر است در ارتباط با سرزمین مادری و در تبعید شکل گیرد و نباید مدام به دلیل تمنای بازگشت به سرزمین مادری محدود شود.
کنفرانس مطالعات غرب و مرکز آسیا و دایاسپورا با سخنرانی یک ساعت و نیم پرفسور دباشی به کار خود پایان داد. می‌توان گفت که این کنفرانس توانست طیف وسیعی از هنرمندان مهاجر، نویسندگان، محققان و افرادی را در این حوزه جمع کند که برای اولین بار در یکی از دانشگاه‌های استرالیا جلوهٔ متفاوتی را از هنر درتبعید ایرانیان به نمایش گذاشت و راه‌های پیش رو در خصوص ادبیات و فرهنگ ایرانیان در استرالیا را به سایر محققان علاقه‌مند در این حوزه نشان دهد.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
آزاده دواچی مترجم، شاعر و فعال حوزه زنان، دارای مدرک کار‌شناسی مترجمی زبان انگلیسی؛ فوق لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی، گرایش ادبیات تطبیقی ایران و فلسفه‌ی غرب است و هم‌اکنون مشغول به تحصیل در مقطع دکترای زبان و ادبیات انگلیسی در استرالیا با گرایش مطالعات فمینیسم پست کلنیال در حوزه‌ی ادبیات و نقد ادبی فمینیسم و حقوق زنان در ایران و کشورهای جهان سوم است.
از دواچی تاکنون یک مجموعه شعر به عنوان «پروانه‌ای در راه است» در سال ۸۶ منتشر شده است و دو کتاب دیگر وی در محاق توقیف گرفتار شده‌اند.
Azadeh Davachi,
Ph.D. Student
Faculty of arts, School of English Literatures & Philosophy
Post-colonial Feminism and Feminist Literary Criticism
University of Wollongong, Australia
